Joël de Ceulaer wint Zesde Vijs - Laudatio

Dames en Heren,

De Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudo-wetenschap en het Paranormale kent jaarlijks een symbolische prijs toe aan iemand die zich in het afgelopen jaar in woord en geschrift opvallend kritisch heeft uitgelaten over een onderwerp met betrekking tot de pseudo-wetenschappen. Deze prijs draagt de naam de Zesde Vijs, een naam die niet veel uitleg vraagt. Met een knipoog naar het nog steeds niet wetenschappelijk bewezen zesde zintuig wijst het erop dat de laureaat niet alleen over “alle vijf” beschikt, maar daarnaast nog over een extra portie kritische zin en rationeel vermogen om onzin op te sporen. Het equivalent dus van een extra vijs bovenop die “alle vijf”.

Over de toekenning van de Zesde Vijs 2005 bestond er weinig discussie. Voor één keer maken we het ons gemakkelijk. De betrokkene is immers een journalist die al meermaals leden van Skepp aan het woord gelaten heeft of in de kijker heeft gezet. Ook ikzelf ben al door hem geïnterviewd. Is het niet goedkoop, ja zelfs kruiperig om zo iemand onze prijs te geven? Toch niet. Als voorzitter van Skepp zou ik er vanuit kunnen gaan dat een journalist die iets wil afweten van een pseudo-wetenschappelijk onderwerp, zoals kwakzalverij, waarzeggerij of wat dan ook, bij Skepp zijn licht komt opsteken. Veel journalisten doen dat ook, tot genoegen van zowel Skepp als de journalisten. Want informatieverstrekking over dergelijke onderwerpen is nu net een reden waarom Skepp bestaat.

Onze laureaat doet echter nog wat meer. Hij is al jarenlang in deze onderwerpen geïnteresseerd. Letterlijk sinds het einde van vorige eeuw schrijft hij hier geregeld artikels over, de laatste jaren vooral in het weekblad Knack. Zijn bijdragen over pseudo-wetenschappelijke onderwerpen getuigen van grondig studiewerk en onderzoek, gekoppeld aan een gezonde kritische instelling. Kortom, precies wat Skepp ook doet. Dat hij dan ook tot dezelfde inzichten komt, is niet omdat wij hem dat ingefluisterd hebben. Daarvoor is hij te onafhankelijk en te rebels ingesteld. Dat is natuurlijk precies wat men van journalisten mag verwachten. Als alle journalisten zouden zijn zoals de laureaat van vandaag, dan was Skepp bijna overbodig. Bijna, want er is zoveel onzin in de wereld dat je alles niet op je eentje kunt aanpakken. Daarom zijn er verenigingen als de onze.

Onze laureaat mogen we gerust een skepticus noemen, zonder hem in een hokje te willen duwen. Zijn artikels beslaan een vrij ruim gebied: politiek, media, wetenschap, religie en filosofie. Misschien is hij voor dat laatste nog het meest bekend, want zijn interviews met denkers over diepzinnige onderwerpen hebben een zekere weerklank gevonden. En ook op televisie heeft hij daarmee bekendheid verworven. Daarover gaat het nu niet, behalve dat het getuigt van zijn brede kijk en zijn vermogen om iets helder uit te leggen aan een breed publiek. Dat bleek nog meer uit een reeks zeer verhelderende artikels vorig jaar over moeilijke onderwerpen zoals de test van Turing en de paradox van von Neumann. Verhelderend schrijven voor een groot publiek is een noodzaak als men “obscure” onderwerpen wil behandelen. Want zoals duisternis verdwijnt door licht, zo moet onzin wijken voor een heldere uitleg.

Juist omdàt deze journalist zo goed op één lijn zat met ons, wilde Skepp hem niet zomaar de Zesde Vijs geven. Jarenlang hebben we weerstand geboden aan de drang om hem te huldigen, maar vorig jaar werd het ons te veel. Niet omdat hij af en toe een beetje reclame maakte voor onze activiteiten. Neen, Skepp is onomkoopbaar. Maar wat te denken van zijn artikel “Op zoek naar de ziel” van augustus vorig jaar in Knack, waarin hij een uitstekend overzicht gaf van het wetenschappelijk onderzoek in de parapsychologie? Er is de afgelopen tien jaar geen enkel artikel in de Vlaamse pers te vinden dat zo helder, zo duidelijk en zo kritisch over dit onderwerp handelt. En dan in november een eindejaarsoffensief: “Freud est mort”, een kritische bespreking van het zelf zeer kritische boek Le livre noir de la psychanalyse.

Neen, de laatste weerstand verdween. De jury van de Zesde Vijs kon in eer en geweten niemand beter aanwijzen voor de prijs 2005 dan deze ene journalist, iemand die de prijs wellicht al jaren eerder had verdiend: Joël de Ceulaer.