Een maand om nooit meer te vergeten

Wie onlangs de uitzending van Nachtwacht heeft meegemaakt was getuige van de scherpe stelling die Wim Betz op de discussietafel van moderator Jan Leyers gooide : "alternatieve geneeskunde is een leugen". Betz mocht er zijn stelling komen verduidelijken en kreeg later in de uitzending gezelschap van Michel van Wassenhove (Unie Homeopatica België) en nog later van psychiater Boudewijn Van Houdenhove (KUL). Het werd een debat waarvan Nederlanders zeggen dat zoiets enkel in België kan omdat men elkaar hier tenminste niet voortdurend in de rede valt. Nochtans ging aan dit debat een ware online veldslag vooraf. Op het discussieforum van Nachtwacht (www.canvas.be) werden maar liefst 170 reacties geplaatst waarvan het grootste deel tegen de persoon Betz waren gericht. Een klein aantal skeptici - waaronder ondergetekende - kruisten argumentatief de degens met rabiate homeopaten waarvan een aantal behoorlijk wat meppen onder de gordel uitdeelden.

Eind februari zond Canvas ook nog eens een BBC-reportage uit over een groots opgezette homeopathietest. De inzet was 1 miljoen dollar als men een bewijs voor de werking van homeopathie kon geven. Aanleiding was een test die positief uitviel en die toch wel wat vragen opriep. De BBC organiseerde een nieuwe test, maar dan gecontroleerd en onder de ogen van de camera's. Het resultaat was ontnuchterend: homeopathie doet niet meer dan een beetje water. Er werd geen significant verschil vastgesteld tussen zij die het echte middel kregen en de anderen die het nepmiddel (placebo) kregen. Een mep boven de gordel die men zelfs tot in het Brusselse parlement voelde. De Artsenkrant van 28 februari schreef: "Kamerlid Jacques Germaux (VLD) interpelleerde minister Tavernier naar aanleiding van een artikel dat Wim Betz schreef over homeopathie en van de BBC-test die aantoont dat homeopathie niet meer doet dan water. Hij vroeg of de minister bij de eventuele erkenning van de homeopathie rekening zou houden met deze resultaten. De minister hield zich zoveel mogelijk op de vlakte en verwees naar de nog op te richten commissie voor erkenning van alterneuterij die het zal moeten uitzoeken en rekening zal moeten houden met de resultaten van de BBC-test."

De BBC-test zoals die door Canvas werd gebracht had dus zijn effect. Al moeten we daar toch een paar kritische kanttekeningen bij maken. Wie de reportage goed heeft gevolgd zal het paradoxale slotzinnetje niet zijn ontgaan: "Het blijft wetenschappelijk onverklaarbaar". De oorspronkelijke BBC-uitzending, waarvan de tekst staat uitgeschreven op het internet, was scherper in haar conclusie: "Homeopathy is back where it started without any credible scientific explanation. That won't stop millions of people putting their faith in it, but science is confident. Homeopathy is impossible." Deze conclusie mag dan al scherper verwoord zijn, ze blijft, net zoals die van Canvas, nogal dubbelzinnig en misleidend. Canvas besluit dat homeopathie wetenschappelijk onverklaarbaar is, terwijl de BBC zegt dat de homeopathie geen wetenschappelijke verklaring heeft. Beide uitspraken komen een beetje op hetzelfde neer, en zijn dan ook flagrante onzin. Als zou aangetoond zijn dat homeopathie werkt, dan zouden we kunnen concluderen dat homeopathie onverklaarbaar is, omdat we niet weten HOE het werkt. Maar als de ultieme test van de BBC één ding aantoont, dan is het wel dat homeopathie helemaal NIET werkt. Er is namelijk geen enkel verschil tussen de werking van gewoon water en de werking van water dat op homeopathische wijze verdund en gedynamiseerd werd. Kortom, er valt helemaal niets te verklaren. Homeopathie werkt niet, en gegeven de extreme verdunning is dat ook geen wonder.

De dubbelzinnigheid in de conclusie van de reportage werd overigens mede gecreëerd door wat vooraf werd gezegd over de test van Reilly. Die zou met name hebben aangetoond dat homeopathie werkt. Wat in de reportage evenwel wordt verzwegen is dat de studies van Reilly waardeloos zijn. Er zijn drie bekende artikels van Reilly. Het eerste en tweede gaan over astma. Met objectieve metingen was er geen significant verschil. Op de subjectieve, door de patiënten ingevulde schaal was er wel een zeer klein verschil, maar dat snijdt geen hout voor een dergelijke kleine groep. Overigens, met het kleine aantal deelnemers kon Reilly absoluut de significantie niet halen die hij beweerde te hebben. De derde studie gaat over allergisch verstopte neus: ook hier weer te kleine groepen. Volgens de zelf ingevulde schaal was er geen verschil, maar volgens de metingen van de luchtstroom door de neus was er wel een verschil. Dat maakt echter niet veel indruk omdat een allergisch verstopte neus in de loop van de dag enorm kan variëren en er dus bij kleine groepen door toeval verschillen kunnen optreden in beide richtingen. En tegen het einde van de hooikoortstijd geneest iedereen.. Het grootste bezwaar was dat het geen homeopathie betrof, maar isopathie. Dat is vloeken in de homeopathische kerk.

Afgezien van deze tekortkomingen was de reportage knap en opbouwend in elkaar gestoken. En het resultaat was voldoende treffend om hen die bewust of onbewust homeopathische leugentjes verspreiden de mond te snoeren.

Het transcript van de BBC-reportage vind je hier