Keurmerk voor mediums

Onlangs ging Margot C. Pol voor De Volkskrant op bezoek op de Paraview Beurs. Al ruim twintig jaar verzamelen zich op die beurs tientallen helderzienden, mediums en paranormaal therapeuten . Voor 15 euro werpen ze een blik in je innerlijk, kijken in de toekomst of peilen de berichtgeving van gene zijde. Dat leverde onder de titel Niet te geloven een tiental portretten op van ongetwijfeld goed bedoelende mensen die ‘ontdekten’ dat ze een gave bezaten waarmee ze andere mensen konden helpen.

Wonderlijk

Een man noemt zich professor Yanba. Hij maakt drankjes die helpen bij problemen met liefde, werk of gezondheid. Hij zegt veel last te hebben van het negatieve imago dat slechte medicijnmannen creëren die kaartjes in de brievenbussen steken.

Een paranormaal medium (iemand die zegt contact te kunnen maken met overledenen) noemt zich de Prinses van Java. Als kind kon zij al graven vinden of de hoofdpijn van haar oom wegnemen. Ciska en Raymond T. vormen een paranormaal begaafd echtpaar. Zij helpen mensen bij het maken van keuzes in hun leven. Daarvoor doen ze beroep op reiki, handlezing en numerologie. Soms laten ze ook overledenen helpen. Kristallen bollen, chakra’s en AstroTV vinden ze grote onzin.

Femke van K. was datamanager bij een grote uitgeverij maar is zich drie jaar geleden spiritueel gaan ontwikkelen. Zij vindt spiritualiteit eigenlijk heel gewoon. Iedereen heeft een innerlijke stem, iedereen bezit intuïtie. Dylan R. geeft energiebehandelingen. Hij heeft honderden klanten/patiënten. Tot nog toe heeft niemand van hen kanker gekregen, omdat hij het kan remmen of voorkomen. Als medium, zo getuigt hij, moet je een goed hart hebben en de mensen niet bedonderen, anders sluit de kosmos zich voor jou. En de toekomst voorspellen, dat is gemakkelijk, vindt hij, maar hoe er te komen, dat is veel lastiger. Tegen mensen die zeggen dat het allemaal maar hocus pocus is, zegt hij: “Je hoeft het niet te geloven, het resultaat is het bewijs.”

Bij Tülay staat een lange rij wachtenden. Haar man maakt Cypriotische koffie. De klant drinkt het op en draait het kopje met drab om op het schoteltje. Vervolgens komen ze bij haar aan tafel zitten en vertellen hun wens. Vervolgens komt de klant bij haar aan tafel zitten en vertelt zijn of haar wens. De meeste wensen gaan over gelukkig worden, de huishuur kunnen betalen en verlost zijn van eenzaamheid. Zij kan ook zonder koffie de toekomst voorspellen, maar de mensen vinden het nu eenmaal gezelliger mét.

Gert van B. beheerst diverse disciplines, van acupunctuur tot tarotkaarten of zelfs klanktherapie. Hij is door de week docent spoedeisende hulp. Artsen blijven ver van het spirituele, maar hij ziet onmiddellijk wat er scheelt als een patiënt wordt binnengebracht.

Riet B. leest - met een gesofistikeerd apparaat – de iris, waarvan het beeld op haar laptop verschijnt. De iris zegt veel over je organen, maar ook over je ziel. In tegenstelling tot de gewone geneeskunde kijkt zij naar de persoon achter de klacht. Zij vraagt dan bijvoorbeeld als ze de dikke darm ziet, wat is er zo moeilijk te verteren is? Dan worden mensen soms heel emotioneel. Ze heeft, zo voegt ze er aan toe, helemaal niets met mediums.

Kaf en koren

Deze kleine greep uit de getuigenissen van spirituele helpers en hun klanten lijkt misschien op een serie bizarre sketches van Monty Python goes Paranormal, maar ze zijn even reëel als schrijnend. Ze laten zien hoe mensen zich om de tuin laten leiden door hun waarnemingsvermogen en fantasie en in de luren gelegd worden door hun eigen brein. Ook opvallend is dat veel paranormaal therapeuten kritisch staan tegenover hun would-be collega’s. Dat is een bekend fenomeen in de pseudowetenschap: de diverse scholen bestrijden elkaar. Dat geldt in de klassieke religies, in de psychoanalyse en net zo goed bij de handlijnlezers of paragnosten. Marisa Bottenheft is zelf een medium en nam zich voor wat te doen aan de wildgroei in haar branche. Ze wilde het kaf van het kaf scheiden.

Een tijdlang runde Marisa Bottenheft een winkeltje in esoterische parafernalia in Harderwijk. Ze verkocht Tarotkaarten, geneeskrachtige stenen, pendels, klankschalen en aanverwante zaken. Haar klanten vertelden haar soms vreselijke verhalen over mediums, paragnosten en kaartleggers. Marisa vertelt: “Een mevrouw met duidelijk minder verstandelijke vermogens vertrouwde me toe dat ze al drie jaar iedere dag op de betonnen banken van het dolfinarium zat te wachten omdat een paragnost haar had voorspeld dat ze een relatie zou krijgen met een dolfijnentrainer. Hoe kun je zoiets tegen zo iemand zeggen? Ik vond het zó ontzettend zielig.”

Een ander vertelde aan Bottenheft dat ze voor een vriendin voor vijftig euro een cadeaubon had gekocht bij een medium. Toen de vriendin een afspraak wilde maken, bleek het telefoonnummer niet te kloppen. Wég geld! “Ik ben zelf medium. Ik dacht: zulke oplichters zetten de paranormale wereld in een slecht daglicht. Daar moet ik iets aan doen.”

Bottenheft richtte de stichting Enigma op die tot doel heeft consumenten houvast te bieden in de zoektocht naar een betrouwbare paranormale hulpverlener. Voorzitster van Enigma is medemedium Jacky van de Berkt: “Wij proberen consumenten te behoeden voor teleurstellingen en geldklopperij. De paranormale hulpverleners die bij ons zijn aangesloten hebben allemaal een proeve van bekwaamheid afgelegd en hebben vaak al jarenlang een praktijk. Helaas zijn binnen de parabranche veel mensen werkzaam die we met de beste bedoelingen niet talentvol kunnen noemen. De verhalen over oplichters die geld verdienen aan andermans ellende zijn legio. Veel parabeurzen zijn verworden tot een kermisattractie.”

Keurmerk

Enigma levert een keurmerk af aan mediums die volgens hen bona fide zijn en bewezen hebben echte informatie van gene zijde naar hier te halen. Samen schreven ze er het boek Ben ik echt een medium? over, een soort van handleiding voor correct mediumschap. Ze leggen uit hoe je van een aanleg je beroep kan maken. Een serieus medium, kaartlegger of auralezer heeft een groot bewustzijn, zo schrijven ze. (Hoe groot kan een bewustzijn zijn, vraag je je af!) Het is iemand met levenservaring, iemand die beschikt over empathie, die zich zorgvuldig kan uitdrukken, die voorbij het eigen ego kijkt, die de nodige spirituele opleidingen heeft gevolgd en die zich bijschoolt, bijvoorbeeld aan het Arthur Findlay College in het Britse Stansted Hall, een Harry Potter-achtig opleidingsinstituut voor “de bevordering van paranormale wetenschappen”. De wereldtop van de paranormale deskundigen verzamelt zich daar. En er valt veel te leren. Het is niet genoeg om van alles te voelen, te zien en te horen. Je moet ook begrijpen waar je informatie vandaan komt. “Stel dat je contact maakt met een dierbare overledene en je ziet een molen. Betekent dat dan dat die een molenaar was, in de Molenstraat woonde of Molen als familienaam had? Dat moet je dus wel kunnen voelen voordat je geld vraagt voor een consult.”

Het is jammer dat ze in het boek nooit uitleggen hoe een echt medium zoals zijzelf of de examinatoren van Enigma dat dan wel weten. Ze beseffen zelf dat ze zich buiten het gebied van de wetenschap begeven. Daar maken ze juist een verkoopsargument van: “Wetenschappers zijn mensen met een andere kijk op de wereld, daar heb ik inmiddels alle begrip voor. Als je bepaalde dingen niet wil geloven, dan zie en hoor je ze niet. Ik haal zó een beginnende hoofdpijn bij je weg, maar als jij dat niet wilt, dan lukt me dat niet. Dat een violist muzikaal is, kun je ook niet bewijzen, dat hóór je. Een zesde zintuig, als je het zo wil noemen, is een oer-weten, het is intuïtie, het is het luisteren naar signalen die doorgaans aan mensen voorbij gaan. Iedereen kan het leren, hoewel het net zo is als met pianospelen: de een heeft er meer gevoel en aanleg voor dan de ander.”

Echte en minder echte mediums

Ze hebben geluisterd naar de sceptici en beweren mediums die van cold reading gebruik maken te kunnen ontmaskeren. “Pseudomediums” die vage uitspraken doen en geen namen noemen maar alleen beginletters, die wachten op verdere aanwijzingen die je bewust of onbewust geeft, die worden afgeserveerd als oplichters. Hoe ze de charlatans van de echte onderscheiden wordt nooit duidelijk. Het moet hun eigen zesde zintuig zijn dat hen helpt dat onderscheid te maken. Geen gecontroleerde, dubbelblinde tests bij deze keuringscommissie. Er wordt wel gevraagd aan de consultnemer of die er iets aan gehad heeft. Klantentevredenheid is belangrijk, ze geven toe dat ze ook “zakelijk” willen zijn.

Geteste paragnosten moeten voorspellingen leveren voor het komende half jaar, zowel persoonlijke voorspellingen als over wereldgebeurtenissen. Minimaal tachtig procent van die voorspellingen moet uitkomen. Je zou denken dat ze ondertussen de harde resultaten van al die voorspellingen en berichten van gene zijde moeten kunnen voorleggen. En dat dat een spraakmakend artikel in een of ander peer-reviewed tijdschrift zou kunnen opleveren. Voorlopig geen nieuws van dat front.

Ze klagen ondertussen wel over het feit dat aanwijzingen van mediums bij verdwijningen of misdaden niet ernstig genomen worden door de maatschappij. Enigma staat paraat om politie of justitie te helpen met gediplomeerde mediums. Ze lijken volkomen onbekend te zijn met het feit dat parapsychologisch onderzoek al meer dan een eeuw lang nooit iets buitengewoons heeft opgeleverd en dat paragnostische tips nooit één onderzoek hebben vooruit geholpen, integendeel, alleen maar veel recherchetijd hebben verspild.

Niettemin vergaart Bottenheft kennis uit oude culturen en die koppelt ze dan weer aan wetenschappelijke kennis, met name de kwantummechanica. Die kennis leidt haar tot filosofie in de zevende dimensie: “Twee waarheden kunnen nooit op één plek zijn. Stel je voor dat een luciferdoosje de waarheid is en op tafel ligt. Een limonadeglas is de andere waarheid. Beide waarheden kunnen niet dezelfde ruimte innemen. Het limonadeglas kan niet op dezelfde plek staan als het luciferdoosje, je zult één van de twee moeten verplaatsen. Wijsheid kunnen we dus alleen delen, zonder te willen overtuigen, want het brengt de waarheden verder bij elkaar vandaan.”

Oprecht zelfbedrog

Bottenheft en van de Berkt geven in hun boek een verbluffende demonstratie van hoe een gebrek aan kritisch denken leidt tot onwrikbare maar valse overtuigingen.

Deze dames denken kritisch te zijn tegenover de charlatans in hun branche, maar ondertussen hebben ze er geen zicht op hoe ze zichzelf misleiden. Dit boek is een levende illustratie van de overtuigingskracht van de pseudowetenschap en is in dat opzicht leerrijk studiemateriaal voor een practicum kritisch denken. De zoektocht van deze mediums met behulp van hun “grenswetenschap” naar de kennis aan gene zijde leidt slechts door de doolhof van hun eigen percepties, dromen en verlangens. Daarbij interpreteren ze psychische en lichamelijk effecten bij zichzelf en hun klanten als bewijzen voor de realiteit van hun gefantaseerde werkelijkheid.

Ondertussen beseffen ze niet dat die fenomenen ook en eenvoudiger verklaard kunnen worden zonder een beroep te doen op “je één voelen met dat grote, bijna niet te benoemen AL.” Mensen die het beste met zichzelf en de wereld voor hebben verdwalen zo in hun eigen voorstellingsvermogen en in een naïef pseudomens- en wereldbeeld. Je wordt van het lezen van dit boek geen medium, maar je leert wel hoe echte, vermeende, zelfverklaarde en valsspelende mediums denken en werken.

Wie een door Enigma erkend paragnost wil zoeken in eigen gemeente of zijn talenten wil laten testen, kan terecht op www. stichtingenigma.nl. (Voorlopig geen erkende mediums in België.) Wie zich wil bijscholen: www.arthurfindlaycollege.org. Je kan nu al boeken voor de cursussen van 2015.

Marisa Bottenheft & Jacky van de Berkt Ben ik echt een medium? Mediumschap: van aanleg tot beroep Uitgeverij AnkhHermes

Geerdt Magiels is bioloog, filosoof en stichtend lid van SKEPP