Expertengroep GEMS wint Zesde Vijs - Laudatio

(U kan de laudatio hier ook als video bekijken.)

Goed twee jaar geleden, op 18 maart 2020, ging ons land voor de eerste keer in lockdown. Niet-essentiële winkels gingen dicht, thuiswerken werd de norm, de horeca sloot de deuren, niet-essentiële verplaatsingen werden verboden, op school werden lessen opgeschort en zelfs de grenzen gingen gedeeltelijk toe. Het concept bubbel werd ingevoerd, waardoor ook contacten met familie en vrienden fors werden ingeperkt. In een rusthuis in Brussel stierf diezelfde maand de eerste Belgische burger aan covid-19. Iedere dag zagen we de nieuwsberichten over stijgende coronacijfers. De ziekenhuizen reorganiseerden zich om de stroom aan covid-patiënten op te vangen. Niet-dringende zorg en ingrepen werden uitgesteld en bezoek was nauwelijks nog toegelaten. Ook de woonzorgcentra, die het hardst getroffen werden in de coronacrisis, gingen op slot. Overheid en experten staken de koppen bij elkaar om een beleid uit te stippelen, dat voortdurend moest worden bijgestuurd. Voortschrijdend inzicht, u weet wel.

Wat aanvankelijk nog allemaal spannend en van korte duur leek, met iedere avond om 8 uur een applaus voor de hardwerkende zorgverleners in de vuurlinie, kantelde gaandeweg. Mensen verloren hun geduld en hun baan, bedrijven gingen over kop, de cultuursector ging kopje onder en de mentale problemen bij jongeren namen alsmaar toe. Experten die eerst de hemel in geprezen werden, kregen het soms zwaar te verduren.

Sinds het nieuwe SARS-CoV-2 virus hier rondwaart, trachten wetenschappers wereldwijd kennis te vergaren. Er verscheen een ongezien aantal publicaties over het nieuwe coronavirus. De infectiologie, of de leer van infectieziekten, waar zelfs binnen de medische wereld wat meewarig naar gekeken werd, werd in 2020 eindelijk erkend als een volwaardige specialistische discipline. Decennialang leefden we in de veronderstelling dat de mens virussen en bacteriën overwonnen had, met vaccins en antibiotica. Recente epidemieën, zoals Ebola in Afrika en SARS in Azië, leken ver van ons bed. We lagen er niet wakker van, tot twee jaar geleden.

Het niet te stuiten coronavirus dat over de wereld raasde, opende de ogen in het Westen. Europa was helaas niet klaar voor deze pandemie. De hele wereld was niet klaar. Er moest nog veel geleerd worden. We keken met z’n allen – of toch bijna allemaal - verwachtingsvol naar de medische wetenschap en hingen aan de lippen van onze corona-experts. Marc Van Ranst, Erika Vlieghe, Pierre Van Damme en Steven Van Gucht werden in enkele maanden tijd bekende Vlamingen.

Ziekenhuizen hadden de gezonde reflex om zich snel te reorganiseren. Ministers waren gelukkig zo verstandig om wetenschappers in te schakelen en hun beleid erop af te stemmen. De woonzorgcentra en de eerstelijn, de huisartsen en apothekers, bleven aanvankelijk in de kou staan: inbreng en middelen ontbraken om hen degelijk in te schakelen. We hebben veel leergeld betaald.

Er zijn fouten gebeurd. In onze woonzorgcentra stierven mensen ver van hun geliefden, huisartsen werden overspoeld met vragen van ongeruste burgers over quarantaine- en andere regels. Opsporings- en callcentra werkten lang niet optimaal.

De aankondiging van de eerste werkzame coronavaccins werd op gejuich onthaald, maar de nieuwe mRNA-technologie riep ook veel vragen op. Vaccinatietwijfel stak de kop op. En ook complottheorieën allerhande. De hele tijd stonden wetenschappelijk experten in de vuurlinie. Gegroepeerd in de zogenaamde GEMS: de Groep van Experts voor de Managementstrategie van Covid-19. Met Erika Vlieghe, professor infectiologie van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen onverschrokken aan het roer. Stuk voor stuk kregen ze doodsbedreigingen, van complotdenkers, antivaxers en andere mensen die de trappers verloren tijdens de coronapandemie. Ze haakten niet af, maar bleven zich inzetten, overigens zo goed als onbezoldigd, ten dienste van de wetenschap en van de gezondheid van ons allemaal, de burgers van dit land.

Toen de vaccins dan toch niet zo lang leken te beschermen als aanvankelijk gehoopt, waren ze opnieuw kop van jut. Ze verloren hun geduld niet en gaven dagelijks duiding bij de nieuwe waan van de dag. Ze overtuigden ongeruste burgers om zich te laten vaccineren.

De coronavaccins hebben heel veel leed voorkomen. In België stierven bijna 32.000 mensen door Covid-19, zonder vaccinatie waren het er veel meer geweest.

Vandaag zitten we in de staart van de pandemie. Hopelijk zit er geen venijn in… We hebben belangrijke lessen geleerd. In de eerste plaats dat we als mens niet ongenaakbaar zijn. De onzichtbare bolletjes genetisch materiaal, omhuld door een eiwitmantel, wat we virussen noemen, kunnen bevolkingen decimeren. Zonder kennis over transmissie, gedrag, besmettelijkheid, zonder gedegen infectiologisch onderzoek, ook de basis van vaccinatie, waren we waarschijnlijk niet zo snel uit deze pandemie geraakt. Niet dat we het coronavirus al overwonnen hebben, we hebben het hopelijk wat getemd en er vooral veel over bijgeleerd, zodat we snel zullen kunnen schakelen wanneer dat nodig is.

De experten van de GEMS hebben het belang van wetenschap iedere dag onder de aandacht gebracht. Ze gingen voor ons door het vuur, aangevoerd door een vrouw met ballen. Een infectiologe die al ons respect verdiend en die we vandaag graag in de bloemetjes zetten.

SKEPP, onze vereniging die al 30 jaar strijdt tegen pseudowetenschap en het paranormale, is Erika Vlieghe, en haar collega’s van de GEMS, dankbaar voor hun belangrijke bijdrage aan de strijd tegen onzin en pseudowetenschap.

SKEPP kent De Zesde Vijs 2021 toe aan de GEMS en aan Erika Vlieghe in het bijzonder. Onze kunstenaar maakte speciaal voor Erika een glaswerk met zes vijzen. Beste Erika, de Zesde Vijs staat symbool voor een grote dosis gezond verstand. We danken u daarvoor.

Van links naar rechts: Geert Molenberghs, Erika Vlieghe, Pierre Van Damme