SKEPP interviewt Richard Dawkins

Ik denk van mezelf dat ik iemand ben die de dingen interpreteer. Een zekere interpretatie van het orthodoxe darwinisme op een onorthodoxe manier. Ik ben dus één van diegenen die de nadruk heeft gelegd op het gen als netwerk voor natuurlijke selectie. Ik zie eerder het gen als de eenheid van de natuurlijke selectie dan het lichaam. Het lichaam als een instrument dat de genen gebruiken om zich voor te planten. Dat is het darwinisme op een omgekeerde manier bekijken. Maar het verschilt niet essentieel van het darwinisme. Het is een meer verlichte manier om naar het darwinisme te kijken.

U bent waarschijnlijk de bekendste darwinist van deze tijd. U krijgt uw eredoctoraat op een moment waarop in de Verenigde Staten het darwinisme, en dan vooral de natuurlijke selectie, meer en meer wordt bekritiseerd. Denkt u dat dit problemen gaat geven in de VS? Zou het gevolgen kunnen hebben voor de rest van de wereld?

Dat is een verontrustende vraag. Ik denk dat de Verenigde Staten zich in een vreemde positie bevinden. Het is alsof de VS opgedeeld zijn in twee aparte landen. Soms noemt men het de “blauwe” staten en de “rode” staten. Dat is niet altijd even eerlijk, omdat er zich veel fatsoenlijke en intelligente mensen in de “rode” staten bevinden. Maar er is toch een massale verdeling van het land. Een verdeling tussen de intelligentsia, wetenschappers, mensen die van de waarheid houden en religieuze maniakken, die de wereld in handen hebben. Het huidige Amerika vertoont neigingen tot een theocratie. Niet alleen president Bush, maar ook de mensen rondom hem lijken deze tendens te volgen. Het is te vergelijken met het Joseph McCarthy-tijdperk. Het zal voorbijgaan, maar niet direct. Ik hoop alleen dat het snel genoeg overgaat en dat de invloeden zich niet verspreiden over de rest van de wereld.

Wat zou de invloed ervan zijn op de wereld of op de wetenschap in het algemeen?

Zolang we ons niet laten leiden door Amerika kan het zijn dat de gevolgen nihil blijven of dat het zelfs positieve gevolgen kan hebben, bijvoorbeeld door het verrichten van stamcelonderzoek. Dit kunnen ze in Amerika niet doen met overheidsgeld vanwege het religieuze fanatisme. Omdat we in meer seculiere landen wonen, kunnen wij die zaken wel doen.

Sommige mensen die achter de evolutie staan, hebben uw tactieken in de strijd tegen het creationisme in vraag gesteld. Zij zeggen dat het beter is om de verschillen met het atheïsme te benadrukken.

Dat is een moeilijke tactische vraag. Dat men zijn ware opinies moet verbergen achter politieke redenen. Het is waar dat Amerikaanse creationisten niets liever doen dan het ontdekken van relaties tussen atheïsme en creationisme. Als ik zeg dat ik een evolutionist ben en een atheïst, daar houden ze van. Want zo speel ik in hun kaarten. Een politiek wijzere tactiek is te zeggen dat de evolutietheorie compatibel is met religie. En zeggen dat de paus of de aartsbisschop van Canterbury ook in de evolutietheorie geloven. Zelfs uw plaatselijke bisschop hier. Ik ben echter niet zo goed in politieke tactieken. Ik ben beter in het verkondigen van de waarheid.

Is er een god in ons universum?

Ik denk niet dat er een god is. Niet alleen omdat ik het een onnodige hypothese vindt, maar ook omdat ik een evolutionist ben. De waarde van het darwiniaanse idee is net dat je uitlegt hoe je tot complexe, statistisch gezien onwaarschijnlijke organismen komt vanuit simpele begintoestanden. Dat wil zeggen: alles wat complex is, is statistisch gezien onwaarschijnlijk. Je kunt niet zomaar postuleren dat zoiets vanaf het begin al bestond. Elke soort god die het universum zou geschapen hebben, zou een dusdanig complexe, intelligente, statistisch gezien onmogelijke entiteit zijn, dat we die zouden willen verklaren. De taak van het verklaren aan de hand van de evolutie ondermijnt iemands geloof in een of andere theorie die postuleert dat er een intelligent, complex begin was. Ik ben ervan overtuigd dat het universum gevuld is met complexe intelligentie, maar vanuit mijn standpunt is het altijd complexe intelligentie die resulteert uit evolutie. Op andere planeten of op deze planeet. Op andere planeten zijn er waarschijnlijk intelligente organismen die er zo sterk op vooruit gegaan zijn dat wij ze als een god zouden beschouwen als we ze ooit zouden ontmoeten. Maar zijzelf zijn pas later in het universum gekomen. Zij zouden het resultaat moeten zijn van een lang, langzaam, geleidelijk evolutionair proces.

In Europa zijn er tekenen dat de islam wil vechten tegen de evolutie. Islamitische studenten weigeren hierover lessen te volgen.

Dan missen ze iets in hun wetenschappelijke vorming. De rest van de Belgen zullen dan een betere wetschappelijke vorming ontvangen dan zij. Het fanatisme van het weigeren om wetenschap te leren omdat het de ideeën tegenspreekt die je als kind aangeleerd hebt, is zielig.

Sommige mensen die geloven in Intelligent Ontwerp zeggen dat de natuur te perfect is om gecreëerd te zijn door toeval. Is het waar dat de natuur perfect is?

Nee, maar eerst moet ik protesteren bij het gebruik van het woord “toeval”. Evolutie door natuurlijke selectie is het tegenovergestelde van een toevalsproces. Geen gereputeerde wetenschapper heeft ooit gezegd dat de natuur een gevolg is van toeval. De natuur is het gevolg van natuurlijke selectie en dat is het tegenovergestelde van toeval. De suggestie is, dat de natuur te perfect is om geëvolueerd te zijn. Als de natuur te perfect is als resultaat van de evolutie, dan is de natuur zeker te perfect om gecreëerd te zijn geweest. Zoals ik daarnet zei moet de maker een nog perfectere entiteit geweest zijn. En dat is dus bijgevolg nog moeilijker, of zelfs onmogelijk om uit te leggen.

Maar is de natuur perfect?

Nee, maar ze is té perfect om alleen maar uit toeval voort te komen

Aanhangers van het Intelligent Ontwerp stellen vragen die de biologische wetenschappen nog niet kunnen beantwoorden. Zijn er antwoorden op deze vragen? En zo niet, moeten wetenschappers dan op zoek gaan naar die antwoorden?

Waar iemand ook op zoek gaat naar antwoorden op die vragen, uiteindelijk zullen ze toch antwoorden vinden. Het is duidelijk dat nog niet alles bekeken en onderzocht werd. Er zullen waarschijnlijk nog wel een aantal vragen onbeantwoord blijven. De misvatting is te stellen dat we twee theorieën hebben, theorie A en theorie B. Theorie A heeft wat moeilijkheden met het verklaren van feiten, dus moet theorie B wel juist zijn, ook al kijk je niet eens of theorie B de feiten wel beter kan verklaren dan theorie A. Het is niet echt een goede manier om aan wetenschap te doen.

Je moet de vraag stellen of theorie B - het creationisme of Intelligent Ontwerp in dit geval - de feiten verklaard krijgt. Maar theorie B legt juist helemaal niks uit. Theorie A, die wetenschappelijk is, legt alles uit waarnaar al zorgvuldig is gekeken. En de kleine gaten die overblijven, zijn nog niet onderzocht. We mogen aannemen dat deze ooit ook verklaard zullen worden, maar ook als dat niet gebeurt, moeten we niet denken dat creationisme het zoveel beter verklaart.

Zijn er vragen die naar interessant onderzoek leiden?

Ja, het is altijd interessant om te vragen wat de graduele weg was die leidde naar de evolutie van een specifiek ding. Darwin deed dat in het geval van het oog, dat in zijn tijd toch wel als moeilijk verklaarbaar werd aanzien. Er zijn ook interessante biochemische vragen de dag van vandaag. Het is daarom altijd de moeite waard om de vraag te stellen wat het langzame proces van verbetering was.

Hebt u een boodschap voor de Belgische skeptici?

Blijf vechten tegen de onzin !