QAnon

In de herfst van 2016 verspreidde zich het gerucht dat de Amerikaanse Democratische Partij vanuit de kelder van een pizzeria in Washington D.C. een pedofielennetwerk organiseert. De pizzeria met de grappige naam Comet Ping Pong was allesbehalve willekeurig gekozen. Met zijn eigenzinnige atmosfeer is het een hotspot voor excentriekelingen: punkers, holebi’s, kunstenaars, outsiders en linksen¹. Het was een voor de hand liggend doelwit voor mensen uit de alt-rightbeweging²,die vatbaar zijn voor complotdenken. Zij zagen de plek als een “tastbaar symbool van inclusiviteit, verdraagzaamheid en andere progressieve waarden die voor hen bedreigend aanvoelen”³.

Het gerucht over het pedofielennetwerk verspreidde zich nadat klokkenluidersplatform WikiLeaks e-mails van John Podesta, de campagneleider van Hillary Clinton, publiceerde. Op internetforum 4chan⁴ had iemand opgemerkt dat er mailverkeer had plaatsgevonden tussen Podesta’s broer en James Alefantis, de eigenaar van de pizzeria. Het betrof een hele rist e-mails die meestal over zeer banale kwesties zoals lunches en diners gingen, waar enkel een zeer fantasierijke geest allerlei vreemde dingen in zal ontwaren. Sommigen dachten overal codewoorden te bespeuren. Het ontcijferen van vermeende aanwijzingen over een pedoseksueel genootschap groeide uit tot een sport. Enkele voorbeelden: cheese pizza, afgekort CP, staat voor child pornography, dominos voor domination/bdsm, cheese voor meisje en pasta voor jongetje. En wat te denken van Obama’s bestelling van pizza’s voor 65.000 dollar? Achterafbleek die bestelling helemaal niet te hebben bestaan. Maar het gerucht was wel verspreid. De meest geciteerde mail betrof een achtergelaten zakdoek van Podesta waarop een (menu?)kaart was getekend⁵. Die was volstrekt onbeduidend en mocht worden weggegooid, maar voor iemand met een complotmentaliteit is zoiets behoorlijk verdacht.

Sindsdien kregen James Alefantis en zijn personeel via sociale media, telefoon ene-mail een eindeloze reeks verwijten en (doods)bedreigingen^6,7. Daar bovenop viel begin december 2016 een 28-jarige man de pizzeria binnen met een geweer, omdat hij de zaak ‘zelf wou onderzoeken’. Edgar Welch loste een paar schoten, maar gelukkig raakte niemand gewond⁸. Bovendien heeft Comet Ping Pong geen kelder, stelde Welch ook zelf vast. Bij zijn arrestatie bekende hij te zijn gedreven door het Pizzagate verhaal om, indien nodig, de kinderen te bevrijden.

De QAnonmythe

De storm ging niet liggen. Uit Pizzagate kwam QAnon voort. De kern van deze verbijsterende samenzweringstheorie valt nog enigszins overzichtelijk weer te geven. In de Amerikaanse overheid zou een Deep State (een staat in een staat) aan het werk zijn die de politiek, de media en Hollywood controleert. Die geheime elite (vaak aangeduid met andere namen zoals de illuminati of de cabal) heeft de touwtjes werkelijk in handen en bestaat uit een satanisch pedofiel netwerk. Acteurs, muzikanten, linkse politici en tv-persoonlijkheden zouden betrokken zijn bij bloeddorstige rituelen, waaronder kinderen folteren, aanranden en zelfs verorberen. Daartoe behoren beroemdheden als Hillary Clinton, Tom Hanks en Oprah Winfrey. Ze drinken het bloed van kinderen als verjongingskuur. Bij angstige, getraumatiseerde kinderhersenen zou namelijk adrenochroom vrijkomen, een stof die mensen jong zou houden. Eén man zal komaf maken met heel die verderfelijke bende, namelijk Donald Trump. Dat hij uitgekozen werd als Verlosser in dit verhaal, komt niet uit de lucht vallen. Trump zelf was voordien al niet vies van een complottheorie meer of minder. Als ‘birther’ trok hij in twijfel dat Obama in de VS is geboren en hij betwistte dat de versnelde antropogene klimaatopwarming een feit is. Zijn kreet “Lock her up” sloeg op Hillary Clinton, hoewel niemand goed weet waarom dat moest gebeuren. Bovendien tweette hij in de weken voor de verkiezingen van 2016 bijna 80 keer “Drain the swamp”. Kon dat iets te maken hebben met die satanische pedofiele cabal? Hou ook in het achterhoofd dat Steve Bannon als raadgever van Trump alt-right misschien niet op de kaart zette, maar wel sterk stimuleerde⁹, onder andere als hoofd van media zoals Breitbart die complottheorieën verspreiden^10,11,12. Allemaal elementen die bijdroegen tot de gecreëerde sfeer.

Alles draait rond de cryptische boodschappen (Qdrops) van de enigmatische Q die je naar eigen vermogen en creativiteit moet interpreteren. Zo levert hij vage hints en tips en doet hij voorspellingen. Niks hiervan is tot nu toe uitgekomen. De aanhangers wachten ongeduldig op ‘De Grote Storm’: het moment waarop Q zichzelf kenbaar zal maken en Trump alle criminelen zal arresteren, gevangen nemen en executeren. Vlak daarvoor of daarna zal The Great Awakening plaatsvinden: het moment waarop iedereen wakkeren bewust wordt en we in harmonie en vrijheid zullen samenleven. QAnon flirt dus met het eschatologische en is zeer spiritueel van aard. QAnon wordt algemeen omschreven als een extreemrechtse samenzweringscultus met veel antisemitische elementen. Verwijzingen naar de Rothschilds en George Soros zijn nooit ver weg, maar minder fanatieke aanhangers verspreiden een gekuiste versie.

Wie is Q?

Oorspronkelijk probeerden anonieme 4chanaccounts zoals FBIAnon, CIAAnon en HLIAnon in de tweede helft van 2016 complotverdachtmakingen te verspreiden die goed lijken op wat later bekend werd als QAnon¹³. Proto-QAnon als het ware. Dat sloeg blijkbaar niet aan. Het echte startpunt kwam er in oktober 2017, toen de eveneens anonieme Q zijn of haar eerste berichten plaatste op 4chan. Een week later verhuisde Q naar het nog meer extreme 8chan, een internetforum dat er om bekend staat helemáál geen regels te hanteren. Men vindt er de meest gortige en haatdragende berichten. De bron Q beweerde een ingewijde te zijn, een insider van de Amerikaanse overheid. Personen die op het hoogste niveau toegang hebben tot geheime informatie van veiligheidsdiensten en defensie, worden aangeduid met ‘Q clearance’ of ‘Q access authorisation’, kortweg Q – vandaar de naam¹⁴. Anon staat voor anonymous. De identiteit van Q, of misschien van de meerdere personen die erachter zitten, blijft ongekend, hoewel er gespeculeerd wordt over enkele namen¹⁵. Maar aangezien iedereen op die fora anoniem reageert, kunnen meerdere mensen als Q berichten posten.

De aantrekkingskracht ligt in het uitpluizen en ontcijferen van de cryptische Nostradamusiaanse berichten van Q¹⁶. Aanhangers wachten dan op die Q drops, Q clues of Q crumbs om het raadsel op te lossen hoe Trump zijn oorlog tegen de Deep State voert. Het lijkt eigenlijk heel goed op een detectivespel, of een sprookje. De videospelontwerper Reed Berkowitz schreef daarover een bijzonder interessant artikel met als titel A Game Designer’s Analysis of QAnon¹⁷ en legt het verslavende en intrigerende karakter ervan uit. Toen twee 4chanmoderatoren en een YouTuber in november 2017 een subforum aanmaakten op het meer toegankelijke Reddit, bleek deze beslissing de sleutel tot de succesvolle verspreiding van het QAnon gedachtegoed. Van op Reddit vonden de complotspinsels hun weg naar Facebook, en later naar Twitter en YouTube. Een maand later gaf de superverspreider^18,19 van complottheorieën Alex Jones ook aandacht aan het fenomeen. Regelmatig werden hun accounts op die platformen gesloten, omdat ze gelinkt zijn aan geweld en de regels schenden die haatopwekkende berichten verbieden. Maar telkens verlegde de beweging zich, bijvoorbeeld naar 8kun en Endchan. Ondertussen zijn er bijna 5000 Q drops om in te grasduinen²⁰. De ontstaanscontext en -geschiedenis staat uitvoerig beschreven in het artikel How three conspiracy theorists took ‘Q’ and sparked QAnon²¹ en De zaak ‘Pizzagate’ op de Correspondent²².

QomplotQocktail

QAnon is ontstaan in de krochten van het internet en is een beetje een complotpotpourri, een soort samenzweringsraamwerk dat dient als kapstok waaraan men allerlei andere complotspinsels ophangt: een meta-samenzweringscluster als het ware. Af en toe werd bijvoorbeeld geopperd dat de in 1999 door een vliegtuigongeval omgekomen JFK Jr., dus de zoon van, nog steeds leeft. Na twee decennia te zijn ondergedoken zal hij zijn openlijke steun voor Trump betuigen. Eerder suggereerde men dat Vincent Fusca, een man uit Pittsburgh, JFK Jr. in vermomming was²³. Momenteel doet het gerucht de ronde dat Joe Biden eigenlijk JFK Jr. is in een CGI-masker²⁴.

Ook de uitgemolken verdachtmaking dat De Rothschildfamilie alle banken controleert, duikt vaak op. Uiteraard ook elk denkbaar vermoeden van kinderhandel. Zo meent men dat kinderen verkocht worden via de website van meubelverdeler Wayfair, omdat hun kasten meisjesnamen hebben, wat er op zou wijzen dat er kinderen in verborgen zitten²⁵. De ongegronde bewering dat bepaalde kussens wel aan heel dure prijzen verkocht worden (10.000 dollar!) zou eveneens een sterke aanwijzing voor kinderhandel zijn. QAnon activeert een onderstroom die lange tijd verborgen bleef, en ent zich op het geloof in kinderoffers en bloedrituelen. De groepen die slachtoffer zijn van die complotaantijgingen varieert: joden (denk maar aan het bloedsprookje), heksen, vrijmetselaars, Illuminati en natuurlijk ook satanisten. Maar gaandeweg worden ook onwetenschappelijke ideeën rond 5G, mondmaskers en lockdowns verweven in de Q-legende.

Het kernnarratief rafelt gaandeweg uit tot oppervlakkig gezien weinig relevante aantijgingen en subcomplotvermoedens. Zonder het te vermoeden kwamen velen wel al in de één of andere vorm in aanraking met QAnon. Doordat er zoveel verschillende complotspinsels mee in verband gebracht worden, is het soms moeilijk om te begrijpen wat de theorie exact inhoudt. Aanhangers dragen zo ongeveer elke complottheorie uit. Dat maakt het verwarrend, onoverzichtelijk en gecompliceerd. Dat houdt de kwestie weliswaar ook spannend en avontuurlijk. Er valt altijd nog iets te ontdekken.

Van virtueel naar reëel

De eerste twee jaar was het fenomeen marginaal en bleef het bijgevolg betrekkelijk onopgemerkt. Na verloop van tijd begonnen echter QAnonaanhangers te verschijnen op bijeenkomsten van Trump. Ze droegen herkenbare T-shirts of borden met een grote letter Q op, al dan niet met de sterren en strepen van de Amerikaanse vlag in verwerkt. De slogan Where We Go One We Go All, soms afgekort als initiaalwoord WWG1WGA, zag je ook regelmatig. Op die manier werd QAnon sinds juli 2018 publiek zichtbaar^30,31. Sinds 2019 verschenen plots opmerkelijk meer berichten erover op Facebook en was het gedaan met het sluimerend online bestaan. Voor het eerst in haar geschiedenis waarschuwde de FBI in een bulletin van 30 mei 2019 dat complottheorieën een mogelijke ‘domestic threat’ (een bedreiging voor het thuisland) betekenen³². Men vestigde de aandacht op het gevaar voor mogelijke criminele en gewelddadige acties, omdat sommige complotverhalen geweld steunen of rechtvaardigen. De FBI vermoedde dat enkelingen en extremisten er zich ook zullen naar gedragen om mensen, plaatsen en organisaties aan te vallen³³.

De problemen die de FBI voorzag bleken niet uit de lucht gegrepen. De binnenlandse dreiging bleef inderdaad niet beperkt tot Welch, die de kwestie in Comet Ping Pong wou ‘onderzoeken’. Aanhangers van QAnon zijn sindsdien steeds vaker betrokken bij moorden, ontvoeringen, terroristische aanslagen en bedreigingen aan politici. De lijst met aan QAnon gerelateerde gewelddadige acties werd steeds langer^34,35. Iets te veel mensen houden het niet enkel bij lawaai maken op het internet. Dit alles culmineerde in de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021. We leerden toen ook de zogenaamde QAnon-sjamaan Jake Angeli kennen³⁶.

Lockdown als verse humus,QAmom en Pastel QAnon

Door de opkomst van COVID-19 en de lockdown in maart genoot de QAnonhype een waar piekmoment. QAnon evolueerde verder en trok de aandacht van nieuwe segmenten in de samenleving: antivaxers, sommige yogagemeenschappen³⁷ en meerdere moeders³⁸. Zij werden in de zomer van 2020 de drijvende kracht³⁹. QAnonboodschappen blijven even venijnig, maar worden op een andere manier verpakt en verspreid via Instagram. De zachte pastelkleurige visuele vormgeving die eigen is aan het medium brengt de boodschap in een opgesmukte versie. Daarbij blijft de expliciete verwijzing naar QAnon vaak achterwege^40,41. Dat vrouwen, en moeders in het bijzonder, aangetrokken zijn tot deze complottheorieën, is niet zo vreemd. Kinderen beschermen spreekt de zorgende kant van moeders erg aan. Kinderen zijn de onschuld zelve. Tegen pedofilie zijn is niet onmiddellijk een controversieel standpunt. Het omgekeerde zou veeleer verbazen. Het is makkelijk scoren, omdat je weet dat zo goed als iedereen die mening is toegedaan. Niemand wil bekend staan als verdediger van het kwaad. Wie zich daar echter niet expliciet over uitspreekt, riskeert er mee te worden vereenzelvigd. Op die manier rekruteert QAnon veel aanhangers in brede lagen van de bevolking. Daaronder misschien ook mensen die de centrale complotfantasie als krankzinnig zouden bestempelen, maar niet beseffen dat de hashtag #SaveTheChildren grotendeels door QAnon gekaapt is⁴². “Volgelingen van QAnon gebruiken legitieme inspanningen tegen mensenhandel om het bereik van hun theorie te vergroten.”⁴³ Dat is natuurlijk een erg doortrapte strategie. Op die manier trekt de beweging veel vrouwen aan. De arrestatie van Jeffrey Epstein verleende bovendien enige geloofwaardigheid aan de perceptie dat de wereld wordt geregeerd door een schimmige op seks beluste elite⁴⁴. Dat hij lange tijd een goede vriend was van Trump, lijkt geen probleem in het hoofd van QAnonaanhangers. Integendeel, het feit dat Epstein dood is aangetroffen in zijn cel, ook al stond hij onder suicide watch en bleken de camera’s niet te functioneren⁴⁵, voedt enkel de idee dat er veel meer aan de hand is.

Het helpt ook allemaal niet dat bekende popmuzikanten als Justin Bieber⁴⁶ en Robby Williams⁴⁷ in de zomer van 2020 plots de ondertussen uitentreuren onderuit gehaalde Pizzagate van onder het stof halen. Als zij ten prooi vallen aan deze onzin en dat publiekelijk verkondigen, heeft dat een groot bereik. Wilde beschuldigingen en van de realiteit onthechte beweringen krijgen zo een nieuwe boost.

This is the end...?

Op dit moment zijn er bijna geen QAnon-facebookgroepen of pagina’s meer te vinden. Dat heeft grotendeels te maken met het feit dat Facebook begin oktober 2020 bekend maakte om vanaf dan alles wat daarmee te maken heeft te wissen, ook op Instagram⁴⁸. Ook YouTube beloofde al in juni 2019 haatdragende, seksistische, antisemitische, negationistische en QAnongerelateerde filmpjes te verwijderen^49,50. Reddit bande al in september 2018 de subreddit r/GreatAwakening vanwege het schenden van de gebruikersregels⁵¹. Ook in Nederland en Vlaanderen is het opvallend dat op korte tijd veel accounts en pagina’s zijn verwijderd op Twitter, Facebooken YouTube^52,53. Het sluiten van de internetfora maakte de verspreiding van de Qdrops lastiger en sinds oktober 2020 is het aantal sterk verminderd of zelfs stilgevallen⁵⁴.

Een deel verlegt zich naar alternatieve kanalen met minder regels, zoals Telegram (wat lijkt op WhatsApp), BitChute (videoplatform zoals YouTube) en Gab of MeWe (uitwijkmogelijkheden voor Facebook). Parler (een Twitteralternatief) was aanvankelijk ook populair, maar is ondertussen ook uit appwinkels gehaald⁵⁵. Een aantal mensen stelde zich de vraag wat er zou gebeuren met QAnon nu Joe Biden president is. “De complottheorie houdt nu geen steek meer. Maar deed dat eigenlijk nooit.”⁵⁶ Hoe zal men omgaan met cognitieve dissonantie?⁵⁷ We zagen in het verleden regelmatig sektarische bewegingen die geconfronteerd werden met het uitblijven van hun apocalyptische voorspellingen. Het feit dat die niet uitkomen, zorgt er niet altijd voor dat mensen hun geloof erin opgeven. Integendeel, het is een bekend fenomeen bij eindtijdprofetieën dat aanhangers hun geloof aanpassen, en zo de kern ervan in stand houden. Sommige Anons gingen reeds aan de slag met het “herinterpreteren van de duizenden boodschappen die Q postte doorheen de jaren – via hun obscure en esoterische epistemologie –, om via een nieuwe manier de gebeurtenissen te begrijpen om zichzelf ervan te overtuigen dat Q altijd al gelijk had”⁵⁸. De beweringen gaan werkelijk alle kanten uit: Biden is JFK Jr. in een CGI-masker, of Trump is eigenlijk in het lichaam van Biden gekropen, of Trump is achter de schermen nog aan de macht en de Deep State wordt aan het licht gebracht in de komende vier jaar. Iemand anders beweert dat Biden nog niet beseft dat hij gevangen zit in een militairkamp^59,60.

Mogelijk zal men op een creatieve manier handig inspelen op nieuwe opportuniteiten en toevallige gebeurtenissen. Tot nog toe is QAnon “heel vaak extreem bedreven geweest in het zich aanpassen aan contradicties en uitdagingen.”⁶¹ De complotbundel aan onderling tegenstrijdige en constant aan evolutie onderhevige elementen en subverhalen hebben een fascinerend vermogen tot adaptatie.“ Ze is bestand tegen dakloosheid op het internet (de migratie van 4chan en het afsluiten van 8chan) en kwam al eerder langere Qdropstiltes te boven (101 dagen van augustus tot november 2019).” Al van in het begin bezat ze de underdogmentaliteit. Het verlies van Trump houdt dat vuurtje brandende⁶². Het is dus nog te vroeg om er een kruis over te maken.

Een aantal mensen haakte af, omdat ze geconfronteerd werden met de realiteit dat de voorspellingen niet uitkwamen. Een ander deel verlegt zich naar andere complottheorieën die zijn ontstaan rond de oprichter en voorzitter van het World Economic Forum Klaus Schwab zoals The Great Reset. Mogelijks wordt dit de opvolger van QAnon. Het gevaar bestaat dat een minderheid van fanatiekelingen nog verder radicaliseert. Experten zijn bezorgd voor evoluties binnen neo-nazistische en extreem-nationalistische kringen. Het bedje lijkt te zijn gespreid voor extreemrechts terrorisme⁶³. QAnon leidde tijdelijk de aandacht af⁶⁴. De leemte die ontstaat kan makkelijk opnieuw zuurstof geven aan antisemitische haatpropaganda. “In de wereld van QAnon gelooft men toch al dat George Soros en de Rothschilds de wereld controleren. De stap is dan niet ver om van ‘er is een globale cabal’ over te gaan naar ‘er is een Jodencomplot op wereldschaal’.⁶⁵

Brecht Decoene is moraalfilosoof en auteur van het boek Achterdocht tussen feit en fictie. Kritisch omgaan met complottheorieën

Voetnoten

1. https://slate.com/human-interest/2016/12/comet-pingpong-is-a-haven-for-weirdos-and-now-a-target.html

2. Staat voor alternative right. Deze term is gekozen om extreemrechts wat meer gangbaar en aanvaardbaar te maken via internet en jongeren. Aanhangers zijn antilinks, antisemitisch, racistisch, homofoob, economisch libertarisch, antifeministisch,...

3. https://skepticalinquirer.org/2017/11/pizzagate-and-beyond/

4. Een vaak racistisch message board waar weinig regels gelden en dat bekend is vanwege de vele antisemitische memes.

5. https://www.nytimes.com/interactive/2016/12/10/business/media/pizzagate.html

6. https://www.nytimes.com/2016/11/21/technology/factcheck-this-pizzeria-is-not-a-child-trafficking-site.html

7. https://fortune.com/2016/11/22/comet-ping-pong-hillaryclinton-fake-news/

8. https://www.nytimes.com/2016/12/05/us/pizzagate-comet-ping-pong-edgar-maddison-welch.html?smid=nytcore-iphone-share&smprod=nytcore-iphone

9. https://www.nbcnews.com/politics/white-house/analysis-breitbart-s-steve-bannon-leads-alt-right-whitehouse-n683316

10. https://www.snopes.com/fact-check/scientific-papers-global-warming-myth/

11. https://edition.cnn.com/2016/08/22/politics/hillary-clinton-health-conspiracy-theory-explained/index.html

12. https://www.rollingstone.com/culture/culture-lists/10-most-despicable-stories-breitbart-published-under-bannon-115278/as-are-mexican-immigrants-in-america-115619/

13. https://www.nbcnews.com/tech/tech-news/how-threeconspiracy-theorists-took-q-sparked-qanon-n900531

14. https://en.wikipedia.org/wiki/Q_clearance

15. https://www.conspiracywatch.info/jim-watkins-lhomme-aucoeur-du-systeme-qanon.html

16. https://qalerts.app/

17. https://medium.com/curiouserinstitute/a-game-designers-analysis-of-qanon-580972548be5

18. https://nymag.com/intelligencer/2013/11/alex-jones-americas-top-conspiracy-theorist.html

19. https://web.archive.org/web/20150715010756/http://www.splcenter.org/get-informed/intelligence-files/profiles/alex-jones

20. https://www.bellingcat.com/news/americas/2021/01/29/the-qanon-timeline/

21. https://www.nbcnews.com/tech/tech-news/how-threeconspiracy-theorists-took-q-sparked-qanon-n900531

22. https://decorrespondent.nl/7938/de-zaak-pizzagate-of-hoenepnieuws-en-complottheorieen-hun-weg-vinden-naar-eenbreed-publiek/386556786-1c0b5a6023.

23. https://www.rollingstone.com/culture/culture-features/qanon-jfk-jr-conspiracy-theory-854938/

24. https://www.news.com.au/world/north-america/joe-biden-is-actually-john-f-kennedy-jr-in-a-mask-say-qanonconspiracy-theorists/news-story/526fa75a9fb542039cdd6007065d314d

25. https://www.bbc.com/news/world-53416247

26. https://www.wired.com/story/opinion-the-dark-virality-of-a-hollywood-blood-harvesting-conspiracy/

27. https://www.thedailybeast.com/how-qanon-became-obsessed-with-adrenochrome-an-imaginary-drug-hollywood-is-harvesting-from-kids

28. https://thespinoff.co.nz/society/07-04-2020/explainer-adrenochrome-the-drug-that-doesnt-exist/

29. https://www.theguardian.com/us-news/2021/jan/01/disinformation-us-election-covid-pandemic-trump-biden

30. https://www.washingtonpost.com/lifestyle/style/as-thebizarre-qanon-group-emerges-trump-rallies-go-from-nastyto-dangerous/2018/08/01/063ed6f8-9585-11e8-a679-b09212fb69c2_story.html

31. https://www.axios.com/donald-trump-rally-qanonconspiracy-theory-the-storm-85446651-6de5-4a6a-8943-2d14680c4702.html

32. https://www.justsecurity.org/wp-content/uploads/2019/08/420379775-fbi-conspiracy-theories-domestic-extremism.pdf

33. https://www.rollcall.com/2020/09/17/fbi-director-describes-domestic-extremists-in-homeland-threats-hearing/

34. https://www.theguardian.com/us-news/2020/oct/15/qanon-violence-crimes-timeline

35. https://www.insider.com/qanon-violence-crime-conspiracy-theory-us-allegation-arrest-killing-gun-2020-8

36. https://www.demorgen.be/politiek/deze-qanon-sjamaanwas-de-opvallendste-bestormer-van-het-capitool-wie-ishij~b654eac9/

37. https://www.wired.co.uk/article/yoga-disinformation-qanon-conspiracy-wellness

38. https://www.rollingstone.com/culture/culture-features/qanon-mom-conspiracy-theory-parents-sex-trafficking-qamom-1048921/

39. https://twitter.com/oneunderscore__/status/1303738585984761857

40. https://slate.com/news-and-politics/2020/09/qanon-womenwhy.html

41. https://www.elle.com/culture/a34485099/qanon-conspiracy-suburban-women/

42. https://www.nytimes.com/2020/08/12/technology/qanon-save-the-children-trafficking.html

43. https://www.washingtonpost.com/politics/2020/10/15/rather-than-condemn-qanon-conspiracy-theory-trump-elevates-its-dangerous-central-assertion/

44. https://www.rollingstone.com/culture/culture-features/savethechildren-qanon-pizzagate-facebook-block-hashtag-1041812/

45. https://www.parool.nl/nieuws/fbi-onderzoekt-kapotte-camera-s-bij-cel-epstein~bb1e3b1c/

46. https://www.nytimes.com/2020/06/27/technology/pizzagate-justin-bieber-qanon-tiktok.html

47. https://www.nme.com/en_au/news/music/robbie-williams-suggests-debunked-pizzagate-conspiracy-theory-is-true-the-right-questions-havent-been-asked-2695899

48. https://www.bbc.com/news/world-us-canada-54443878

49. https://www.wired.com/story/how-effective-youtube-latest-ban-extremism/

50. https://www.nytimes.com/2019/06/05/business/youtube-remove-extremist-videos.html?smid=tw-nytimes&smtyp=cur

51. https://www.theverge.com/2018/9/12/17851938/reddit-qanon-ban-conspiracy-subreddit-greatawakening

52. https://pointer.kro-ncrv.nl/twitter-verwijdert-90-nederlandse-qanon-accounts

53. https://www.nrc.nl/nieuws/2021/01/17/twitter-verwijderde-200-nederlandse-qanon-leden-a4027911

54. https://www.bellingcat.com/news/americas/2021/01/29/the-qanon-timeline/

55. https://www.trouw.nl/cultuur-media/hier-verzamelen-de-door-twitter-verwijderde-qanon-aanhangers-zich~bdec9a02/

56. https://medium.com/conspiracy-files/what-happens-toqanon-now-biden-is-president-e584ba76b32c

57. https://www.skeptic.org.uk/2021/02/when-predictions-fail-ufo-cults-qanon-and-cognitive-dissonance/

58. https://www.theguardian.com/us-news/2021/jan/20/qanon-biden-inauguration-trump-antisemitism-white-nationalism

59. https://www.bbc.com/news/blogs-trending-55746304

60. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/01/22/aanhangers-qanon-complottheorie/

61. https://www.bellingcat.com/news/americas/2021/01/29/the-qanon-timeline/

62. Op 4 maart 2021 was de Capitoolpolitie gealarmeerd dat een aanval van QAnon aanhangers dreigde te gebeuren omdat ze overtuigd waren dat Trump die dag toch nog president zou worden. Na de vorige bestorming van 6 januari is men extra alert vanwege het verwijt dat ze toen slecht voorbereid waren. https://www.demorgen.be/nieuws/capitool-hermetisch-afgesloten-na-nieuwe-dreiging-qanon-complottheorie-zorgt-voor-onrust~b2b6e977/

63.  https://m.standaard.be/cnt/dmf20210115_97986519?utm_campaign=webpush&utm_medium=push&utm_source=ds

64. https://www.theguardian.com/us-news/2021/jan/20/qanon-biden-inauguration-trump-antisemitism-white-nationalism

65. https://www.theguardian.com/us-news/2021/jan/20/qanon-biden-inauguration-trump-antisemitism-white-nationalis