Medicinale cannabis

Medicinale cannabis zit in de lift. Dat moet blijken uit tal van studies. Een recent voorbeeld: mannen die marihuana hebben gerookt, zouden vruchtbaarder zijn dan mannen die dit nooit hebben gedaan, luidt de conclusie van een studie die op 6 februari 2019 gepubliceerd werd in het medisch vakblad Human Reproduction. Het nieuws werd meteen rond getoeterd door het persagentschap Reuters.

Wetenschappers van het fertiliteitscentrum van Boston’s Massachusetts General Hospital bestudeerden tussen 2000 en 2017 1143 spermastalen verkregen van 662 mannen die er behandeld werden. De mannen werd gevraagd om een vragenlijst in te vullen in verband met hun vroeger en huidig marihuanagebruik. Diegenen die in de loop van hun leven twee joints hadden gerookt, hadden een significant hogere concentratie spermacellen dan mannen die nooit marihuana hadden gerookt: gemiddeld 62,7 miljoen spermacellen per milliliter zaad versus 45,4 miljoen/ml, zo bleek.

De hoofdauteur van de studie waarschuwde meteen dat je niet mag aannemen dat het één het gevolg is van het ander, omdat dit een observationele studie is die geen causaal verband kan aantonen. Het kan ook louter toeval zijn. ‘Een echte verrassing’, zo reageerde een enthousiaste vruchtbaarheidsspecialist uit Londen in de media, die kennelijk de publicatie en commentaren niet gelezen had. Een andere arts, uit Californië, stelt dat het te vroeg is om marihuanagebruik aan te raden op basis van deze studieresultaten. Op de website MediWiet.nl, waar je medicinaal cannabis (CBD) online kan kopen, lezen we dat ‘cannabis een heel gunstige uitwerking heeft op de kwaliteit van het zaad van de man’.

Hoge verwachtingen

De cannabisindustrie draait op volle toeren. Het geloof in nieuwe medicinale toepassingen blijkt groot. Niet alleen in de Limburgse gemeente Kinrooi. In Canada trokken meerdere bedrijven die cannabis kweken voor medicinaal gebruik in 2018 naar de beurs. Ook Amerikanen en Europeanen kunnen voortaan investeren in de wietsector. Wereldwijd hebben beleggers al voor enkele miljarden euro’s aan aandelen in de legale cannabissector gekocht. Cannabis is ‘booming business’ en studies als de weinig zeggende Amerikaanse publicatie zijn hierbij gefundenes Fressen. Ze worden breed uitgesmeerd in de media, wat nog meer potentiële beleggers aantrekt. Wetenschappers en economen waarschuwen ondertussen voor een bubbel. Cannabis is al zeer uitgebreid onderzocht op mogelijke medische toepassingen, maar de oogst is tot dus ver bijzonder mager.

Cannabis, gewonnen uit de gedroogde bloemen van de vrouwelijke plant van Cannabis sativa L (hennepplant), bevat verschillende werkzame bestanddelen, waaronder delta-9-tetrahydrocannabinol (THC) en cannabidiol (CBD). De concentratie en verhouding van beide substanties bepaalt de werking en de bijwerkingen van cannabis. Zoals morfine en cocaïne behoort cannabis echter tot de illegale drugs. Voor morfine wordt er een onderscheid gemaakt tussen recreatief en medicinaal gebruik: het bezit van morfine is toegestaan wanneer een arts het voorschrijft.

Over de unieke werking van morfine als pijnstiller bestaat geen twijfel. Voor cannabis is men nog niet zo ver. In sommige landen, waaronder Nederland, bestaat al langer een regeling voor medicinaal gebruik.

In België werden in het verleden meerdere wetsvoorstellen ingediend om het medicinaal gebruik te regelen, maar die werden nooit ernstig besproken in het parlement. Om wetenschappelijk onderzoek op cannabis mogelijk te maken, is nu wel een wetswijziging doorgevoerd. Het zopas opgerichte nationaal cannabisbureau, binnen het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG), laat voortaan toe om cannabis legaal te kweken voor onderzoek naar medische toepassingen, onder strikte voorwaarden. Het bedrijf Rendocan in Kinrooi kan weldra van start gaan en wil 5 ton medicinale cannabis per jaar kweken. Vraag is wie hier beter van zal worden.

Medische mogelijkheden

Het menselijk lichaam maakt stoffen aan met een structuur die chemisch verwant is aan cannabis, de zogenaamde endocannabinoïden. Deze stoffen binden op receptoren in diverse cellen en weefsels en zetten daarmee allerhande processen in gang. De actieve stoffen van cannabis (THC en CBD) kunnen zich binden op dezelfde receptoren, en die ontdekking heeft de interesse in medische toepassingen sterk aangewakkerd. Verschillende studies onderzochten de effecten van cannabis en derivaten op verschillende symptomen en aandoeningen. De interpretatie van deze studies is moeilijk omdat er niet altijd gegevens beschikbaar zijn over het in de studies gebruikte cannabispreparaat. Een probleem dat wordt opgelost door kweek voor wetenschappelijk-medische doeleinden te legaliseren. Er bestaan aanwijzingen dat cannabis een effect heeft op bepaalde aandoeningen, onder meer op de zenuwpijnen bij multiple sclerose (MS). Enkele jaren geleden, in 2014, werd al een wettelijke regeling uitgewerkt voor de verkoop van de cannabis-mondspray Sativex in de Belgische apotheken. Deze spray bevat THC en CBD en is vergund voor de behandeling van spasticiteit bij MS.

Cannabis werd ook onderzocht bij kankerpijn. Met dosissen die minimale nevenwerkingen genereerden, kan deze pijn wat worden verzacht. Medicinale cannabis werd verder uitvoerig getest tegen misselijkheid en braken als gevolg van chemotherapie: sommige studies tonen ook hier een gunstig effect. Aidspatiënten met ernstig gewichtsverlies gaan meer eten onder invloed van cannabis, waarmee ze misschien hun levensverwachting verlengen, zo blijkt verder. Ondanks het grote aantal studies is er weinig reden om victorie te kraaien, tenzij misschien voor MS, waar is aangetoond dat cannabis beter werkt dan placebo in het verlichten van spasticiteit en pijn.

Met of zonder therapeutische effecten, veroorzaakt cannabis wel heel wat nevenwerkingen waaronder vermoeidheid, duizeligheid, bloeddrukval bij rechtstaan, hartkloppingen, slapte, droge mond en overeten. Acute psychoactieve effecten waaronder angst, paniek en depressie kunnen voorkomen, zeker in preparaten met THC. Bij gevoelige personen is de kans op de ontwikkeling van een psychose reëel en daarom is psychose een absolute contra-indicatie. Ook addictie is niet uit te sluiten. Omdat een joint roken te veel nadelige effecten heeft voor de gezondheid, wordt cannabis geïnhaleerd met een vernevelaar die de werkzame bestanddelen laat verdampen.

Ook kunnen de actieve bestanddelen worden opgelost in olie. Over de bewering dat cannabisolie therapeutisch werkt bij kanker of andere aandoeningen bestaat geen enkel bewijs. Het internet staat wel vol met verhalen van personen die beweren genezen te zijn van kanker dankzij cannabis, maar dergelijke anekdotes zijn oncontroleerbaar en niet geschikt als bewijsvoering. Laboratoriumonderzoek vindt enig effect van cannabis(olie) op kankercellen, maar dit wordt niet bevestigd in studies met patiënten.

Een drug

Het bewieroken van de mogelijke medische toepassingen van cannabis maakt de populaire drug nog beter aanvaardbaar bij gebruikers. Het gebruik als recreatieve drug en het aantal mensen dat kampt met cannabisgerelateerde problemen zijn duidelijk toegenomen. In de periode 2000‐2010 is het aantal opnames in de psychiatrie voor cannabismisbruik bijna verdubbeld en voor cannabisafhankelijkheid bijna verdrievoudigd. De huidige ‘nederwiet’ of ‘belgowiet’ bevat veel hogere concentraties THC dan dertig of veertig jaar geleden, en dit kan deels een verklaring vormen voor toenemende verslaving. Cannabis is al lang geen softdrug meer. En of het ooit een wondermedicijn wordt, is bijzonder twijfelachtig.