Gardena en de stand van de maan

Op de website van Gardena, volgens hun eigen woorden "het voorkeursmerk op het gebied van tuinverzorging van miljoenen huis- en tuinbezitters wereldwijd", vind je deze pagina:

https://www.gardena.com/be-nl/tuin-leven/tuin-magazine/tuinieren-volgens-de-maan/
[nvdr: inmiddels niet meer online beschikbaar]

Bijna elke zin op die pagina is klinkklare onzin, die bewijst dat de schrijver geen bal verstand heeft van de echte invloed van de maan of van de werking van de getijden. Een voorbeeld:

"Als het gaat om tuinieren bij maanlicht, kan het voller worden van de maan worden voorgesteld als uitademing van de aarde. De plantsappen worden aangetrokken door de maan en bereiken de bovenste delen van de plant. Deze fase is zeer geschikt om bijvoorbeeld fruit te oogsten. Dankzij het sap in de bovenste delen van de planten, kunnen de vruchten langer bewaard worden."

De aantrekkingskracht van de maan verandert uiteraard niet met de schijngestalten of fasen van de maan. Alleen de relatieve richting van de invloed van zon en maan verandert, omdat hun onderlinge stand tegenover de aarde verandert. Bij volle maan staan zon en maan aan een verschillende kant van de aarde en werken elkaar dus tegen. Als die aantrekkingskracht al een invloed zou kunnen hebben, dan zou het sap minder snel stijgen dan bij andere maanfases. Maar de aantrekkingskracht van de maan is verwaarloosbaar (volgens mijn "bierviltjeberekening" zowat 30.000 keer minder dan die van de aarde, op het aardoppervlak)

Er wordt heel wat onzin geloofd over de maan, en zelfs vele wetenschappelijk klinkende verklaringen in aardrijkskundelessen en populaire boeken slaan de bal mis, en dragen bij tot het onbegrip bij de bevolking over dit fenomeen. 

• De aantrekkingskracht van de maan is verwaarloosbaar in de meeste gevallen. Iemand die naast je staat oefent een groter gravitatie-effect uit dan alle hemellichamen samen (buiten de aarde).
• De getijdenkrachten werken niet alleen op water, maar op alles. Alleen zijn de krachten zo klein dat je enkel een effect ziet bij een erg vervormbare stof (water) die in enorme hoeveelheden aanwezig is (de oceanen). In meren en ingesloten zeeën (bv. de Kaspische zee) zie je geen effect, en zelfs in de Middellandse zee zijn er nauwelijks getijden te merken.
• Op school leer je dat de aantrekkingskracht van de maan het water omhoog trekt en twee "bergen" water veroorzaakt (ook één aan de achterkant van de aarde) die, samen met de rotatie van de maan rond de aarde, van oost naar west over de aardbol rollen. En dan komt zo een "berg" het aaneengesloten continent van Noord- een Zuid-Amerika tegen - oeps, die berg kan niet door - hoe geraakt die in de Stille Oceaan? Dat model klopt niet. Geen wonder dat mensen allerlei onzin geloven over de maan.
  • Op een waterplaneet, zonder land, zou dat wel gebeuren, maar de getijden zouden maximaal zowat 20 cm omhoog en omlaag gaan.
  • De maan trekt het water niet omhoog, daarvoor is die kracht veel te zwak. Maar in combinatie met de heel sterke zwaartekracht van de aarde zorgt ze ervoor dat, in gebieden waar ze juist niet boven staat (vooral waar ze juist op- of ondergaat) de resulterende kracht een heel klein beetje afwijkt van de vertikale, ordegrootte iets van een duizendste van een graad. Een vloeistof zoals water wil altijd loodrecht staan op de som van alle krachten en daardoor loopt er een gedeelte weg, zodat het daar eb wordt. De zeespiegel gaat een beetje schuin staan, en omdat de oceanen zo gigantisch groot zijn, geeft dat 20 cm verschil over vele duizenden kilometers.
  • Maar waarom zien we dan, op vele plaatsen, getijden die veel meer bedragen dan 20 cm? Zoals we boven zagen kunnen die twee "waterbergen" niet voort, omdat er continenten in de weg liggen. Wat er wel gebeurt, in elke oceaan afzonderlijk, is dat het water als het ware heen en weer klotst. Afhankelijk van de afmetingen van de oceanen, de vorm van de kustlijnen en de locatie van grote eilanden, onstaan er allerlei resonanties, aangedreven door de passage van de maan (eigenlijk de rotatie van de aarde). Heb je als kind ook het water laten heen en weer klotsen in je bad, of in een klein zwembad? Eens het in beweging is heb je niet veel kracht meer nodig om het in resonantie te houden. Door die verschillende resonanties in de oceanen zijn er verschillen in grootte van de getijden op verschillende plaatsen, en zelfs van aantallen. Op de meeste locaties heb je twee getijden per dag (eigenlijk per "maandag" - de tijd voor de maan om terug op dezelfde positie aan de hemel te komen), maar je kan ook geen getijden hebben of vier getijden. In het Kanaal kun je bv. een getijdengolf krijgen die langs de Bretoense kust loopt naar het noorden, en wat later één die rond de Britse eilanden is gelopen en via de Noordzee naar het zuiden loopt.
  • Door dat veel complexere mechanisme lopen getijden ook niet gelijk met de positie van de maan aan de hemel. En ze komen op verschillende tijdstippen op verschillende locaties, zelfs als de maan daar op hetzelfde punt van haar baan aan de hemel staat.
• En die geboortegolf 's nachts bij volle maan dan? Enkel rond volle maan zien we de maan het grootste deel van de nacht aan de hemel staan. Het eerste kwartier is onder op middernacht, of staat te laag om het te zien in een bebouwde omgeving na de vooravond. Het laatste kwartier moet nog opkomen om middernacht en staat pas hoog genoeg om het te zien (zeker in een stad) tegen de ochtend. De nieuwe maan zie je per definitie niet. Als een verpleger tijdens een zware nacht met veel bevallingen buitenkijkt en de maan ziet, dan is dat daarom bijna altijd een volle maan, plus minus 2-3 dagen (ze ziet er dan "vol genoeg" uit). Dat onthou je. Als de maan niet te zien is, is dat een non-event, dat je vergeet. Zo werkt ons geheugen - we onthouden alleen hits, geen missers.

Hopelijk kan bovenstaande uiteenzetting wat bijdragen aan een beter begrip van de (minuscule) invloed van de maan en van de werking van de getijden.

Voor de experts: het is uiteraard allemaal nog wat complexer. Ik hoop dat u me mijn simplificaties kunt vergeven.