5G - Hoe gegrond is de angst?

Niet alleen in België, maar in tal van Europese landen verenigen burgers zich tegen de vooruitgang van de elektromagnetische  stralingstechnologie (zie ook: stralingsgevoeligheid). Op de website stralingsbewust.info waarschuwt dit Nederlands burgerplatform dat de Nederlandse overheid bewust informatie achterhoudt over de negatieve effecten van 5G op de gezondheid. Surfers krijgen de boodschap dat ‘uit vele duizenden onafhankelijke wetenschappelijke onderzoeken al lang gebleken is dat dit officiële standpunt niet overeenkomt met de werkelijkheid’ en dat ‘5G straling  aantoonbare biologische effecten heeft en het vele processen verstoort in ons lichaam’. In september kwamen in Den Haag, volgens aanhangers van stralingsbewust.info, duizend mensen op straat om te betogen tegen de uitrol van een 5G-netwerk. In juni vond in Amsterdam een congres plaats, met als titel ‘5G: the Trojan horse’, georganiseerd door de werkgroep ‘Straal Zelf. Stop 5G’. In eigen land blijft het opvallend stil bij de Vlaamse groep ongeruste burgers van ‘Beperk de straling’ (hun laatste persbericht dateert van 2014: ‘Geen wifi op de trein!’), maar in Brussel laat ‘Ondes Bruxelles’ wel van zich horen en klinkt luid protest tegen de uitrol van 5G-netwerken. Het protest van Ondes Bruxelles en andere gelijk-gestemden klinkt zelfs zo luid dat de Brusselse minister van Leefmilieu, Céline Fremault, het 5G-netwerk voorlopig tegenhoudt, omdat “Brusselaars geen laboratoriumratten zijn”.

Waar gaat het over?

5G staat voor mobiele communicatietechnologie van de vijfde generatie. Het is de opvolger van 4G. Momenteel gebruiken we bij bellen, sms’en en mobiel internet 2G, 3G en 4G. 5G zal nog 100 tot 200 keer sneller en betrouwbaarder zijn en zal ook meer apparaten met elkaar kunnen verbinden. Hele steden en toestellen moeten ‘smart’ worden met 5G. Zelfrijdende auto’s kunnen bijvoorbeeld niet zonder deze nieuwe technologie. Het soort straling blijft exact hetzelfde, alleen zullen we het 5G sneller en meer data kunnen versturen. 

Bij draadloze datacommunicatie wordt informatie uitgewisseld via elektromagnetische stralen of golven. Er bestaan verschillende soorten elektromagnetische golven: radiogolven, infrarood licht, zichtbaar licht, ultraviolet licht, röntgenstralen, gammastralen… Ze verschillen enkel in frequentie van elkaar. De frequentie bepaalt de specifieke eigenschappen en de toepassing van elektromagnetische golven. Wifi-routers, gsm’s, zendmasten en microgolfovens zenden golven uit die bij de radiofrequente straling gerekend worden: ze zijn laagfrequent. Röntgenstralen behoren tot de hoogfrequente straling. Ons lichaam reageert verschillend op velden van verschillende frequenties. Elektromagnetische golven van hoge frequentie hebben voldoende energie om de verbinding tussen moleculen te breken. Daarom worden ze ioniserende straling genoemd. Naast röntgenstralen vormen een deel van de ultraviolet stralen en gammastralen tot deze categorie: hoogfrequente stralen zijn in staat DNA te wijzigen en kanker te veroorzaken (bijvoorbeeld huidkanker, door overdreven blootstelling aan zonlicht).

Van de elektromagnetische golven met lagere frequenties is de energie niet sterk genoeg om rechtstreeks moleculaire bindingen te breken en daarom vallen ze onder de niet-ioniserende straling: ze hebben geen impact op het genetisch materiaal en kunnen in principe geen kanker veroorzaken. De frequentie van radiofrequente straling is tot een miljoen keer trager dan de gevaarlijkere ioniserende straling. Toch sluit dit niet uit dat er andere manieren kunnen zijn waarop laagfrequente elektromagnetische stralen de gezondheid kunnen schaden. De meest voor de hand liggende is opwarming. Wanneer je lange tijd met je smartphone aan je oor belt, merk je dat je oor warmer wordt. Die opwarming kan vervelend zijn, maar door zeer ruime veiligheidsmarges is ze niet schadelijk voor de gezondheid. Wetenschappers zijn het erover eens dat thermische schade pas kan ontstaan wanneer het hele lichaam 1°C opwarmt. Zendtoestellen zijn zo gemaakt dat ze het lichaam nooit met 1°C kunnen opwarmen. Dit is trouwens de reden waarom het endvermogen van wifi te beperkt is om over grote afstanden te gebruiken.

Veel geruststellend onderzoek

Of daarmee alle risico’s voor de gezondheid vermeden worden, is nog niet 100% zeker. Alle lichaamscellen hebben een elektrische lading. Theoretisch zouden niet-ioniserende elektromagnetische stralen deze cellulaire lading kunnen beïnvloeden. Dat is niet eens ver gezocht. Mocht dat het geval zijn, tot op heden is niet bekend of dit enige impact kan hebben op de gezondheid. We worden nu al enkele decennia blootgesteld aan elektromagnetische stralen in onze omgeving en er werd nog nooit een negatief effect op de mens aangetoond. 

In het kader van langetermijneffecten en blootstelling wordt al langere tijd experimenteel onderzoek gedaan naar mogelijke mechanismen waarop elektromagnetische velden zouden kunnen interageren met het menselijk lichaam. In deze studies worden veldsterkten gebruikt die vele malen sterker zijn dan de veldsterkten waaraan we in real life worden blootgesteld. Wanneer iets gevonden wordt, kan men een hypothese formuleren en dit verder onderzoeken. Dat is tot nu toe niet het geval.

Vier keer per jaar wordt een overzicht gepubliceerd van nieuw verschenen studies over de impact van elektromagnetische stralen op de gezondheid op de website van de Vlaamse overheid, departement omgeving¹. Tot op heden blijkt er geen enkele reden tot ongerustheid. Zo is er na herhaaldelijk epidemiologisch en klinisch onderzoek geen enkel bewijs voor een toename van hersentumoren, gedragsproblemen of andere ongewenste effecten op de gezondheid.

Discussie over uitrol van 5G

Europa stelt 2020 voorop als datum voor de eerste commerciële uitrol van 5G netwerken. De eerste smartphones met een ingebouwde 5G-chip zijn al op de markt. Sneller surfen en nieuwe toepassingen liggen binnen handbereik. Door veel meer apparaten te connecteren met elkaar, worden mensen mogelijk meer blootgesteld aan elektromagnetische stralen. Die blootstelling zal moeten voldoen aan de normen die wettelijk zijn vastgelegd. Bovendien gebruikt het 5G-netwerk ietwat hogere frequenties dan we tot nog toe gewoon zijn. Van de impact van deze nieuwe technologie op de gezondheid kennen we het fijne nog niet. Probleem is dat dit moeilijk te onderzoeken is in een laboratorium en enkel aan het licht kan komen bij grootschalige blootstelling. Stel dat een 5G-netwerk het risico op kanker toch zou verhogen, dan weten we dat pas binnen 20 tot 30 jaar of de tijd die nodig is om van celschade te komen tot een tumor. Zo lang wachten om een 5G-netwerk uit te rollen, is natuurlijk moeilijk hard te maken. Zo’n achterstand kunnen we ons niet permitteren.

Europese landen hebben blootstellingsnormen die bepalen aan hoeveel een bevolking maximaal mag worden blootgesteld. Over deze normen bestaat geen consensus, omdat niemand goed weet h hoeveel radiofrequente stralen dan wel schadelijk zouden zijn. Daarom verschillen ze van land tot land. In eigen land is deze normbepaling gewestelijke materie (in Vlaanderen geregeld door Vlarem of ‘Vlaams reglement betreffende milieuvergunning’) en is de blootstellingsnorm ook nog eens verschillend voor Vlaanderen en Brussel (in Vlaanderen is ze strenger). Het 5G-netwerk kan volgens de enen worden uitgerold binnen de huidige blootstellingsnorm, terwijl anderen (o.a. de telecomindustrie) een versoepeling van de blootstellingsnorm nodig achten. Overigens liggen de blootstellingsnormen in België een stuk onder de grens die de International Commission on Non Ionizing Radiation Protection (ICNIRP) hanteert. De discussie is nog niet beslecht.

Marleen Finoulst is arts en journalist

1. www.vlaanderen.be/elektromagnetische-straling