Het rapport-Kwakzalver van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)

[Illustratie: Font: Adrian Frutiger  Logotype: The World Health Organization, Public domain, via Wikimedia Commons]

Sinds haar oprichting in 1948 publiceert de WHO strategische documenten waarin zij de mondiale gezondheidsproblemen beschrijft en haar plannen ontvouwt. Beroemd en prijzenswaardig was het in 1977 van start gegane Action Programme on Essential Drugs", dat een lijst gaf van 300 essentiële geneesmiddelen en vaccins. Dit actieprogramma ging in 1986 deel uitmaken van de WHO-strategie "on the rational use of drugs", die daarnaast pleitte voor nationale regelingen van geneesmiddelenregistratie, meer scholing en uitwisseling van informatie, het beperken van misleidende geneesmiddelenreclame en meer onderzoek naar tropische ziekten. Zeer bekend is ook haar "Health for All in the Year 2000", dat het resultaat was van een conferentie in Alma Ata in 1978. De aanbevelingen in dit document waren onomstreden en behelsden onder meer de richtlijn dat ontwikkelingslanden tenminste 5 procent van hun bruto nationaal product aan gezondheidszorg moesten besteden.

Vergeleken met de hierboven genoemde beleidsplannen was het WHO Report Traditional Medicine Strategy 2002-2005, dat in mei 2002 werd gepubliceerd, van een deprimerend niveau. Het Department of Essential Drugs and Medicine Policy is inmiddels samengevoegd met het Department Traditional Medicine en staat onder leiding van Dr. Xiaorui Zhang. Zij was verantwoordelijk voor dit strategierapport over de traditionele geneeswijzen (TM), waarin merkwaardigerwijs ook de in het Westen populaire alternatieve geneeswijzen werden ‘meegenomen’. Het rapport bevat volgens het persbericht "the first global strategy on traditional and alternative medicine". Het is een zeer pro-alternatief rapport, dat regelgeving en overheidsbeleid t.a.v. alternatieve geneeswijzen aanbeveelt en dat bijvoorbeeld voorbijgaat aan de gebruikelijke toetsing van geneesmiddelen door ‘assumed safety’ na langdurig gebruik te accepteren. Landen als China, Noord- en Zuid-Korea en Vietnam worden geprezen als landen die de traditionele geneeskunde geheel hebben geïntegreerd in hun gezondheidssysteem. De inheemse flora wordt voorgesteld als een rijke en nog onontgonnen bron van nieuwe geneesmiddelen, waarvan de vermeende baten slechts ten goede zouden mogen komen van Derde Wereldlanden. Het ressentiment tegen de "westerse geneeskunde" is op elke pagina voelbaar.

Als uitvloeisel van de in 2002 aangekondigde strategie verscheen in 2003 het WHO-rapport Acupuncture: Review and Analysis of Reports on Controlled Clinical Trials. De totstandkoming van dit overzicht onttrekt zich aan beoordeling door de buitenwereld en onttrekt zich ook volledig aan het zogeheten peer review-systeem dat in normale medische publikaties veel onzin en bias tegenhoudt. De gevolgen zijn ernstig. Zonder enig probleem en met grote minachting voor de heersende mening in de geneeskunde wordt beweerd dat de werkzaamheid van acupunctuur bij onder meer acute dysenterie, hooikoorts, hoge bloeddruk, reumatoïde artritis, tekort aan witte bloedcellen als gevolg van chemotherapie bij kanker, galsteenkolieken, beroerte en ischias bewezen is. Alleen al opvolging van de aanbeveling om bij dysenterie, een gevaarlijke en niet zelden dodelijke infectieziekte, acupunctuur toe te passen zou direct mensenlevens eisen. Omdat de juridisch en medisch gezien geringe status van een dergelijk rapport maar bij weinig burgers bekend is, beroepen alternatieve genezers zich maar al te graag luidkeels op de inhoud van het rapport. "Erkend door de WHO": dat klinkt immers vertrouwenwekkend.

“Nog dramatischer voor de geloofwaardigheid van het WHO-rapport is het recente oordeel van Klaus Linde. Hij omschrijft het ontwerp-rapport voor homeopathie als ,,al te optimistisch'' en noemt het ,,problematisch'' als dit een officieel WHO-document zou worden.”

Inmiddels is uitgelekt dat er een vergelijkbaar rapport in voorbereiding is, nu met als onderwerp het wetenschappelijk onderzoek naar de homeopathie. Wij hebben bij toeval kennis kunnen nemen van dit geheim ontwerp-rapport, dat eind november 2004 door Dr. Zhang aan een aantal experts is aangeboden. Onze bezwaren hebben wij onmiddellijk aan Dr. Zhang overgemaakt. Een reactie bleef echter uit zodat wij genoodzaakt zijn hierover te alarmeren alvorens de WHO daadwerkelijk tot publicatie overgaat.
In het begeleidend schrijven wordt gesteld dat ‘the draft is intended for a restricted audience only’ en de ontwerptekst ‘may not be reviewed in any form or by any means outside the restricted audience‘. Commentaar werd ingewacht voor eind januari 2005. Lezing van het ontwerp-rapport maakt al snel duidelijk waar deze geheimzinnigheid voor nodig is. De inhoud van Homeopathy: Review and Analysis of Reports on Controlled Clinical Trials is namelijk geen snars beter dan die van het acupunctuur-rapport. Het rapport refereert aan het beruchte onderzoek van Jacques Benveniste over het geheugen van water. Die studie haalde inderdaad Nature. Maar met geen woord wordt er gerept over de latere schaamtevolle herroeping van dat artikel! Het ontwerp-rapport herneemt ook klakkeloos de fout geciteerde conclusie van de Duitse wetenschapper Klaus Linde, wiens onderzoek in 1997 in The Lancet verscheen. Linde kwam tot het besluit dat de klinische effecten van homeopathie niet volledig aan placebo kunnen toegeschreven worden (iets wat Linde intussen weer ingetrokken heeft). Maar hij voegde er ook aan toe geen enkel bewijs te hebben gevonden dat homeopathie duidelijk werkt. De WHO doet hiermee wat talloze homeopaten eveneens doen: selectief kritisch denken.
Voor de homeopathie worden een aantal indicaties gepresenteerd, waarbij de werkzaamheid ervan zou zijn aangetoond: tropische diarree bij kinderen, hooikoorts, beginnende griep, fibromyalgie, stomatitis bij chemotherapie, postoperatieve ileus, om er maar enkele uit het rapport te noemen. Ook worden onzinnige verklaringen aangedragen die de werkzaamheid van submoleculair verdunde middelen zouden kunnen verklaren. De uitspraken over de rol van het schudden tijdens de bereiding van homeopathische middelen zijn regelrecht hilarisch. Net als in het acupunctuur-rapport gaat men volledig voorbij aan de kritische overzichten door de meest gezaghebbende auteurs/instanties die gespecialiseerd zijn in wetenschappelijk onderzoek naar alternatieve behandelwijzen: de website Bandolier (Oxford university), de Cochrane Library en professor Edzard Ernst (Exeter university). Die noemt het rapport alvast “misleading and factually wrong”. Nog dramatischer voor de geloofwaardigheid van dit rapport is het recente oordeel van de voornaamste auteur die het citeert, Klaus Linde: “I consider the interpretation of the available report in the draft as overoptimistic and would find it highly problematic if this would be circulated as an official WHO paper.”

Wat is voor de WHO doorslaggevend inzake gezondheid : de volkswil of de deskundigheid?

Het heeft er alle schijn van dat de numerieke meerderheid van Derde Wereldlanden in de WHO de doorslag geeft en dat zij haar beleid laat bepalen door het criterium populariteit van sommige alternatieve middelen. Als het gebruik van wijwater en ingestraalde tomaten toeneemt voor de behandeling van teenschimmels, gaat de WHO dan ook door de knieën voor populariteitsargumenten? De minachting voor wetenschappelijke maatstaven bij het beoordelen van alternatieve en traditionele geneeswijzen heeft echter een funeste invloed op het gezag van de WHO in de westerse wereld en bevordert daar bovendien de kwakzalverij in niet onaanzienlijke mate. Er zijn nu al heel wat alternatieve behandelaars die, refererend aan het acupunctuur-rapport, zieke mensen een rad voor de ogen draaien. Vaak gaat het om mensen met een ernstige aandoening die ten einde raad zijn. De WHO blaast koud en warm tegelijk door zulke rapporten te legitimeren onder het mom van ‘verder onderzoek’, maar schept intussen wel een gevaarlijk precedent. In de Derde Wereld zal de te welwillende beoordeling van de ‘traditionele geneeskunde’ door de WHO beslist ook geen gunstig effect hebben op de dringende noodzaak aan een rationele en effectieve geneeskunde. Wij verzoeken Minister Demotte dan ook om bij de WHO aan te dringen op het hanteren van de hoogste wetenschappelijke maatstaven. Daarnaast moet bevorderd worden dat voortaan niet bij meerderheid van stemmen wordt beslist over welke geneeswijze dan ook, maar dat er ondubbelzinnig wetenschappelijke criteria worden aangelegd. Wij dringen er ook op aan dat Dr. Zhang het ontwerp-rapport laat reviseren door waarheidslievende experts. Verloedering van de WHO vinden wij immers geen prettig schouwspel.

Willem Betz en Tom Schoepen zijn bestuursleden van Skepp,

Cees N.M. Renckens is vrouwenarts en voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. https://www.kwakzalverij.nl