Zoeken

De affaire Petiot en het Barnum-effect

Zeventig jaar geleden viel het hoofd van Marcel Petiot onder de guillotine. Deze Franse arts had niet voor niets de bijnaam dokter Satan gekregen. Hoe dan ook had hij bizarre, charlataneske ideeën. Toch zou hij ongewild postuum de skeptische zaak een dienst bewijzen… met zijn horoscoop.

Een herontdekking van Language Myths (1998)

Zolang niet hetzelfde geldt voor een doorsnee boekenrek, kan een steeds uitdijend heelal me niet echt boeien. Wegens plaatsgebrek heb ik de laatste dagen drommen boeken afgevoerd naar 2dehands.be. Daar wordt een mens niet vrolijk van. Gelukkig stootte ik tijdens dit hartverscheurende werk op Language Myths, een van mijn meest geliefkoosde bundeltjes bedrukt papier.

“More than meets the eye” of bijziend en bijgelovig?

Vlak voor Kerstmis 1860 zag William Horatio Bates in de Verenigde Staten het levenslicht. Kort na zijn afstuderen meende hij een revolutionaire oftalmologische techniek te hebben ontdekt: door eenvoudige oefeningen zouden alle brillen weldra overbodig worden. Ook vandaag nog kom je in het alternatieve wereldje nog verdwaalde Batesianen tegen. Wat is bijziendheid? Waarvoor dient een bril? Wat is de methode van Bates, en hoe en waarom werkt ze (niet)?

Het spook van Lysenko waart weer door Europa

Vanaf eind jaren twintig van de vorige eeuw voerde Trofim Lysenko – een tot dan toe onbekende agronoom – campagne tegen het gebruik van genetica voor het veredelen van gewassen. Hij had de volle steun van Stalin met als gevolg dat de Sovjetlandbouw op een enorme achterstand werd gezet. ‘Met hun verzet tegen genetische modificatie opereren Greenpeace en anderen als hedendaagse Lysenkoïsten’, zegt David Zilberman, hoogleraar Agricultural & Resource Economics aan de fameuze UC Berkeley. Hij was in Amsterdam voor een conferentie van Wageningen University over coexistentie van ggo’s en niet-ggo’s en Joost van Kasteren sprak met hem. ‘Het verbaast me dat iemand een bewezen veilige techniek niet wil gebruiken, terwijl we voor zulke enorme maatschappelijke uitdagingen staan.’

Noah Charney: Kunstvervalsing. Misleiding en masterminds van meestervervalsers (Terra, 2015)

In november 2007 werd Shaun Greenhalgh (°1961), een man die nog inwoonde bij zijn ouders in een huis in een verarmde buurt in de Engelse stad Bolton, veroordeeld tot vier jaar en acht maanden gevangenisstraf omdat hij talloze zelfgemaakte valse kunstwerken had verkocht. Ook zijn bejaarde vader en moeder kregen een straf voor hun betrokkenheid bij de kunstzwendel van hun zoon. In zeventien jaar tijd maakte Shaun Greenhalgh minstens honderdtwintig vervalsingen. Het merendeel daarvan werd authentiek verklaard door kunstexperts van universiteiten en van instituten zoals Christie’s, Sotheby’s en het British Museum.

(het vervolg)

Acht oktober 2016, 16.21u. Een nieuw bericht in mijn mailbox. Het mailadres van de afzender eindigt op @turner.com. Spam? Iets louche? Toch maar even openklikken. Of ik wil meewerken aan een onderzoek van CNN over Maria Duval. Een grap? Nee blijkt…

Meer dan een geloof

Veel mensen denken dat het moderne creationisme een typisch Noord-Amerikaans fenomeen is. Inderdaad, de beweging is daar ontstaan en heeft er zo veel succes dat nog slechts tien tot vijftien procent van de Amerikanen overtuigd is van een compleet natuurlijke vorm van evolutie, zoals de evolutiebiologie die beschrijft. Dat cijfer is ontluisterend, niet in het minst omdat de VS een van de meest welvarende en ontwikkelde landen ter wereld is. Het is echter een vergissing te denken dat het creationisme alleen daar voorkomt. De Amerikaanse historicus Ronald Numbers toonde aan dat het moderne creationisme zich de laatste decennia verspreid heeft over de hele wereld, van Canada tot Australië, van Korea tot Zuid-Amerika. Ook in Europa duikt het fenomeen op. Onlangs nog, begin 2016, ontvingen Poolse biologieleerkrachten ongevraagd een gratis exemplaar van een creationistisch boek. Dit is slechts één incident in een lange rij. Steeds meer onderzoekers in verschillende Europese landen nemen het creationisme dan ook op in hun studiegebied.

Tik ‘kanker’ in in Google en je vindt naast nuttige evidencebased informatie de grootste onzin over wonderbaarlijke kankertherapieën. Doe hetzelfde op YouTube: de filmpjes die nonsens verkopen zijn minstens even talrijk als de correcte bronnen. Voor een leek is het moeilijk om het kaf van het koren te scheiden, en voor een angstige kankerpatiënt nog veel moeilijker. De Britse wetenschapsjournalist Oliver Childs, actief bij Cancer Research UK, ontkrachtte de 10 krachtigste kankermythes die je vindt op het internet.