Stop de kwakzalverij - Wietse Wiels

Nu er voor de zoveelste keer verhalen opduiken over de trieste afloop van slechte wetenschap, is het welletjes geweest. Het sprookje van de alternatieve genezers heeft lang genoeg geduurd.

In 2012 verloor Canada de kleine Ezekiel aan een bacteriële hersenvliesontsteking. Zijn ouders lieten de doodzieke jongen door een natuurgenezer behandelen met pepers, mierikswortel, look en ajuinen. Tot de peuter stopte met ademen.

In Nederland stierf vorig jaar een niet-gevaccineerde tiener aan subacute sclerosende panencefalitis – drie scrabblewoorden die duiden op een totale verwoesting van de hersenen, veroorzaakt door het mazelenvirus.

Ondertussen verzinnen gewiekste zakenlui onbestaande epidemieën, waarvoor zij uiteraard de beste behandeling aanbieden. Actiegroepen eisen de terugbetaling van (in het beste geval) onwerkzame behandelingen. Anderen voeren campagne tegen wetenschappelijk onderbouwde standpunten en staan voor ziekenhuizen te protesteren.

Lobbyisten trekken systematisch aan politieke mouwen tot die drukbezette laatsten toegeven aan de druk en absurde wetgeving instellen. Zo ook in Duitsland, waar alternatieve genezers een beschermd statuut hebben. 

Kankerkwakzalverij

Een deel van deze charlatans behandelt onschuldige aandoeningen met onschuldige producten. De branche van de kankerkwakzalverij kiest echter als doelwit uitbehandelde kankerpatiënten en gebruikt vaak therapieën die de leek als wetenschappelijk in de oren klinken.

Bij onder Noorderburen buigt de pers zich sinds een aantal weken over verdachte sterfgevallen die verband houden met de Duitser Klaus Ross en zijn alternatieve kankerkliniek. Ook bij ons worden gerecht en publieke opinie wakker.

Deze man zonder medisch diploma behandelde in zijn ‘praktijk’ vaak ernstig zieke patiënten met ‘natuurlijke’ middelen. Naast klassiekers als vitamines en kruiden, goot de man wanhopige mensen ook vol met complexere chemicaliën.

Deze werden vooralsnog enkel in onderzoekslaboratoria getest - kleine dosissen in proefbuizen en bij speciaal daartoe ontworpen muizen. Nooit werd een ernstige studie op menselijke vrijwilligers uitgevoerd. Dat deze ‘natuurkuur’ voorzien was van een pittig prijskaartje, hoeft niet te verbazen. Naar goeddunken van de behandelaar kregen de nietsvermoedende slachtoffers er trouwens nog een spuit met navelstrengbloed van pasgeboren schaapjes bovenop.

Meen ik dan dat de reguliere geneeskunde zonder zonden is? Geenszins. Elke dag lijden er mensen onder wetenschappelijk onderbouwde behandelingen en methodes – tot sterfgevallen toe.

Ook economische belanghebbers proberen hun stempel te drukken op de niet te stuiten wetenschappelijke vooruitgang, met niet altijd even koosjere gevolgen. Diepgaande risico-baten analyse en systematische communicatie zorgt er evenwel voor dat weloverwogen keuzes gemaakt kunnen worden, met een open vizier. Slaat u de bijsluiter van een alledaagse pijnstiller maar eens open.

De sterkte van de wetenschappelijke methode is haar zwakte: elk idee, elk gebruik, alles is vatbaar voor kritiek en verbetering. Het drama met Softenon heeft ons bijzonder strenge procedures voor nieuwe geneesmiddelen nagelaten.

Elke crisis is een signaal dat aangeeft waar er ruimte is voor verbetering. Elke mislukking vormt het opstapje voor een nieuwe doorbraak. Per aspera ad astra – door de tegenslag naar de sterren. Wie echter halsstarrig weigert zich aan de bestaande regels te houden, is gedoemd voor eeuwig in de modder te ploeteren.

Na een jarenlange procedureslag tussen SKEPP vzw en een andere Duitse kankerkwak, oordeelde het Brusselse Hof van Beroep op 30 oktober 2014 dat men een kwakzalver ook kwakzalver mag noemen.

De burger heeft bijgevolg geen nood meer aan ‘heilpraktiker’, ‘genezers’, ‘meesters’ en andere ronkende titels. Wie aan een erkende instelling voor hoger onderwijs een degelijke opleiding genoten heeft, mag zich op basis van dat diploma aanmelden bij de bevoegde instanties voor het beoefenen van het relevante (para)medisch beroep. De rest van het badwater kunnen we gerust naar de gootsteen doorverwijzen.

Terwijl erkende gezondheidswerkers zich steeds beter moeten verzekeren tegen schadeclaims, genieten alternatieve therapeuten allerhande nog steeds een haast klerikale aura van onschendbaarheid. Genoeg met de medisch klinkende wezelwoorden. Weg met de pseudowetenschappelijke bobotaal van goeroes en genezers. Geen excuses meer over ‘interacties’ of ‘onjuiste dosering’. Nalatigheid, doodslag of moord: de slachtoffers komen nooit meer terug.

Valse hoop

Reguliere artsen worden steeds eerlijker en verklaren steeds vaker oprecht aan patiënten dat we hen niet meer kunnen helpen. Vroeg of laat leggen we allemaal de duimen tegen Magere Hein. Net naar deze bange, zwakke mensen zweven de gieren van de kankerkwakzalverij.

Hebben deze patiënten nood aan valse hoop en twijfelachtige behandelingen aan immense facturen? Of hebben zij en hun familie nood aan humane, palliatieve en spirituele zorg om hun symptomen te beheersen en hen in het reine te helpen met hun onontkoombaar lot?

De vraag stellen is ze beantwoorden. Moderne oncologie is teamwork, onderstut door tienduizenden wetenschappers over de hele wereld. Wie gelooft er eigenlijk dat een enkeling het licht heeft gezien, en behandelingen heeft ontwikkeld die niet in deze wereldwijde gemeenschap uitvoerig zijn getest?

Neen, kankerkwakzalverij is bedrog op de kap van doodzieke mensen. Het is het laagste van het laagste in de geneeskunde.
Het is de taak van ons allen om dit soort drama’s te voorkomen.

Werden de patiënten tijdens de reguliere behandeling voldoende geïnformeerd? Werden hun grieven en dromen bespreekbaar gemaakt in het ziekenhuis? Waren zij het onderwerp van hun gezondheidskeuzes, of toch vooral het lijdend voorwerp?

Op een bepaald moment baten voorzorgsmaatregelen en preventie echter niet meer. Wanneer een gezwel zich te ver invreet in het omliggende weefsel, moet ze vernietigd worden. Waar goedbedoelde nonsens verandert in gevaarlijke oplichting, rekent de samenleving op politie en justitie om het over te nemen van campagnes en brochures.

Kwakzalvers zijn in het beste geval bedenkelijke raadgevers, in het slechtste zijn het gieren die azen op menselijk lijden. Waar de eerste groep eventueel nog op begrip kan rekenen, zijn de laatsten niet meer dan te vervolgen criminelen.

Opiniebijdrage van Wietse Wiels, arts in opleiding en SKEPP-lid, op De Redactie