Stelling: Zonder kernenergie halen we de klimaatdoelen niet

Bart Coenen: “Op dit moment kijk ik als Vlaming een beetje jaloers naar Nederland. Kernenergie is er eindelijk weer bespreekbaar. Maar ook in België is er iets aan het veranderen. Een paar jaar geleden voelde ik me nog erg alleen wanneer ik zei dat we kernenergie nodig hebben om klimaatverandering tegen te gaan. Dat was al helemaal zo onder groenen. Wie pleit voor kernenergie moet wel een slecht karakter hebben, dacht men daar. Alsof je nooit van gedacht mag veranderen.”

Peer de Rijk: “Jaloezie is niet fraai en niet nodig. Of is het omdat onze kerncentrale het wel doet en bij jullie 5 van de 7 langdurig stilliggen door mankementen en ouderdom? Sorry, da’s flauw. Over het zogenaamde taboe op discussie over kernenergie; heel raar frame. We debatteren er al decennia intensief over. Op de klimaattop van 2000 in Den Haag waren er al tientallen nucleaire lobbyisten om te pleiten voor subsidie voor nucleair ‘om het klimaat te redden’. Geen Calimero-gedrag alsjeblieft, dat helpt niet."

Bart Coenen: “Dat is precies het tweede verwijt dat ik kreeg: ik moest dan wel een lobbyist zijn, betaald door de industrie. Maar eigenlijk zit het zo: na bijna twintig jaar actief te zijn geweest binnen groene organisaties realiseerde ik me dat ik altijd gewoon de kudde gevolgd had zonder zelf na te denken over een standpunt. Om het kort te zeggen ben ik gegaan van idealist tot realist."

Peer de Rijk: “Laten we uitgaan van ieders goede intenties en het over de inhoud gaan hebben. Na 50 jaar kernenergie, waarbij de eerste en tweede generatie reactoren (enige honderden) vrijwel allemaal in het zadel zijn geholpen met publiek geld, dragen kerncentrales voor 11% bij aan de mondiale stroomproductie. Die bijdrage is zowel in absolute als in relatieve termen aan het dalen. Niet zozeer omdat de milieubeweging zo invloedrijk is (was het maar waar!) maar omdat kernenergie een slechte track record heeft; te veel incidenten, te veel financiële tegenslagen, te veel vervuiling in de keten."

Bart Coenen: “Nu ben je te bescheiden. Dat de groei van kernenergie na de snelle expansie in  de jaren 1970 gestopt is, kan de milieubeweging wel degelijk op haar conto schrijven. Maar als je met dit soort argumenten komt, moet je weten dat ik de bal heel gemakkelijk kan terugkaatsen. Zag je de uitzending van Arjen Lubach* over kernenergie en dat miezerige spietje in het cirkeldiagram dat groene stroom representeerde? Ik denk dat vooral dat element bij het publiek insloeg.”

Peer de Rijk: “Bescheiden? Zeker. Ambitieus? Ook. Wij willen zo gauw mogelijk alle kerncentrales dicht. Aandacht voor, en investeringen in atoom vertraagt de doorbraak naar een werkelijk schone, veilige, eindeloze en betaalbare energievoorziening. Het plaatje van Lubach was heel informatief; we zijn pas zo’n 5 jaar serieus bezig om duurzame energie te stimuleren. We hebben nu 50 jaar kernenergie enorm gestimuleerd. Wist je dat kernenergie de enige energietechnologie is met een constante negatieve leercurve? Elke volgende centrale, ook van dezelfde soort, kost meer dan de vorige.”

Bart Coenen: “Nederland is al na amper één kerncentrale gestopt met bouwen. En ook in België zijn we het verleerd. Door geen kerncentrales meer te bouwen, dreigen heel wat landen essentiële kennis te verliezen. Gelukkig bouwen de Koreanen en de Chinezen wel nog kerncentrales en proberen de Russen ook de nodige know-how te bewaren. En in de VS zijn er een 50-tal initiatieven rond de ontwikkeling van moderne kleine en grote centrales. Daar word ik blij van.”

Peer de Rijk: “Hmmm… kennis is prachtig en die gaan we ook nog hard nodig hebben om de stralende erfenis van de nucleaire vergissing op te ruimen. Van China en Rusland word ik nooit zo blij; het is toch ook wel fijn als besluiten over zoiets ingrijpends als nucleaire technologie of überhaupt de energievoorziening democratisch tot stand komen, met een gezonde ‘civil society’ die mee kan praten. En voor het klimaat komen al die theoretische nieuwe soorten kerncentrales waarover gedroomd wordt hoe dan ook te laat."

Bart Coenen: “Ja, ik vind het ook belangrijk dat beslissingen democratisch tot stand komen en zie dus met lede ogen aan hoe de politiek beslissingen rond het klimaat doordrukt, bij ons via het energiepakt, bij jullie via het klimaatakkoord. Begrijp me niet verkeerd, ik word even blij van doorbraken binnen zonne- en windenergie, alleen denk ik dat het niet snel genoeg gaat. Laat ons dan in de eerste plaats beginnen met kijken of we de bestaande centrales langer kunnen openhouden. En gelukkig is er daar heel wat potentieel. Ik hoor over een levensduur van 60 tot zelfs 80 jaar voor goed onderhouden centrales."

Peer de Rijk: “Klimaatbeleid gaat veel te traag, onder andere doordat we het steeds weer moeten hebben over perverse oplossingen. Tegelijk laten wind en zon spectaculaire cijfers zien; zowel qua opbrengst als qua prijsdaling. Ons land – als de fractievoorzitter van de grootste regeringspartij zich tenminste gehouden voelt aan zijn eigen afspraken – gaat in 2030 zo’n 70% van de dan sterk gestegen behoefte aan stroom halen uit duurzame bronnen. Dat kan ook makkelijk, als je maar durft te kiezen. Jullie energiebeleid is – sorry – hopeloos. Kerncentrales openhouden, daarom geen investeringen in duurzaam, stroomtekort en dat dan weer als reden opvoeren om kerncentrales open te houden. Dat rondje maken jullie al ruim 15 jaar. Die kerncentrales zijn oud en dat komt met steeds meer gebreken. Durf te kiezen voor een ander pad."

Bart Coenen: “Komaan, België staat niet alleen in de wereld. Je kunt gerust op verschillende pistes werken en zien wat er van komt. Niemand kan immers  voorspellen binnen welke technologie de grote doorbraken zullen plaatsvinden. Dat hangt af van de natuurwetten en vondsten van knappe koppen. Daarom pleit ik voor voldoende investeringen in wetenschap en kennisontwikkeling in het algemeen, zonder een technologie uit te sluiten. Voorstanders van hernieuwbaar praten al zo lang over doorbraken binnen opslag- en batterijtechnologie, maar wat als die er niet komen? Daarom zeg ik: ook de bestaande kerncentrales zo veel mogelijk openhouden. Om tijd te winnen zeg maar."

Peer de Rijk: “Nee, jullie staan niet alleen en moeten nu dus stroomboten uit Libië halen om de lichten aan te houden. Een robuust, schoon en goed betaalbare energievoorziening kan en moet zonder kernenergie. Stomweg omdat de risico’s te groot zijn. Kleine kans, grote gevolgen. Wat hadden we niet kunnen doen met de 200 miljard euro die Fukushima tot nu al gekost heeft? Blijven investeren in onderzoek naar nieuwe kerntechnologie die het misschien op veiligheid, afval, vervuiling, proliferatiegevoeligheid beter zal doen is echt zonde. Atoom heeft zijn kansen gehad.

Bart Coenen: “Dat groen gediscrimineer van het atoom begrijp ik niet. In België is de elektriciteitsmix voor driekwart koolstofarm. En dat hebben we grotendeels te danken aan onze  kerncentrales. Belgische  wetenschappers die de impact van een uitstap op het klimaat onderzochten – en dat zijn lang niet allemaal voorstanders van kernenergie –  komen tot  gelijkaardige conclusies: een kernuitstap zou de CO2 -uitstoot in ons land sterk doen toenemen, waardoor België zijn klimaatdoelstellingen niet zou halen. En als je denkt dat het in de zomer, toen onze kerncentrales nog niet stillagen beter was, vergis je je ook, want in de zomermaanden kwam ook bijna de helft van onze koolstofarme elektriciteitsproductie van kernenergie. Zon leverde toen 6.5 %, wind nog minder: 4.5 %. Hernieuwbaar staat dus nog altijd zwak.”

Peer de Rijk: “Tijd om te investeren dus! Of je het leuk vindt of niet, de Belgische kerncentrales gaan dicht. Dat kun je georganiseerd doen of je kunt steeds overvallen worden door incidenten en stijgende reparatiekosten. De uitstoot van CO2 wordt geregeld door het Europese handelssysteem waarin een (dalend) plafond is vastgelegd. En in het verdrag van Parijs. Daar zal ook België aan moeten voldoen. Niemand zegt dat het makkelijk is. Een keuze om door te modderen met kernenergie maakt het zeker niet makkelijker."

Bart Coenen is hoofdredacteur van Wonder en is gheen wonder en co-auteur van het boek ‘Ecomodernisme. Het nieuwe denken over groen en groei.’ Hij werkt als wetenschapscommunicator aan het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen.

Peer de Rijk is directeur van WISE, een internationaal opererende antikernenergie organisatie. Precies 40 jaar geleden liep hij als kind voor het eerst mee in een demonstratie tegen kernenergie (Almelo, 1978). Hij heeft tientallen acties en campagnes tegen kernenergie bedacht en uitgevoerd, in binnen- en buitenland. Sinds 1998 doet dat hij voor WISE.