Zoeken

Het is nu twee jaar geleden dat ik het boek 'De HR-ballon. 10 populaire praktijken doorprikt' schreef (zie Wonder en is gheen Wonder 1/2008). Het boek heeft na twee jaar nog niets aan actualiteitswaarde ingeboet. Bedrijven doen lekker voort met onbewezen modellen, bewezen slechte modellen en pseudowetenschap. Met de regelmaat van de klok berichten de media over bedrijven die te rade gaan bij astrologen en andere toekomstvoorspellers.

De zaak Darwin

Wetenschapssociologen en wetenschapshistorici toonden het al overvloedig aan: wetenschap is sociaal ingebed. De geschiedenis van het wetenschappelijk denken illustreert hoe sterk verwachtingen een invloed kunnen hebben op de wijze waarop wetenschappers de wereld waarnemen. Theoretische kaders kunnen beperken waarop ze de aandacht richten en mee bepalen wat ze daadwerkelijk zien. Zeker bij de studie van seksegebonden dierlijk en menselijk gedrag is individuele vooringenomenheid soms moeilijk te vermijden, omdat we nu eenmaal zelf een geslachtelijke soort zijn. Onderzoekers putten soms onbewust uit hun eigen ervaringen als man of vrouw om onderzoekshypothesen te ontwikkelen en bevindingen te interpreteren. Het feit dat tot voor kort de meerderheid van de wetenschappers mannelijk was, had dan ook een niet te verwaarlozen invloed op de theorievorming binnen de biologische en cultuur- en gedragswetenschappen. Die was nogal eens androcentrisch: ontwikkeld vanuit een eenzijdig mannelijk perspectief of vanuit een mannelijk standaardiseringsdenken.

Paniekindustrie in actie

De laatste tijd verschijnen er meer en meer artikelen in de Vlaamse kranten en tijdschriften over de fantastische eigenschappen van paardenmelk. Het is beslist niet minder dan een wondermiddel, zo klinkt het.

Gefaciliteerd of gefantaseerd?

Drieëntwintig jaar geleden werd hij als vegetatief bestempeld, maar ondertussen schijnt de 46-jarige Rom Houben uit Zolder toch bij bewustzijn. Bovendien zou hij terug kunnen praten met de buitenwereld. Dat gaat via “facilitated communication” (FC): Houben geeft minimale vingersignalen aan een logopediste, die vervolgens zijn hand begeleidt langs het toetsenbord van een spraakcomputer. Die methode is echter meer dan controversieel.

Cold reading, de techniek achter ‘helderziendheid’

Toekomstvoorspellingen, pendelen, ghost whispering zijn op televisie en online een miljoenenbusiness geworden. Nochtans is helderziendheid niks meer dan een techniek: cold reading. Eos liet zich inwijden door een illusionist.

De 70-jarige Hawaiaanse Audrey Toguchi kreeg in 1998 van haar dokter te horen dat ze helemaal genezen was van een uitgezaaid gezwel in de longen. Twee weken ervoor had hij haar nog terminaal verklaard. Zijzelf beweerde te zijn genezen door toedoen van pater Damiaan. De katholieke kerk gaat bij een heiligverklaring niet over één nacht ijs. Wie iemand heilig wil laten verklaren, moet bewijzen dat de heilige in spe een wonder heeft veroorzaakt. Een hele batterij theologen en medici buigt zich over de vele aanvragen. Zo ook over Audreys spontane genezing, waardoor pater Damiaan uiteindelijk zal toetreden tot de galerij van heiligen. Tien jaar later erkent de Congregatie voor de Heiligenzaken deze genezing als een mirakel en daarmee kan Damiaan op het canon van heiligen worden geplaatst.Een recente reportage van Panorama op Canvas toonde aan dat hierbij heel wat vragen kunnen worden gesteld. Waarom verdween de punctie van Audreys longen, die moet bewijzen dat ze ooit uitzaaiingen in de longen had? Is het niet vreemd dat er vier spontane genezingen voorkomen in het cliëntenbestand van haar dokter, terwijl maar één op 50.000 kankers spontaan verdwijnt? Waarom legt de Congregatie de oorspronkelijke verklaring van Audrey naast zich neer dat ze tot wel elf mensen bad om genezing, terwijl de procedure uitdrukkelijk vermeldt dat maar één persoon mag aanbeden worden?

Het bizarre oeuvre van een dilettant en rekenknoeier

Een dilettant is volgens van Dale een “amateuristische of oppervlakkige kunst- en wetenschapsbeoefenaar”. De term zou oorspronkelijk gebruikt zijn voor mensen die uit pure liefhebberij muziek spelen, maar kreeg op het einde van de negentiende eeuw de negatieve connotatie van “iemand die het niet kan”.