Het rariteitenkabinet van het homeopatisch repertorium

Marc Meuleman

09 Aug 2009

Geplaatst onder

alternatieve behandelingen

Deel artikel

De homeopathie zweert bij het principe “het gelijke genezen door het gelijke”: als remedie tegen een symptoom gebruikt ze een verdunning van een stof die normaliter dat symptoom veroorzaakt. Als je koorts hebt, aldus het principe, moet je een verdunning nemen van een stof die koorts veroorzaakt. Op deze manier, zo beweren de homeopaten, wordt ons afweermechanisme tegen koorts aangewakkerd.

De contradicties en ongerijmdheden van de homeopathie zijn te talrijk om op te noemen. De meest geopperde kritiek is dat de homeopathie gebruik maakt van extreme verdunningen, die van de oorspronkelijke stof geen enkele molecule meer bevatten. Een ander teer punt sluit daar naadloos bij aan: afgezien van de placebowerking hebben die verdunningen geen enkel effect. Hoe zou het ook anders kunnen? Er zit niets in, dus komt er ook niets uit, hoe hard je er ook aan schudt (homeopaten schudden of “potentiëren” hun verdunningen).

Die wetenschappelijke argumenten maken helaas niet altijd evenveel indruk op het publiek. Believers of agnosten wuiven ze weg met tegenwerpingen als “de wetenschap kan nog niet alles verklaren” of “uit ervaring weet ik dat het werkt”. Hoewel die pseudowetenschappelijke argumenten weinig steek houden, krijgen ze vaak de handen op elkaar. Het gezonde boerenverstand van de doorsnee mens is niet noodzakelijk opgewassen tegen dit soort pseudowetenschappelijke retoriek.

Pillen tegen indiscrete conversaties

Waar het gezonde boerenverstand al heel wat meer tegen bestand is, is de absurditeit van de symptomen die relevant worden geacht bij het kiezen van een homeopathisch middel. De homeopathische symptomen en remedies staan respectievelijk beschreven in de zogenaamde Repertoria en Materia Medica. Wat voor ongein die homeopathische bijbels in petto hebben, bewaren we voor straks, maar we willen alvast dit verklappen: als de homeopaten eruit zouden voorlezen, zou een aanzienlijk deel van hun klanten het gillend op een lopen zetten.

Wie meer wil weten over de klassieke homeopathische kijk op symptomen en remedies kan terecht bij de website www.abchomeopathy.com. Deze website baseert zich vooral op het Repertorium van James Kent, maar citeert ook uit de Materia Medica van William Boericke. Op grond van de indexen van symptomen en remedies die Kent en Boericke hebben opgesteld, schrijft deze website zelf homeopathische middelen voor. Gebruiksvriendelijkheid is het motto: je hoeft maar de symptomen en de verdere specificaties aan te vinken, en je bent alleen nog een “buy”-klik verwijderd van de oplossing voor je kwaal.

Www.abchomeopathy.com biedt ook een overzicht van een top-36 van homeopathische gevestigde waarden, zoals zwavel, fosfor, arsenicum, belladonna, enzovoort. Elk van deze 36 toppers is vergezeld van een lijst van enkele honderden symptomen, die door het betreffend middel veroorzaakt zouden worden. Uitgangspunt is het adagium “het gelijke genezen door het gelijke”: als je een symptoom hebt dat overeenkomt met een symptoom dat veroorzaakt wordt door stof X, zo zegt de website, dan is stof X “een goeie gok” als remedie tegen je symptoom.

Wat meteen opvalt bij de vermelde symptomen is dat ze niet altijd uitblinken in helderheid. Zo geeft zwavel aanleiding tot “moeilijk denken” en “religieuze melancholie”. Van Nux Vomica (strychnine) ga je “indiscrete conversaties” voeren, “gaat de tijd traag voorbij” en “wil je niet aangeraakt worden”. Bij Lycopodium Clavatum staat er: “falend hersenvermogen: verdraagt het niet om iets nieuws te zien.” Kortom, het zijn niet meteen ongemakken die een apotheker zelfzeker naar een specifiek medicijn doen grijpen.

Idiote gezichtsuitdrukking

Afgezien van de vaagheid loert ook de contradictie om de hoek. Zo zet zwavel niet alleen aan tot “altijd druk in de weer zijn”, maar ook tot “aversie van bezigheid, lanterfanten, te lui zijn om aan het werk te gaan”. Het kan dus een beetje alle kanten uit met die zwavel. Je kunt er een gedreven workaholic, maar evengoed een indommelende luiwammes van worden. Dit vreemde vermogen om tegengestelde reacties op te roepen komt wel vaker voor in de homeopathie. Zo kun je van Phosphorus niet alleen “pienter, intelligent en helder van geest” worden, maar evengoed “traag, verward en zwak van geest”.

De effecten op het denken van zwavel en Natrium Muriaticum (zeezout) zijn alvast een stuk eenduidiger. Ze veroorzaken namelijk beide het symptoom “imbeciliteit”. Wie imbeciel is moet dus dringend zwavel of zeezout nemen, vanuit het principe dat je het gelijke door het gelijke geneest. Hoewel, als je alle mogelijke varianten van dit symptoom in acht neemt, blijkt enige omzichtigheid geboden. Wie met een zeer laag IQ opgezadeld zit moet er namelijk eerst uitraken of hij “imbeciel”, “idioot”, dan wel “zwakzinnig” is. Geen geringe opdracht, zeker voor wie inzake IQ minder bedeeld is. Er dringen zich overigens nog andere homeopathische dimensies op. Zo mag “idiotie” niet verward worden met “een idiote gezichtsuitdrukking”, een symptoom dat opwelt na inname van de klassieker Lycopodium Clavatum. In situaties als een sollicitatiegesprek is de homeopathische verdunning Lycopodium ongetwijfeld een sterke aanrader.

Het gelijksoortigheidsbeginsel indachtig is het wel vreemd dat sommige homeopathische middelen het symptoom “snel en helder denken” veroorzaken. Waarom zou je zoiets nemen? Traagheid van geest dien je volgens de homeopathie immers te bestrijden met een verdunning van een middel dat traagheid van geest veroorzaakt. Het principe “het gelijke genezen door het gelijke” heeft dan ook iets weg van de paradox van de leugenaar: als je een middel neemt waarvan je dom wordt, word je eigenlijk slimmer, en omgekeerd. Een middel dat “intelligentie” veroorzaakt, zal dus je intelligentie bestrijden, wat toch niet echt de bedoeling kan zijn. Een homeopaat zou wellicht tegenwerpen dat een en ander afhangt van de constitutie en van de dosis, en dat het een hoop homeopathische ervaring en geleerdheid vergt om over dergelijke finesses een oordeel te vellen.

Het toeval wil dat de homeopathie ook een remedie tegen de paradox van de leugenaar in de aanbieding heeft. Volgens de homeopathische kerkvader James Kent, wiens breedheid van opvatting we gratis kunnen raadplegen op www.abchomeopathy.com, veroorzaakt het middel Lactic Acid. bij vrouwen het symptoom “denkt dat alles wat ze zegt een leugen is”. Het is een aandoening die we niemand toewensen, des te meer omdat deze paradox doorheen de geschiedenis al tal van filosofen tot wanhoop heeft gedreven. Dankzij de scherpe homeopathische observatie van Kent hebben we nu eindelijk ook voor dit soort malheur een medicijn gevonden.

5.000 hoofdpijnen

Homeopathische indicaties baden niet altijd in impressionistische vaagheid. Integendeel, als je het homeopathisch wonderland betreedt, word je overstelpt met een tsunami van nuances en details die totaal gespeend zijn van enige medische relevantie. Zo kun je van zwavel “diarree om vijf uur in de morgen” krijgen, maar ook “diarree na middernacht”. Van Arsenicum Album daarentegen krijg je diarree “om twee uur ’s nachts”. Als de buikloop wordt veroorzaakt door Petroleum, manifesteert het ongemak zich evenwel om drie, vier of zes uur in de nacht.

Dit soort doorgedreven differentiatie is typisch voor de homeopathie. De homeopaat buigt zich immers niet alleen over het symptoom, maar ook over de “modaliteiten”, met name het tijdstip of de omstandigheden die het symptoom opwekken of verergeren. Variaties op het thema “diarree” zijn bijvoorbeeld: diarree “aan de zeekust”, “tijdens droog weer”, “tijdens het rijden”, “tijdens het reizen met de trein”, “tijdens een onweer”, enzovoort. Surrealistisch hoogtepunt in deze reeks is ongetwijfeld “diarree nadat je haar is geknipt”.

Dat het invullen van de symptoomlijsten vanuit deze optiek een ongeziene precisie en zorgvuldigheid vereist, gaapt als een oven. Op de website www.abchomeopathy.com lezen we: “Er zijn bijvoorbeeld 5.000 vormen van hoofdpijn in onze symptomen-databank. Een verschillende remedie kan voorgeschreven worden afhankelijk van wanneer de symptomen voorkomen, het type van pijn, de plaats in het hoofd, de oorzaak ervan en welke andere symptomen ermee gepaard gaan, enzovoort.”

Aan types hoofdpijn geen gebrek in de homeopathie. Het kan bijvoorbeeld over een verscheurende, trekkende, barstende, drukkende, malende, doffe, verbazende, bijtende, hamerende, snijdende, grijpende, grommende, knagende of brandende hoofdpijn gaan. Het is maar een greep uit het assortiment. Eveneens vermeldenswaard is de hoofdpijn die voelt “alsof een bal tegen de schedel slaat terwijl je begint te wandelen”. Of “een ploinkende hoofdpijn, zoals van het breken van een pianosnaar”. Maar wat als de hoofdpijn eerder doet denken aan een brekende snaar van een viool of, om maar iets te zeggen, een Iraanse santoer? Zo vraag ik mij af, gelanceerd in de homeopathische logica. Het valt niet uit te sluiten dat dit voor de homeopaat een totaal nieuw licht op de zaak werpt.

Homeopathische anusjeuk

Uiteraard zijn ook de “modaliteiten” van de hoofdpijn cruciaal. Er is de hoofdpijn die je krijgt “terwijl je strijkt”, maar ook de hoofdpijn die je krijgt “terwijl je tegen iets aanleunt”. Hoofdpijnen zijn ook heel erg verschillend naargelang ze zich voordoen tijdens het - we citeren - lachen, zingen, dansen, reizen, wandelen, werken, geeuwen, in zee baden, enzovoort. Of de hoofdpijn opwelt “vóór een onweer” dan wel “tijdens een onweer”, voor de homeopaat is het een zee van verschil. Petroleum bijvoorbeeld is een remedie tegen hoofdpijn vóór een onweer, terwijl Sepia de voorkeur verdient bij een hoofdpijn tijdens een onweer. Ik moet bekennen dat ik bij de duizenden soorten hoofdpijn die de homeopathie onderscheidt, telkens dezelfde pijnstiller neem. Dit vooralsnog tot mijn grote tevredenheid. Een homeopaat moet wel gruwen van zoveel simpelheid.

In zijn niet aflatend streven om “de mens in zijn totaliteit” te behandelen, heeft de homeopaat ook oog voor de inhoud van dromen. Wie van autopsieën droomt, krijgt Arsenicum Album, terwijl Antimonium Crudum aangewezen is bij dromen over aardbevingen. Een droom over vallende sterren dient dan weer behandeld te worden met Alumina. Relevant bij de keuze van de homeopathische remedie zijn ook dromen over banketten, indianen, doodskisten, lijken, bliksems, wormen, wratten, zwangerschap, sneeuw, stelen (onder meer van fruit), enzovoort.

Wie verder van onderbroekenhumor houdt, kunnen we een raadpleging van de effecten van zwavel op de anus ten sterkste aanbevelen. Blijkt dat een homeopaat nooit zomaar jeuk aan de anus heeft. Neen, voor hem opent zich een hele wereld van anusjeuksels, waarvan zwavel drie bijzondere vormen oproept: “anusjeuk zoals insekten die over de huid van de anus lopen”, “anusjeuk die erotisch aanvoelt” en “anusjeuk die afwisselt met jeuk aan de oren”. Niet strikt als jeuk te bestempelen, maar toch tot dezelfde sfeer behorend is “het gevoel dat er een vreemd object in het rectum zit”, een symptoom dat volgens deze website eveneens wordt opgeroepen door zwavel. Afijn, je kunt eigenlijk niets verzinnen, of zwavel weet er wel raad op.

Tot slot nog dit: de laatste tien jaar zijn er miljoenen dollars besteed aan wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van homeopathie. De conclusie daarvan luidt dat homeopathie niet werkt, het placebo-effect buiten beschouwing gelaten. Wereldschokkend kun je dat verdict niet noemen. Sterker, het is eigenlijk zonde van de tijd en het geld, want om tot dat inzicht te komen hadden we geen gesofistikeerde dubbelblindstudies, meta-analyses en statistische spitstechnologie nodig. Een blik op het rariteitenkabinet van de Repertoria en Materia Medica volstaat om de homeopathie definitief naar het rijk der onverdunde onzin te verwijzen.

Voorbeelden van homeopathische symptomen en remedies

(Zie www.abchomeopathy.com; deze website baseert zich op het werk van de toonaangevende homeopathische gidsen James Kent en William Boericke)

Zwavel:

waanbeeld: denkt dat versleten kleren mooi zijn
zich verbeelden om mensen verkeerde dingen te geven, die hun dood veroorzaken.

Phosphorus:

helderziendheid

Natrium Muriaticum:

geen gezelschap verdragen tijdens het urineren

Mercurialis:

neus voelt dubbel, alsof je twee neuzen hebt

Crotalus Cascavella:

neus voelt alsof tip van de neus met een draad omhoog getrokken wordt

Belladonna:

proberen te ontsnappen
uit bed springen
spuwen, onder meer in het gezicht van mensen
aan delen van mensen willen trekken, onder meer aan hun haar
hoogtevrees, achterwaarts of naar links vallen

Arsenicum Album

wil van het ene bed naar het andere gaan

Lycopodium Clavatum:

diepe groeven op het voorhoofd

De invasie der homeopathische spinnen

De cursus homeopathie die tot voor kort aan de Britse Universiteit van Westminster werd gedoceerd, vermeldt onder meer volgende symptomen en remedies:

Arachniden (spinnen):