Desmet dwaalt, draait en duikt

Hoewel de uitspraken van Desmet over de coronamaatregelen al langer op veel kritiek van factcheckers stuiten, kwam hij pas recentelijk echt flink in opspraak. Op een tournee langs verschillende Amerikaanse talkshows en podcasts om de Engelse vertaling van zijn boek te promoten, was hij ook te gast bij Infowars, de show van Alex Jones. Het optreden bij deze veroordeelde complotdenker en het doen van nogal stellige uitspraken over openhartoperaties onder hypnose waren de aanleiding voor een hausse aan kritische artikelen in de Vlaamse media. Het zou mogelijk nog een vervelend staartje voor hem kunnen krijgen, want er zijn twee onderzoeken aangekondigd door de universiteit Gent naar zijn handel en wandel.

Desmet timmert al sinds het begin van de coronacrisis aan de weg als een fel criticus van de maatregelen tegen de verspreiding van COVID-19. Zo werkte hij mee aan de bundel De pandemische chaos (2021) die onder redactie van Dick Bijl verscheen en waarin verschillende academici zich kritisch uitlieten over het beleid van de diverse regeringen bij de bestrijding van het virus. In zijn bijdrage De dolle dans van de coronacijfers ging Desmet in op de naar zijn idee foutieve manier van omgaan met statistieken en cijfers. 

Hij is ook één van de zes tegendraadse denkers die aan het woord komen in de documentaireserie Tegenwind (2021). Hierin zegt hij veel dingen die later in zijn boek uitgebreider aan bod komen. De aflevering met Desmet kan men aldus samenvatten: COVID-19 is niet veel ernstiger of dodelijker dan de seizoensgriep; de kosten van lockdowns wegen in de verste verte niet op tegen de baten; en het vaccin is niet effectief. De maatregelen van de overheid zijn dus louter bedoeld om ons voor te bereiden op de invoering van een totalitair en repressief controlesysteem. Wie dit niet beseft, lijdt volgens Desmet aan een angstpsychose en is het slachtoffer van massavorming.

De website Tegenwindmolen waar je uitgebreide kritiek op de serie kunt vinden, concludeert: “Deze parallelle werkelijkheid van Desmet als coronascepticus rammelt zo hard aan alle kanten, dat er bijna geen beginnen aan is om de insinuaties van de man te weerleggen. We vonden ook geen enkele wetenschappelijk studie terug die zijn persoonlijke overpeinzingen en anekdotes staaft. Wie ervoor kiest de man op zijn woord te geloven, treedt toe tot een verhaal dat uiterst wankel balanceert op het randje van complotdenken.”

Complottheorie

Volgens Desmet zit er achter massavorming niet altijd een vooropgezet plan. De leiders kunnen zelf onder invloed zijn en dan is het eerder een emergent verschijnsel. In een lang gesprek met zijn vriend Brecht Arnaert leek hij zich toch wat te laten ontvallen over een kwaadwillende elite als het gaat om machtige nanciële instellingen. Volgens hem sluiten veel mensen de ogen voor het grootschalige kwaad, maar alleen het noemen van de naam van bepaalde families leidt ertoe dat mensen gelijk roepen dat het om een complottheorie gaat. Hij noemt ze dus niet, terwijl hij grijnzend opmerkt “dat er toch geen kat aan kan twijfelen dat er zeer vergaande praktijken gebeurd zijn, zeer vergaande vormen van manipulatie”. Zijn wij te achterdochtig als we denken dat hij hier bijvoorbeeld dacht aan families wier naam begint met een ‘R’ en eindigt op ‘othschild’ of ‘ockenfeller’? Arnaert propageert al langer dergelijke complottheorieën en tijdens een later gesprek met Desmet - op de “dissidentenbarbecue” in juli - zegt hij Mattias toe hem De 13 Satanische Bloedlijnen van Robin de Ruiter cadeau te doen, een ronduit antisemitisch boek. 

Hoe Desmet precies aankijkt tegen deze ranzige complottheorieën blijft onduidelijk, terwijl hij vele gelegenheden heeft gehad om zich er duidelijk tegen uit te spreken. Recent deelde hij nog het podium van Ahoy Rotterdam met Arnaert en Marcel Messing, een andere beruchte verspreider van deze antisemitische complottheorieën. Er werden in Nederland zelfs vragen over gesteld in het parlement. Een weldenkend mens zou  duidelijk afstand nemen van dit soort types. De “milde en verbindende manier van spreken” die Desmet zegt na te streven, komt hier eerder over als laf wegkijken.

In 2020 kreeg Mattias Desmet de Skeptische put voor zijn covidsceptische uitlatingen. Geerdt Magiels schreef toen in het juryrapport: “De pseudfilosofische bespiegelingen over het ontstaan van een dictatuur, over ‘massavorming en totalisering’ (in vergelijkingen met het Derde Rijk en handig gebruik makend van de overpeinzingen van een autoriteitsguur als Hannah Arendt) laten we verder geheel voor rekening van deze psycholoog. Het zijn opinies waar men zich meer of minder kan in vinden, maar die gezien het wetenschappelijke drijfzand waarop ze gebouwd zijn wellicht beter niet als richtinggevend worden beschouwd.” Wij willen in dit artikel graag enkele van deze “pseudo-filosofische bespiegelingen” van Desmet tegen het licht houden.
 

Academische sloddervos

In Hoe Galileo’s metingen tot de gaskamers leidden, ofwel de stuitende slordigheden van Mattias Desmet (gepubliceerd op Kloptdatwel.nl) lieten we zien dat de uitschieter bij Jones geen zeldzame slordigheid van Desmet was, maar dat zijn boek er vol mee staat. De specifieke uitspraken over corona lieten we daarbij grotendeels buiten beschouwing. In zijn boek betoogt Desmet dat de coronacrisis ook meer een toevallige manifestatie van massavorming is, het had rond een andere mondiale crisis kunnen ontstaan, te denken valt aan het klimaatprobleem.

“ Desmet blijkt erg weinig op te hebben met het werk van antropologen, filosofen en historici, want hij gaat nergens in op de discussies die in deze vakkringen al zeker een eeuw gevoerd worden. De professor uit Gent hanteert zijn eigen idiosyncratische interpretatie van het oeuvre van zijn belangrijkste leermeesters en negeert kritische kanttekeningen van specialisten. ”

Het eerste dat ons opviel was zijn slordige omgang met citaten en bronnen. Het bleek vaak erg lastig om de citaten die hij geeft, terug te vinden in de originele bronnen. Deze zijn ook regelmatig onvolledig weergegeven, waardoor de strekking ervan behoorlijk vertekend is. Desmet blijkt erg weinig op te hebben met het werk van antropologen, filosofen en historici, want hij gaat nergens in op de discussies die in deze vakkringen al zeker een eeuw gevoerd worden. De professor uit Gent hanteert zijn eigen idiosyncratische interpretatie van het oeuvre van zijn belangrijkste leermeesters en negeert kritische kanttekeningen van specialisten. Alsof er sinds Gustave Le Bon niets meer gepubliceerd is op het gebied van de sociale psychologie, alsof er na Hannah Arendt nooit meer iets geschreven is over het totalitarisme en alsof er sinds de Goelag Archipel (1973) van Aleksandr Solzjenitsyn geen enkel serieus boek meer is verschenen over de verschrikkingen van het stalinisme.

De hele theorie van Desmet is gebaseerd op een oppervlakkige analogie met de opkomst van het nazisme en het stalinisme. Nergens gaat hij in op de vraag waarom de opkomst van deze ideologieën vergeleken kan worden met het tegenwoordige tijdsgewricht. Het blijft bij de vage notie dat zowel het nazisme, het stalinisme als de maatregelen tegen COVID-19 ontsproten aan dezelfde “mechanistische, rationalistische wetenschap” zoals die sinds de zestiende eeuw vorm kreeg in Europa.

Volgens Desmet leren de nieuwste inzichten in de natuurkunde echter dat deze opvattingen achterhaald zijn en dat we de ratio moeten “overstijgen” en toegang moeten vinden tot de “essentie” van de dingen door middel van mystiek en poëzie. Naar ons idee heeft hij de Chaostheorie, de Kwantummechanica en de Systeemtheorie niet goed begrepen en maakt hij sowieso een denkfout door in de beschrijving van de werkelijkheid een model te zien voor de inrichting van de maatschappij (de naturalistic fallacy).

Als de wetmatige verloop van het proces dat hij beschrijft, daadwerkelijk zou kloppen, is het vreemd dat deze ontwikkeling alleen maar plaats had in Duitsland en Rusland. Hoe zit het dan met de meest geïndustrialiseerde landen als de Verenigde Staten en Groot-Brittannië? Waarom ontstond daar geen massavorming die tot totalitarisme leidde? Desmet geeft hierop geen antwoord, sterker nog, de vraag komt niet eens bij hem op. Blijkbaar heeft hij een blinde vlek voor ontwikkelingen die niet in zijn ideologische kader passen.

Hypnose en openhartoperaties

We zullen hier niet heel erg uitgebreid ingaan op alle fouten die we in Desmets boek aantroffen en lichten er slechts een tweetal uit die illustratief zijn voor hoe hij met zijn bronnen omgaat. Als eerste nog even de kwestie die al ruim aan de orde kwam in de kranten: in de show bij Alex Jones op 2 september beweerde Desmet dat hij met eigen ogen had gezien dat er in Belgische universitaire ziekenhuizen openhartoperaties worden uitgevoerd waarbij alleen hypnose zou worden gebruikt om de patiënt kalm te houden en voor pijn te behoeden. Bij deze operaties werd volgens hem geen enkele vorm van verdoving toegepast.

Al snel moest hij toegeven dat dat niet het geval was geweest. Een van ons was deze medische onmogelijkheid direct opgevallen en had er de volgende dag op Twitter over bericht, er een blog over geschreven en Desmet via mail om opheldering gevraagd (waarop overigens nooit een antwoord kwam). Meerdere journalisten pikten dit verhaal vervolgens op. 
Desmet zag de bui vermoedelijk al hangen en publiceerde op 5 september een bericht op zijn Facebookpagina waarin hij toegaf dat hij niet zelf aanwezig was geweest bij een dergelijke operatie, maar er een documentaire over had gezien op tv. Hij had zijn vergissing “direct rechtgezet, nog voor de mainstream media erover hadden bericht!” verkondigde hij, zichzelf op de borst kloppend als iemand die grootmoedig zijn fouten toegeeft, later in diverse podcasts.  Ja, dat was dus in werkelijkheid ongeveer twee uur voordat de VRT er een uitgebreid artikel over publiceerde en waarschijnlijk nadat Desmet in zijn mailbox mails van journalisten had aangetroffen met vragen over zijn optreden bij Jones.

Hij hield echter bij hoog en bij laag vol dat dit soort operaties wel hadden plaatsgevonden en publiceerde er verschillende berichten over met vermeende verwijzingen naar dergelijke operaties. Bij het checken ervan bleek echter keer op keer dat er wel degelijk sprake was van plaatselijke verdoving of dat het niet om openhartoperaties ging, maar veel lichtere chirurgische ingrepen. In zijn weerwoord aan zijn critici had hij eerst een link naar een bericht van de site van de VRT gebruikt. Maar nadat een van ons op Twitter had laten zien dat er ook in dit bericht weer sprake was van hypnose als aanvulling op plaatselijke verdoving, verving hij dit stilzwijgend door een ander bericht uit Het Nieuwsblad uit 2003. Dat ging echter niet over een openhartoperatie, maar over een urologische ingreep.

Overigens had de door hem genoemde arts van het universitair ziekenhuis van Luik - professor Marie-Elisabeth Faymonville - al eerder in de media laten weten dat een dergelijke ingreep zonder verdoving simpelweg onmogelijk is. Dat werd ook bevestigd door alle andere specialisten die om hun mening werd gevraagd. Desmet bleek nota bene zelf al in een interview twee jaar terug verteld te hebben dat iemand hem erop had gewezen dat hij fout zat! Desmet volhardt echter in zijn zienswijze. Waarschijnlijk is er volgens hem nu sprake van massavorming bij medische specialisten en voeren ze een georkestreerde campagne tegen zijn revolutionaire inzichten.

Overeenstemmingsexperimenten

Tot onze verbazing zagen we ook dat Desmet binnen zijn eigen vakgebied, de psychologie, enorme vergissingen maakt, bijvoorbeeld met de overeenstemmingsexperimenten van Solomon Asch (1907-1996). Wellicht kent de lezer ze wel: in een groep van acht proefpersonen liet Asch bij herhaling iedere deelnemer publiek vertellen welke van drie lijnstukken gelijk in lengte is aan een andere lijnstuk dat getoond wordt. De crux is dat alleen de laatste deelnemer een echt proefpersoon is, de andere zeven in iedere groep zijn door Asch geïnstrueerd om soms een bepaald antwoord te geven dat overduidelijk verkeerd is. Regelmatig blijkt dan de echte proefpersoon mee te gaan met dat verkeerde oordeel van de rest.

“ Tot onze verbazing zagen we ook dat Desmet binnen zijn eigen vakgebied, de psychologie, enorme vergissingen maakt, bijvoorbeeld met de overeenstemmingsexperimenten van Solomon Asch. ”

Van iemand die deze experimenten als onderbouwing opvoert voor zijn eigen theorie mag je toch verwachten dat hij zich serieus verdiept in de achtergronden en de doelstellingen van dit onderzoek. Desmet blijkt het echter op vrijwel alle fronten bij het verkeerde eind te hebben. Hij benadrukt vooral dat “maar” 25 procent van de proefpersonen consequent bij het overduidelijk goede antwoord bleef en zich dus niet liet misleiden door het oordeel van de meerderheid. Hij vergeet te vermelden dat het aandeel proefpersonen dat heel vaak met de meerderheid meeging als die het expres mis hadden ook weer niet zo groot was (14 van de 50 gingen in meer dan 6 van de 12 gemanipuleerde gevallen mee met de meerderheid).

Wat Desmet ook niet vertelt, is dat Asch soortgelijke experimenten deed waarbij er niet een unanieme meerderheid was die voor het verkeerde lijnstuk ging, maar waar minstens één andere ingewijde kandidaat wel het goede lijnstuk aanwees. Onder die omstandigheden gingen de proefpersonen veel en veel minder vaak mee met het foute oordeel van de meerderheid. 

De belangrijkste bevindingen van Asch worden sowieso in veel artikelen genegeerd. Desmet is niet de enige die zich hieraan bezondigt, maar bij hem valt op dat de resultaten welbeschouwd precies tegen zijn ideeën over massavorming in gaan. Voor Solomon Asch (en zijn tijdgenoten) waren de experimenten namelijk juist bewijs van de kracht van onafhankelijkheid, zelfs onder omstandigheden waar een onafhankelijk oordeel erg onder druk komt te staan.
 

Weerwoord

In antwoord op zijn critici schreef Desmet een lang weerwoord in het Engels waarin de lezer opvallend weinig te weten komt over de aard van de kritiek van zijn opponenten. Het is één grote litanie over het grote onrecht dat Desmet is aangedaan door de gevestigde media die allemaal betrokken zouden zijn bij een georkestreerde campagne tegen zijn persoon. Alle critici hebben volgens hem snode intenties en zijn er slechts op uit om hem monddood te maken. Hij erkent geen enkele fout of vergissing. Hij beweerde zelfs: “With my work, one had to search deeply to catch a mistake.” Voor ons bleek dat echter niet zo heel moeilijk te zijn.

“ Hij erkent geen enkele fout of vergissing. Hij beweerde zelfs: “With my work, one had to search deeply to catch a mistake.” Voor ons bleek dat echter niet zo heel moeilijk te zijn.”

Helaas ging Desmet nog nergens in op onze gedetailleerde kritiek of die van de academici van de Karl Jaspers Society, die een afspraak met Desmet om met hem over zijn boek te discussiëren onverwacht zonder opgave van reden door hem geannuleerd zagen. De enige manier waarop hij op ons artikel reageerde was op zijn Facebookpagina (23 september). Hij schreef: “Hahaha. Interessant. Geeft een goede inkijk in de argumentatiestijl van Skepp.” In plaats van in te gaan op wat we te berde brachten, koos hij er voor ons uit te lachen. En dat van iemand die zich laat voorstaan op zijn menselijkheid en zijn hoogstaande ethische principes, die hij zo graag van stal haalt als men hem verwijt graag bij extreemrechtse haatzaaiers te gast te willen zijn.

Verwijzingen

Pepijn van Erp & Peter Zegers, Hoe Galileo’s metingen tot de gaskamers leidden, ofwel de stuitende slordigheden van Mattias Desmet (2022). https://kloptdatwel.nl/2022/09/27/mattias-desmet/.

Pepijn van Erp, Prof Mattias Desmet claims to have witnessed open-heart surgery performed under hypnosis without any anaesthesia (2022). https://www.pepijnvanerp.nl/2022/09/prof-mattias-desmet-claims-to-have-witnessed-open-heart-surgery-performed-under-hypnosis-without-any-anaesthesia/

Peter Zegers, Mattias Desmet is geen Kondiaronk (2022) https://scepticus.nl/mattias-desmet-is-geen-kondiaronk/

Anoniem, Tegenwind – aflevering 2 : Mattias Desmet (2021) https://tegenwindmolen.be/tegenwind-aflevering-2-mattias-de-smet/

Geerdt Magiels, Over virussen, feiten en (schadelijke) meningen (2021) https://skepp.be/nl/Mattias-Desmet

https://twitter.com/peterzegers/status/1569356858024165378 (Rothschild wiens naam niet eens genoemd hoeft te worden). Het fragment is terug te vinden op 1:36:04 van deze video van het YouTube kanaal van Brecht Arnaert: https://youtu.be/hp255mGRJ0w

Romy Volders, Beweringen professor Mattias Desmet omtrent corona kloppen niet altijd (2021) https://factcheck.vlaanderen/factcheck/beweringen-professor-mattias-desmet-kloppen-niet-altijd

Ronald Friend, Yvonne Rafferty & Dana Bramel, “A puzzling misinterpretation of the Asch ‘conformity’ study” in: European Journal of Social Psychology, Volume 20, Issue1 January/February 1990 pp. 29-44.

Het seminar van de Karl Jaspers Society of North America is te bekijken op YouTube: https://youtu.be/7MALgTAVL7M De vijf kritische commentaren op het boek van Mattias Desmet zijn te raadplegen via deze link: https://existenz.us/volumes/Vol.15-2Index.pdf

Mattias Desmet, De psychologie van het totalitarisme. Pelckmans, Kalmthout 2022.

Mattias Desmet, The Psychology of Totalitarianism. Chelsea Green, White River Junction (Vermont) 2022.

Mattias Desmet, Some notes on the tragicomic attempt to burn me at the stake (2022). Online: https://mattiasdesmet.substack.com/p/some-notes-on-the-tragicomic-attempt
Gedeeltelijk gepubliceerd in een Nederlandse vertaling onder de titel Mijn milde j’accuse bij Doorbraak.be: https://doorbraak.be/de-milde-jaccuse-van-mattias-desmet/ en bij Maurice de Hond: https://www.maurice.nl/2022/10/09/zo-werd-mattias-desmet-kaltgestelt/