Is 5G nu gevaarlijk of niet: hoe door de bomen het bos te zien?

Brecht Decoene

08 Apr 2020

Raakt u eigenlijk nog wijs uit de talloze tegenstrijdige berichten rond 5G op Facebook? Werd u de laatste dagen ook overspoeld door petities, YouTube-filmpjes en memes? Veroorzaakt het nu wél kanker of niet? En hoe zit het met die stralingsgevoeligheid? Op den duur weet je zelfs niet meer waar je moet gaan zoeken naar dat bos dat je door de bomen toch al niet meer zag.

Geplaatst onder

gezondheid

factchecking

Deel artikel

Sommige open geesten ondernemen een dappere poging door artikels te lezen van voor- en tegenstanders (zie ook: stralingsgevoeligheid) van 5G. Helaas, beide kampen beroepen zich evenzeer op “wetenschappers die zeggen dat …” en kruiden hun argumenten rijkelijk met allerlei buzzwords, waardoor beide op het eerste zicht even overtuigend overkomen. Zo wordt deze kwestie voor leken verdomd verwarrend. Wellicht volstaat de stelligheid van degenen die de alarmerende standpunten innemen al om een aantal mensen te overtuigen. Het zou toch zomaar kunnen, niet? Want zij die ‘ondanks alles’ blijven beweren dat er geen vuiltje aan de lucht is, hoe zeker zijn die nog van hun stuk?

De stelligheid en overtuigingskracht bieden nochtans niet de minste garantie voor waarachtigheid. Dat kunnen we maar beter in het achterhoofd houden.

Maar wat te denken van de 180 wetenschappers die in een oproep aan de Europese Unie waarschuwen voor de mogelijke gevaren van 5G[1]? Het is immers algemeen geweten dat 5G binnen het spectrum van de niet-ioniserende straling valt. Die golven kunnen geen cellen beschadigen of kanker veroorzaken. En dan zoveel wetenschappers die toch het tegendeel beweren?

Nuchter en feitelijk te werk gaan blijkt in deze kwestie niet evident. Daarom zet ik hieronder enkele belangrijke vuistregels op een rijtje, als een korte handleiding die soelaas biedt.

Eerst en vooral moet je nagaan of de desbetreffende wetenschappers wel degelijk authentiek en relevant zijn. Controleer of ze verbonden zijn aan een universiteit of een ander geloofwaardig onderzoekscentrum. Het zou niet de eerste keer zijn dat iemand bij zo’n check door de mand valt als één of andere onverlaat die zich hopeloos overschat. Er lopen behoorlijk veel deugnieten rond die doodleuk pretenderen dat ze wetenschapper zijn.

Tegelijk stel je je best ook de vraag of die wetenschappers wel effectief bevoegd zijn voor dit domein. Hebben ze de nodige expertise? Als het psychologen, theologen, cultuurfilosofen of tuinarchitecten zou betreffen, zijn het uiteraard wetenschappers, maar dan hebben ze geen enkel gezag op dit terrein. Het zijn eerder keizers zonder kleren. Dit is bijvoorbeeld het geval bij een groot aantal van de meer dan drieduizend ‘wetenschappers-met-ahum-relevante-expertise inzake instortende gebouwen’ van Architects&Engineers for 9/11 truth, een organisatie die de officiële versie rond de aanslagen van 11 september 2001 sterk betwist. Dat getal klinkt dus misschien heel indrukwekkend, maar eigenlijk werkt het bij nadere inspectie op de lachspieren.

En warempel, ik lijk haast helderziend! Na een blik op de lijst van de 180 ondertekenaars wordt mijn vermoeden bevestigd. Wie zien we bij de anti-5G-wetenschappers? Theologen, mensen met een diploma in bosbeheer, epidemiologen,‘onafhankelijke’ onderzoekers (maar waarvan?), oogartsen, huisartsen en chirurgen (au fond eigenlijk geen onderzoekers), mensen die in een wellness center werken en zelfs homeopaten. Met andere woorden, wetenschappers die niet eens over de nodige deskundigheid ter zake beschikken. Er zitten bovendien net iets te veel bedenkelijke figuren tussen. De enige Belgische wetenschapper in de lijst heeft bijvoorbeeld een nogal dubieus verleden als onderzoeker rond straling[2].

Vervolgens ga je grondig na of die wetenschappers hun bezwaren niet zomaar poneren. Dat zou uiteraard heel vrijblijvend zijn. Iedereen kan van alles en nog wat uit zijn duim zuigen, zo ook slechte wetenschappers. Of hebben ze hiernaar daadwerkelijk onderzoek uitgevoerd én gepubliceerd?

Hebben we het hier dan over voldoende onderzoek? Eén onderzoek is namelijk niet decisief. De toevalsfactor is te groot. Soms krijg je overdreven positieve of negatieve resultaten. Om die te vermijden moet men het experiment meermaals uitvoeren. En wat met de hoogste vorm van bewijs, meta-analyses? Zijn die voorhanden? Voldeed hun werkwijze aan de methodologische vereisten van kwaliteitsvol onderzoek? Werd er bijvoorbeeld rekening gehouden met mogelijke nocebo-effecten? Want er zijn zogenaamd ‘stralingsgevoelige’ mensen die tijdens experimenten hoofdpijn kregen terwijl ze niet eens aan straling werden blootgesteld, en omgekeerd. Hoe geloofwaardig is die gevoeligheid dan nog? Is het onderzoek daarenboven ook nog eens peer-reviewed? Met andere woorden, hebben andere experten op dat domein (mensen die er echt iets van afweten) de studie geëvalueerd en valide bevonden?

U begrijpt het al: de lat ligt zeer, zeer hoog. Voor zover mij bekend is er tot nu toe niet één zo’n écht degelijke studie voorhanden die het vermoeden ondersteunt dat 5G (wat niet substantieel verschilt van 4G, of 3G) schadelijk is na het afvinken van alle checks. Mocht dat wel het geval zijn, breng mij gerust op de hoogte, want alwetend ben ik niet. Niemand bezit dat talent.

Conclusie: als leek kan je wel degelijk nuchter en bij de feiten blijven. Daag mensen gerust actief uit om de nodige kwaliteitsvolle studies voor te leggen. Ga dan zelf na of die wetenschappers legitiem zijn. Tik als zoektermen de naam van hun artikel in, plus ‘peer reviewed’ of ‘meta-analyse’, en ga zo verder. Met deze vuistregels raak je al een heel eind ver. Het is niet eens zo moeilijk, wel een beetje arbeidsintensief om te checken, te zoeken en rond te mailen naar universiteiten of andere instanties. Maar in deze tijden van internet mag dat niet zo onoverkomelijk zijn. Gewoon geloven ‘dat er wetenschappers zijn die zeggen wat niet in de (kwaliteitsvolle) officiële media komt’, is té onkritisch en naïef.

Nog één belangrijk punt: geen enkele oprechte wetenschapper zal zeggen dat hij 100 procent zeker van zijn stuk is. Wat onderzoekers wel zeggen, is dat we met grote waarschijnlijkheid kunnen aannemen dat 5G niet schadelijk is. 100 procent zekerheid is namelijk een onredelijke eis. Het is altijd mogelijk dat voortschrijdend inzicht ons in de toekomst iets anders leert. Fenomenen moeten daarom blijvend onderzocht worden. Hoe meer kennis, hoe beter!

Maar ooit dacht men dat de aarde plat was en nu weten we – op enkele maffe flat earthers na – dat het een bol is. De kans is echter te verwaarlozen dat we later zullen ontdekken dat het eigenlijk een kubus, een worst of een donut is. Net zoals het zeer onwaarschijnlijk is dat je van appelsap drinken geil wordt, of dat je van 5G kanker krijgt. Maar 100 procent zeker? Dat zal je geen enkele deftige wetenschapper horen beweren. Die zijn daar eigenlijk nogal bescheiden in. Helaas, complotdenkers misbruiken deze bescheidenheid en die minieme onzekerheidsmarge wel om hysterisch te gaan gillen: “ZIE JE WEL! ZE WETEN HET NIET ZEKER! DUS …” Dat is gewoon voorbarig en heel onwetenschappelijk van hen.

Wees dus kritisch! Verdiep je in hoe wetenschap werkt en probeer haar echt te begrijpen.

Brecht Decoene is moraalwetenschapper, skepticus, bestuurslid van SKEPP en auteur van ‘Achterdocht tussen feit en fictie: kritisch omgaan met complottheorieën’ (ASP – 2016)