Wie gaat alternatief en wie verdient eraan?

Zoals de meeste andere ziekenfondsen betaalt de CM - en wel sinds 1 januari van dit jaar - een (beperkt) bedrag terug voor homeopathische geneesmiddelen en voor behandelingen door een osteopaat of een chiropractor. De tussenkomst wordt wel beperkt tot die producten en hulpverleners die door de CM zelf aanvaard zijn. De terugbetaling geschiedt volledig binnen het stelsel van de aanvullende ziekteverzekering, want van erkenning is vooralsnog geen sprake.

Uit de studie van de CM blijkt dat drie procent van de aangeslotenen een beroep deed op deze mogelijkheid. Dat lijkt bijzonder weinig, in elk geval véél minder dan de enorme percentages - veertig procent of meer - van de bevolking die volgens sommige enquêtes een beroep op alternatieve geneeswijzen zou doen. Mogelijk moet men er rekening mee houden dat de terugbetalingsregeling nog niet zo goed bekend is en dat de CM niet voor alle geneeswijzen tussenkomt (sommige ziekenfondsen doen dit ook voor acupunctuur, terwijl antroposofische geneeskunst, edelsteentherapie, medische astrologie en andere bizarre therapieën in de kou blijven staan (vooralsnog?). Bovendien slaat die drie procent op alle CM-leden, zorgbehoevend of niet. Beperkt men zich tot hen die gezondheidsklachten hebben, dan krijgen we vijftien procent. Volgens de Belgische Gezondheidsenquête zou ongeveer 7% van de (gezonde) bevolking min of meer regelmatig beroep doen op een of andere vorm van alternatieve geneeskunde, maar slechts een zeer klein deel daarvan doet uitsluitend beroep op alterneuten.

Opvallend is dat twee derden van de alterneutenklanten vrouwen zijn. Op de vijf vrouwelijke CM-leden met klachten ging er één alternatief. Volgens dr. Michiel Callens, de adviserende geneesheer van de CM, komt dat "omdat vrouwen traditioneel een eerder holistische aanpak voorstaan, niet louter een biochemische behandeling".,. Dezelfde arts weet ook nog te vertellen dat alternatieve geneeskunde "het geloof in de eigen verdedigingsmechanismen van het lichaam ondersteunt". Eigenlijk verdient deze arts een skeptische decoratie met eikenloof. Als vertegenwoordiger van een miljardenorganisatie die er moet over waken dat de centjes voor gezondheid zo goed mogelijk besteed worden prijst hij een systeem aan omdat het "het geloof" versterkt. Moet de keizer nog kleren hebben?
Uitgesplitst naar de geneeswijzen zelf is homeopathie vooral populair bij vrouwen tussen 30 en 60 jaar en kinderen tot 10 jaar. Krakers krijgen vooral mensen tussen de 35 en de 65 jaar over de vloer. Geen wonder, aangezien krakers vooral rugklachten behandelen.

Vraag is of met deze bescheiden percentages de mutualiteiten inderdaad aan een maatschappelijke behoefte voldoen. Ja, zegt CM-voorzitter Marc Justaert, want er zijn nogal wat kinderen bij (Justaert merkt zelf zeer schrander op dat dit wellicht komt door de invloed van de moeder!). Deze geneeswijzen hebben dus een toekomst. Zo'n redenering verdient een moment van bezinning. Gelooft Justaert echt dat die kinderen spontaan naar alterneuterij verlangen, en dat ze dat ook voor de rest van hun leven zullen blijven doen? Misschien kan men eerst pogen hen beter voor te lichten dan hun goedbedoelende mama's, iets wat de mutualiteiten blijkbaar vertikken. De voorzitter van de Landsbond meent met dezelfde ijzersterke logica ook dat deze geneeswijzen in aanmerking zouden komen voor de verplichte ziekteverzekering "mocht er wetenschappelijk bewijs komen voor hun therapeutisch effect" (ah, toch!) en pleit intussen voor een "dialoog" tussen klassieke en alternatieve genezers. Ook hier weer even nadenken: hij zegt dus duidelijk dat er geen bewijs voor werking is, maar toch moeten de ernstige artsen de Kafka-dialoog aangaan met de illusionisten. Om te leren hoe je de patiënten om de tuin moet leiden? Begrijpe wie het kan.

Men kan zich afvragen of zulke ambigue houding de patiënt niet alleen maar aanzet om alternatief te gaan. Of is dat misschien de bedoeling? Is een studie met dergelijk zeemzoeterig commentaar niet vooral bedoeld als reclame voor het ziekenfonds zelf? De meeste kranten gaven allerlei naïeve toelichting op dit bericht, tot en met de vermelding van de website (www.cm.be) die "de weg naar de alternatieve geneeswijzen" wijst (de CM wijst dus de weg naar iets waarvan ze zelf zegt dat er geen bewijs voor is). Enkel De Financieel Economische Tijd beperkte zich tot de nuchtere cijfers en alleen De Morgen deed de moeite de mening van een skepticus te vragen, die dan ook opmerkte dat het grote aandeel van vrouwen bij alternatieve geneeswijzen ook geldt voor bedrieglijke geneeswijzen. Met dat laatste bedoelde hij dan wel regelrechte oplichterij en totaal zinloze wondermiddeltjes (cfr. Test-Aankoop nr. 326 uit 1990), geen "aanvaarde" alternatieve behandelingen. Een verklaring voor dat succes bij vrouwen (alleen middeltjes die beweren seksueel te stimuleren kennen doen het vooral bij mannen goed) hebben we niet, maar wellicht hebben mannen meer een technische knobbel en willen ze daarom meer het waarom van een geneesmiddel weten. Een mening die vreemd genoeg aansluit bij die van dr. Callens, die zegt dat vrouwen liever niet de "technische, wetenschappelijke benadering van de gewone geneeskunde" willen. Seksisme?

Persmededelingen als die van de CM zijn zeer verontrustend. Het grote gevaar is dat men populariteit gaat gelijkstellen met wenselijkheid, nut, efficiëntie of zelfs veiligheid. Zou de CM dzelfde logica toepassen als ze leest dat meer dan de helft van de 18-jarigen al eens aan de cannabis geweest is? Dat moet dan wel erg goed zijn. In de studie van de CM wordt ook geen onderscheid gemaakt tussen hen die het "eens een keer geprobeerd hebben" en hen die werkelijk van plan zijn ermee door te gaan. Als we de parallel nog verder trekken, kunnen we eens kijken naar de cijfers van het gebruik van alterneuterij door mensen met een zeer ernstige ziekte zoals kanker of multiple sclerose. Zestig tot tachtig procent van die categorie heeft het dan wel eens geprobeerd. Zulke cijfers geven bijna de indruk dat we voor hen beter de normale behandelingen afschaffen! Maar wat ze niet vertellen is in hoeverre deze mensen er ook willen mee door gaan. Zijn ze overtuigd of hebben ze het een keertje geprobeerd in de mening "baat het niet, dan schaadt het ook niet"? Maar misschien betekent dit gebruik van alterneuterij een besparing? Dat punt wordt hier ook niet duidelijk gemaakt. Hebben deze mensen hun gebruik van de gewone geneeskunde gestopt of verminderd?. Uit meerdere studies blijkt dat de overgrote meerderheid van twee walletjes blijft eten en dus globaal duurder uitkomt.

Prof. dr. Wim Betz:

"Persmededelingen als die van de CM zijn zeer verontrustend. Het grote gevaar is dat men populariteit gaat gelijkstellen met wenselijkheid, nut, efficiëntie of zelfs veiligheid. Zou de CM dezelfde logica toepassen als ze leest dat meer dan de helft van de 18-jarigen al eens aan de cannabis geweest is?"

Er zijn nog meer bezwaren: de CM heeft dus lijsten opgesteld alterneuten die zij "erkent". Naar verluidt zouden het de leden zijn van een bepaalde vereniging, die als "serieus" wordt bestempeld. Op welke wetenschappelijke basis of eerlijke criteria deze lijsten werden opgesteld of die verenigingen werden uitgekozen, daar hebben wij het raden naar. Is hier sprake van willekeur of favoritisme met ons aller geld? Het lijkt er sterk op. Een jurist zou hier eens moeten gaan delven naar discriminatie.

Een ander bezwaar is, zoals Test Aankoop al heeft aangeklaagd, dat die zgn. vrijwillige verzekering van de ziekenfondsen meestal niet echt vrijwillig is en men aldus de klanten van de ziekteverzekering door een systeem van koppelverkoop allerlei dingen aansmeert waar ze geen behoefte aan hebben. In Budget & Recht (editie 146) zegf het hoofdartikel "Bij sommige ziekenfondsen is de aanvullende verzekering verplicht. Dat is strijdig met de wet op de handelspraktijken en verre van consumentvriendelijk. Wilt u dat extraatje niet, betaal er dan niet langer voor". De prijzen voor die aanvullende verzekering stijgen maar en zijn nu tussen 2 en 3.000 Fr per jaar. Volgens Test-Aankoop rijven de ziekenfondsen daar per jaar miljarden mee binnen.Veel van wat hiervoor wordt aangeboden is maar een slap afkooksel van wat de meeste mensen elders al veel beter hebben verzekerd (bijv. reisbijstand of hospitalisatie) Veel mensen hebben er geen enkele behoefte aan om een tweede keer, en dan nog minderwaardig, dubbel verzekerd te zijn. Test-Aankoop protesteert tegen die koppelverkoop die in strijd is met de wet op de bescherming en voorlichting van de consumenten en raadt de leden aan om die aanvullende verzekering eventueel op te zeggen. Daar zijn we het volmondig mee eens.

In Test Gezondheid nr 39 lezen we: 

"Toch heeft u er alle belang bij om, wat betreft de aanvullende verzekering, de bijdragen, de geboden voordelen en de voorwaarden voor tegemoetkoming te vergelijken. En als die aanvullende verzekering u niet interesseert, bent u niet eens verplicht ze aan te gaan, in tegenstelling tot wat de meeste ziekenfondsen beweren".

Sommige ziekenfondsen zouden dan dreigen met het opzeggen van de verzekering, maar dat is volgens Test Aankoop niet wettig en zij bieden de leden hun diensten aan in geval van conflict.

Als skeptici voelen we er ook niet veel voor om met onze bijdragen mee te helpen aan de financiering en het respectabel maken van medisch illusionisme. Een van onze leden vroeg aan zijn ziekenfonds om een vermindering van bijdrage omdat hij niet van plan is ooit beroep te doen op een terugbetaling voor alterneuten. Er werd hem geantwoord dat zoiets niet kon, want het systeem is gebaseerd op solidariteit.We hebben niets tegen solidariteit, op voorwaarde dat die er is om mensen met een echt gezondheidsprobleem te helpen. We hebben ook geen bezwaar dat er een vrijwillige verzekering zou gemaakt worden voor hen die alterneuterij wensen, maar we hebben wel bezwaar dat de grote meerderheid tegen hun wil in moet bijdragen aan een systeem waar maar weinigen in geloven, dat niet deugt en waarvoor dan ook nog verkapte propaganda gemaakt wordt op kosten van iedereen. Vraag inlichtingen aan uw ziekenfonds, en overweeg of die extra verzekering zijn geld waard is.