De griepvaccinatie

Falend vaccinatiebeleid 

Op Europees vlak is er geblunderd in het griepvaccinatiebeleid. De massale aankoop van het vaccin dat in Europa wordt gebruikt tegen H1N1 is enkel verantwoord bij een gevaarlijke en onvoorspelbare pandemie. In zo’n geval wil je iedereen vaccineren en heb je ontzettend veel vaccin nodig. De productiecapaciteit van deze entstof is echter beperkt. Bijgevolg wil je minder entstof in een pandemisch vaccin stoppen en werk je het verder op met adjuvantia (hulpstoffen) om de immuniteit op te jagen. Deze milde pandemische griep was echter gevaarlijk noch onvoorspelbaar. H1N1 leek erg stabiel en buiten aparte risicogroepen (zwangere vrouwen, chronisch zieke kinderen, mensen met astma of andere longziekten) eerder minder gevaarlijk dan de wintergriep. 

België is dankzij Marc Van Ranst, een rustige en bekwame communicator, van de ergste vaccinhetze gespaard gebleven. Waar lawaaierige virologen de burgers hebben geterroriseerd met doemscenario’s, heeft dit vaccinatiebeleid echter velen wantrouwig gemaakt. De griepvaccins met adjuvantia werden in het verleden weinig gebruikt en hun meerwaarde bij de preventie van een milde griep is slecht gedocumenteerd. Ze zijn door uitzonderingsprocedures goedgekeurd. Over het algemeen is het Europese griepvaccinatiebeleid bijzonder duur geweest en kan het slechts weinig opbrengen, door de mildheid van de griep. Het is niet bepaald moeilijk om daar complotten bij te bedenken. De farmaceutische industrie is bijzonder machtig en is geen filantropische instelling. 

De antivaccinatielobby is een oude beweging, die van start ging met de verplichte pokkenvaccinaties van de Franse en Engelse legers in het begin van de negentiende eeuw. Ze put tegenwoordig uit de traditie van de alternatieve geneeskunde. Die weet zich al heel lang staande te houden, ondanks gebrek aan enig bewijs van de werkzaamheid van haar spulletjes. De lobby is een gesofisticeerde tegenstander, die uitstekend weet hoe angst in de markt te zetten. Door de verkoop van nepspullen heeft ze evenzeer grote financiële belangen bij paniekzaaierij. Waar paniekvirologie mensen angst aanjaagde voor de pandemie was het erg gemakkelijk om mensen angst aan te jagen voor pandemische vaccins. Zonder griepvirusbepalingen hadden we niet over een pandemie gesproken, maar hoogstens over een vroege en milde griep. 

Het was de eerste keer in de geschiedenis dat we een pandemie zagen aankomen. Dat de maatschappelijke belangen geschaad zijn door paniekzaaierij, staat buiten kijf. De noodtoestand werd uitgeroepen als hypothese (de griep kan muteren); de alternatieve noodtoestand werd uitgeroepen als alternatieve hypothese (de pandemische vaccins zijn gevaarlijk). Nadat België Europa een president heeft geleverd, zou het Europa ook een pragmatische aanpak kunnen aanbevelen: vermijd het behandelen van hypothesen, maar behandel de problemen die zich stellen als ze zich stellen. 

"Negen redenen om je niet tegen de Mexicaanse griep te laten inenten."

Al gauw circuleerde er een gesofisticeerde reeks argumenten van de antivaccinatie-lobby tegen de paniekvaccinatie. Naast de hele en halve leugens staan er ook halve en hele waarheden in. Ik overloop ze punt voor punt. 

1. De Mexicaanse griep (griep A/H1N1) is besmettelijk, maar zou niet gevaarlijker zijn dan een ‘gewone’ seizoensgriep. 

In Nieuw-Zeeland en Chili, waar de winter net achter de rug is, zijn er maar heel weinig doden van de Mexicaanse griep geteld. En dit zonder inenting. Dit is juist. De Mexicaanse griep lijkt milder dan een gewone wintergriep voor de gewone risicogroepen. Gezonde personen lo-pen een verhoogd risico op ernstige complicaties, maar het absolute risico is te klein om vaccinatie te verantwoorden.  Notoire uitzondering is zwangerschap. In de VS was de kans op ziekenhuisopname bij zwangere vrouwen vier maal hoger en de kans op opname in de intensive care tien maal. Absoluut zijn die kansen klein, maar de Belgische bevolking is groot genoeg om enkele doden te zien vallen onder gezonde zwangere vrouwen indien er niet wordt gevaccineerd. Dat is een lastige afweging, want er worden ook altijd gehandicapte kinderen geboren. Na vaccinatie is er gauw een schuldige voor de handicap gevonden. Daarom luidt het advies om te vaccineren in het tweede en derde trimester van de zwangerschap. 

2(a). De hoog aangeschreven Cochrane Collaboration, een soort onafhankelijke gezondheidszorgwaakhond, trekt onthutsende conclusies omtrent de doeltreffendheid of de tolerantie van griepvaccins. Bij vaccinatie op basis 65 jaar en ouder wordt de werking bijzonder klein genoemd;  

Het pleit voor de medische wereld dat ze (klassieke) griepvaccinatie goed heeft onderzocht. De werkzaamheid ervan is inderdaad beperkt. Door de relatief hoge leeftijd van griepvaccins werden ze ingevoerd vooraleer er veel gerandomiseerde gecontroleerde experimenten waren gevoerd. Vervolgens waren deze experimenten niet ethisch meer, wegens consensus over werkzaamheid. Over bejaarden en chronisch zieken staat het volgende te lezen in de Cochrane database: “De grootste effectiviteit van de huidige vaccins in het voorkomen van klinische ziekten en hun complicaties werd waargenomen in langetermijn-zorg-instellingen (zoals verzorgingstehuizen). Vaccins voorkwamen er zo’n 45% van de gevallen van longontsteking, ziekenhuisopname en griepgerelateerd overlijden. De effectiviteit van vaccins in het voorkomen van hospitalisatie door griep of ademhalingsziekten in een open gemeenschap bedroeg 25%. Het publieke gezondheidsveiligheidsprofiel van de vaccins lijkt aanvaardbaar.” 25 tot 45% minder longontstekingen, ziekenhuisopname en doden door griep kunnen we moeilijk ‘bijzonder klein’ noemen. 

2(b). bij jonge volwassenen in goede gezondheid ontbreken de bewijzen van de werkzaamheid van griepvaccins; 

Dat is juist. Er is bewijs van bescherming tegen circulerende stammen, maar geen bewijs van effect op complicaties. Die zijn zeer zeldzaam en het zou bijgevolg enorme studies vergen om dit na te gaan. Het advies is ook nooit actief vaccineren. 

2(c). bij kinderen: de beschikbare gegevens maken het niet mogelijk om de tolerantie van de verschillende soorten vaccins te controleren;  

Dat is juist. Er is geen bewijs dat griepvaccinatie van kinderen de moeite waard is. Er is zelfs consensus over dat het weinig zin heeft. Er sterven meer kinderen dan gewoonlijk door de Mexicaanse griep, maar absoluut is dit een zeer laag cijfer. Je moet heel veel kinderen vaccineren om één sterfgeval bij jonge kinderen te voorkomen. Dat is erg duur. Wie dit economische argument afwijst, moet bedenken dat we jaarlijks verkeersdoden bij gezonde kinderen tolereren uit economische motieven. België vaccineert geen kinderen, Nederland wel. 

2(d). bij medisch personeel bestaat er geen geloofwaardig bewijs dat hun inenting een invloed heeft op de griepcomplicaties van de mensen die door hen verzorgd worden. 

Dat is juist, maar tegelijk discutabel. Een eerste probleem betreft wat men verstaat onder ‘geloofwaardig bewijs’. Er was weinig hard type 1 bewijs (gerandomiseerde trials), maar er was wel bewijs van lagere kwaliteit. Er waren in feite maar twee studies, maar ondertussen is er een bijgekomen. Die laatste is behoorlijk overtuigend. Het klopt wel dat we het bestaande bewijs nog niet mogen overschatten: meer onderzoek is noodzakelijk, maar de state of the art is vaccinatie. 

3. Een Canadese studie waarbij 12 miljoen gevallen werden onderzocht, zou tot volgende voorlopige conclusie leiden: wie vorig jaar tegen de ‘gewone’ griep ingeënt was, zou dubbel zoveel kans hebben om de Mexicaanse griep op te lopen. Bij een mutatie van het Mexicaansegriepvirus zou het dus kunnen dat wie tegen de Mexicaanse griep ingeënt is, meer kans loopt om ziek te worden. 

Dat is juist. Deze studie is opgesteld door bekende auteurs, maar is nog onder review (hoofdonderzoekers zijn Danuta Skowronski van het British Columbia Centre for Disease Control en Gaston De Serres van Laval University). Zij behoren tot de wereldtop. Weinigen twijfelen aan de kwaliteit van de studie, wegens de reputatie van de auteurs. De studie is gecontroleerd in andere landen, waar dit effect echter niet werd weergevonden. Het is ongelukkig dat de studie gelekt werd in de pers en zo lang in de lucht blijft hangen. Nu heeft de geruchtenmolen vrij spel.

4. De vaccins tegen de Mexicaanse griep zijn inderhaast geproduceerd en hebben geen grondige klinische langetermijntestsondergaan. Hun werkzaamheid en hun veiligheid zijn niet bewezen, in het bijzonder wat het risico betreft op ziekten die zich langzaam ontwikkelen.

Punt één is juist. Er zijn geen goede gegevens over werkzaamheid en veiligheid van pandemische vaccins, die betrekkelijk nieuw zijn. Dat is de reden waarom de VS ze niet wilden goedkeuren. Als we eerlijk blijven, erkennen we de ontbrekende veiligheidsgegevens over het pandemischevaccin, maar dat betekent niet dat het onveilig is. Er zijn weinig redenen om dit te veronderstellen. Punt twee is klassieke bangmakerij. Er is nooit bewijs over ziekten die zich over lange termijn of na lange termijn ontwikkelen. Bij iedere medische ingreep zouden we door lang wachten op het uitblijven van mogelijke schade over lange termijn de zekere baten over korte termijn missen.

5. Het Mexicaansegriepvaccin in flacons van tien doses bevat kwik (thiomersal) als bewaarmiddel. Thiomersal wordt ervan verdacht aan de basis te liggen van gevallen van autisme. De Amerikaanse kinderartsenvereniging AAP (60.000 leden) heeft in 1999 gevraagd het uit vaccins te verwijderen.

Punt 1 (de link met autisme) is niet waar en al erg vaak weerlegd. Punt twee is wel waar. Niet alleen de AAP, maar ook de CDC of de Duitse kinderartsen verwerpen thiomersalals bewaarmiddel. Het toont de miserie aan die je krijgt met voorzorgsprincipes. Er zijn twee houdingen bij schadelijke perceptie: de ene school tracht de oorzaak van de angst weg te nemen, de andere tracht de burger met kracht van rede te overtuigen. Maar angst is nogal eens redeloos. Er is zeker geen aanwijzing om te besluiten dat het thiomersal in de gebruikte vaccins schadelijk zou zijn. Beschimmeling, door thiomersal bestreden, is zeker gevaarlijker.

6. Dit vaccin bevat ook een adjuvant, squaleen, dat de immuunrespons sterkverhoogt. Squaleen is van nature in ons lichaam aanwezig en is onschadelijk als het via de voeding binnenkomt. Maar als het wordt ingespoten, wordt vermoed dat het auto-immuunreacties kan opwekken (zoals multiple sclerose, amyotrofische laterale sclerose, fibromyalgie) of dat het bepaalde neurologische en reumatische klachten kan veroorzaken. In de Verenigde Staten heeft de FDA het gebruik ervan verboden.

Dit is het specifieke probleem van het pandemische vaccin. De VS hebben gekozen voor klassiek griepvaccin, te gebruiken zoals bij wintergriep. Europa heeft (oorspronkelijk) gekozen voor “pandemische” vaccinatie voor iedereen. De FDA heeft inderdaad het gebruik van deze vaccins verboden. In haar rapport over squaleen beklemtoont de FDA dat er geen toegevoegd squaleen in Amerikaanse vaccins zit of heeft gezeten, om zo het Amerikaanse publiek gerust te stellen. Dat is niet van die aard om het vertrouwen van het publiek in vaccins mét squaleen te winnen.Er is veel bewijs dat squaleen locale en directe bijwerkingen kan veroorzaken (een pijnlijke arm). Het is correct om te stellen dat squaleen in de huidige samenstellingen niet uitgebreid is getest, maar er is geen bewijs of zelfs vermoeden dat het, gebruikt in andere vaccins, tot meer autoimmuunreacties heeft geleid.

7. Het squaleen in het anthrax-vaccin wordt ervan verdacht het Golfsyndroom te hebben veroorzaakt bij meer dan 25% van de Golfoorlogveteranen (met duidelijke aanwezigheid van antilichamen tegen squaleen). Het squaleengehalte in het Mexicaansegriepvaccin is veel hoger. Door het gebruik van squaleen kan de dosis antigenen laag gehouden worden, zodat sneller veel vaccins geproduceerd kunnen worden.

Dit is de hoofdoorzaak van de squaleenhetze in de VS. Noch in anthraxvaccin, noch in enig ander van de vaccins toegediend aan soldaten, zat ooit toegevoegd squaleen. Het FDA zegt dit in duizend toonaarden: wij gebruiken geen squaleen en we staan het ook niet toe in Amerikaanse vaccins. Dat suggereert wel dat squaleen een probleem kan vormen en vergroot de weerstand tegen dergelijke vaccins.

8. Volgens een Europese beslissing van 15/09/09 zullen de fabrikanten en de artsen die dit experimentele vaccin toedienen, niet burgerlijk aansprakelijk gesteld kunnen worden. Als het vaccin bijwerkingen vertoont, zal je dus geen klacht kunnen indienen.

Dit is waar in de VS; zo niet trok iedere gevaccineerde burger die met een vinger tussen de deur zat naar de rechter. In Europa slaat het vermoedelijk terug op de EMEAregelgeving. Deze speciale vaccins zijn enkel goedgekeurd tijdens een pandemie wegens uitzonderlijke omstandigheden. De milde Mexicaanse griep tot “uitzonderlijke omstandigheid” verheffen, zal altijd een discutabele beslissing blijven.

9. Er bestaan veel andere wetenschappelijk aangetoonde natuurlijke middelen om uw immuunsysteem te versterken, infecties en complicaties in verband met de griep mee te voorkomen of te beperken. Daartoe behoren zeker vitamines C, D en E, sommige aminozuren, mineralen, polyfenolen en sommige essentiële oliën. De overheid verzuimt haar plicht om de bevolking volledig te informeren door hierover te zwijgen.

Uiteraard staan bij deze beweringen geen verwijzingen meer naar de Cochrane database. Er is geen spat van aan. Het toont hoe de alternatieve industrie heel graag ook wat kruimeltjes wil meepikken van de rijke Mexicaanse grieptafels…

Luc Bonneux is arts-epidemioloog en is geïnteresseerd in algemeen volksgezondheidbeleid.