Etherische olie, daar hangt een geurtje aan

Etherische oliën, ook wel essentiële oliën genoemd, worden tegenwoordig door de liefhebbers geprezen voor hun helende werking die allerlei kwalen zoals vermoeidheid, slapeloosheid, stress en zelfs pijn zouden bestrijden.
De oliën kan men op verschillende manieren gebruiken: 

• door verstuiving via een vernevelingsapparaat, een paar druppeltjes in een bakje met water op de verwarming of directe inhalatie via enkele druppels op een doekje, wat natuurlijk veel intenser is;
• opname via de huid kan door massage of met een kompres;
• ook enkele druppeltjes in het bad doen, verricht volgens de aanhangers wonderen;
• of men kan de olie ook oraal innemen.

Gezondheids- en drogisterijketens zoals Holland & Barrett, Kruidvat en Medi-Market hebben een uitgebreid assortiment aan deze oliën. Als de consument die enkel koopt omdat ze aangenaam ruiken, is er natuurlijk niets mis mee. Geuren zoals lavendelolie, kunnen zeker een ontspannende werking hebben. Het vernevelen van lavendelolie op het beddengoed kan de slaap bevorderen na een vermoeiende dag. De gekende Vaporub-zalf van het merk Vicks, bedoeld om symptomen van verkoudheid te verlichten, bevat etherische oliën. Voorwaarde is uiteraard steeds dat men de geur aangenaam vindt.

Groot was mijn verbazing dan ook toen ik Medi-Market bezocht en een promotie zag over de essentiële olie ‘Ravintsara’ (Cinnamomum camphora var ravintsara) van het merk Puressentiel. Deze zou antivirale, antibacteriële en slijmoplossende eigenschappen hebben en gebruikt dienen te worden bij Keel-Neus-Oor-epidemieën, immuundeficiëntie, nerveuze en fysieke vermoeidheid; door de olie plaatselijk aan te brengen, te vernevelen of oraal toe te dienen. 

Als waarschuwing staat vermeld dat er contra-indicaties mogelijk zijn tijdens de eerste drie maanden van de zwangerschap. Verder was er nog een tip om dit oraal in te nemen met olijfolie of op een neutrale tablet. Één druppel viermaal per dag.
Hoewel de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) stelt dat de olie veilig is voor consumptie, doet de omschrijving uitschijnen dat het hier om een regulier medicijn gaat. Dat is evenwel niet. 

Medi-market bleek zelf de antivirale en antibacteriële claims te hebben toegevoegd aan de Puressentiel ‘Ravintsara’ olie. Dit was m.a.w. geen initiatief van de fabrikant maar van de keten.

Na een telefonisch onderhoud met een verantwoordelijke van Medi-Market werd duidelijk dat ze zelf niet goed op de hoogte zijn van wat wel en niet mag vermeld worden op gebied van gezondheidsclaims. Het was de medewerker evenmin duidelijk of etherische olie een supplement of voedingsmiddel is en onder welke wetgeving ze valt. Dat zou nagevraagd worden bij de juridische dienst. Het gesprek verliep constructief en de verantwoordelijke had begrip voor mijn bezorgdheid. 

Ondertussen werden de claims verwijderd zodat er geen verwarring meer kon gecreëerd worden bij de klant. 

De promotoren

De grootste producenten en verkopers van etherische olie zijn de Amerikaanse bedrijven Young Living en doTERRA. Beide werken met een multi-level marketing model. Dat is een verkoopmodel waarbij verkopers zelf producten inkopen en deze worden vervolgens vaak aan familie en vrienden verkopen. Men moedigt ook andere mensen aan om zelf verkoper te worden. In de praktijk verschilt de MLM echter nauwelijks van een piramidespel.

Young Living

De Amerikaan Donald Gary Young, de oprichter van Young Living, kreeg naar eigen zeggen op 24-jarige leeftijd een ongeluk tijdens het houthakken dat hem verlamd achterliet. Zijn dokter vertelde hem dat hij nooit meer zou lopen. Toen ontdekte hij etherische olie en, wonder boven wonder, dankzij het gebruik van deze oliën kon hij na een tijdje opnieuw stappen. 

Young had geen enkele medische opleiding genoten, maar dat weerhield hem er niet van om allerlei medisch advies te geven. Zo assisteerde hij bij de onderwaterbevalling van zijn vrouw. De baby bleef echter te lang onder water en Young greep te laat in. Hoewel de gerechtsarts van oordeel was dat het kind nog zou hebben geleefd bij een normale bevalling, werden geen verdere stappen ondernomen. Young werd niet vervolgd voor de dood van zijn pasgeboren dochter.

In 1983 ging een federaal agent als patiënt undercover in zijn gezondsheidskliniek Young Services. Young loog over het feit dat hij was afgestudeerd als fysiotherapeut, gaf medisch advies aan de vrouw voor prenatale zorg en een kankerbehandeling voor haar moeder. Daarop werd hij gearresteerd voor het valselijk uitoefenen van een medisch beroep. 

Na zijn proeftijd van een jaar verhuisde hij naar Mexico waar hij een alternatieve kankerbehandeling aanbood met het middel Laetrile Amygdaline vitamine b17. Dit middel is in de VS en Europa met recht en rede verboden. Laetrile is dan ook wel bekend onder de benaming vitamine B17 – de naam die de Amerikaanse oplichter Ernst T. Krebs eraan gaf - maar het is helemaal geen vitamine. Laetrile bevat cyanide, is giftig en zelfs in kleine dosissen gevaarlijk. 

Later verhuisde Young naar Californië om weer een gezondheidskliniek te beginnen. Ook hier gaf hij zich valselijk uit voor arts en maakte reclame voor allerlei alternatieve kankerbehandelingen en medicatie. Uiteindelijk werd hij gearresteerd voor deze grove kwakzalverij.
Nadat hij zijn straf had uitgezeten, richtte hij Young Living op en behaalde een diploma als naturopaat en een master in voedingsleer. Achteraf moest hij toegeven dat hij deze diploma’s had behaald op een school die niet bevoegd was om diploma’s af te leveren. 

Young Living groeide snel uit tot één van de belangrijkste bedrijven die etherische oliën verkoopt en promoot. Het bedrijf maakt naar eigen zeggen meer dan een miljard dollar omzet per jaar.

De meerderheid van gebruikers van etherische olie gaat gelukkig niet zo ver om te beweren dat deze oliën ziektes zoals kanker kunnen genezen. Ze beseffen dat je met ernstige klachten naar de dokter moet. 

Natural Living

Een ander heerschap dat met zijn uitspraken alle verbeelding tart, is Dr Z. Het betreft de Amerikaanse chiropractor en aromatherapeut Eric Zielinski, één van de meest prominente en actieve promotors van etherische olie. Hij laat zich aanspreken als Dr. Z. ondanks het feit dat hij geen medische arts is. In de VS is dat geen misdrijf en mogen chiropractors aangesproken worden met dokter. 

Dr. Z en zijn vrouw “Mama Z” komen uitgebreid aan het woord in de documentairereeks Unwell (Netflix, 2020) over het gebruik van etherische olie. Ze promoten niet alleen etherische olie, maar zetten ook zichzelf en hun gezin op een geïdealiseerde wijze in de kijker. Het lijkt wel alsof ze in een romantische Hollywoodfilm leven. Hun huiselijk geluk is volgens hen te wijten aan hun christelijk geloof en het overvloedig gebruik van de etherische olie.

Ondanks het feit dat veel aromatherapeuten waarschuwen om zeker niet alle etherische olie oraal in te nemen, vindt Dr. Z dat je dat juist wel moet doen. Zijn reden: omdat de voedingsindustrie veelvuldig gebruik maakt van etherische olie. Dit gaat natuurlijk over voedingsoliën die pas na zeer strenge controle mogen gebruikt worden in voeding. Wat niet het geval is met etherische olie die je koopt in de winkel en die niet bedoeld is voor consumptie. 

Dat is niet zijn ergste claim, zijn meest schadelijke bewering is dat etherische olie kanker geneest. Hij beweert studies gelezen te hebben waarbij kankerpatiënten de oliën gebruikten en daarna geen kanker meer hadden. Omdat de Amerikaanse overheid en de FDA (Food and Drug Administration) dergelijke claims wettelijk verbiedt, verkoopt hij zelf geen etherische olie, maar verkondigt deze boodschap wel onder het mom van vrije meningsuiting. Volgens Zielinski is er een systeem aanwezig dat de kennis dat etherische olie kanker kan genezen wil verbergen. Een bewering die sterk in de richting van complotdenken gaat.

In zijn bestseller boek The Healing Power of Essential Oils dat ook nog eens doorspekt is met bijbelcitaten, refereert hij meerdere malen naar het gebruik van etherische olie om kanker te bestrijden. Hier en daar adviseert hij een doktersbezoek, maar niet altijd. Ook wordt in slechts één geval vermeld dat het om in vitro studies gaat. Veel lezers kunnen zijn advies interpreteren als reguliere kankerbehandelingen.

Het boek beschrijft onder andere het ‘heroïsche’ relaas van Yvonne, een vriendin van Mama Z, die de diagnose van longkanker fase 4 kreeg. De kanker was uitgezaaid naar de hersenen, ruggengraat en het hele lichaam. De oncoloog stopte haar behandeling omdat haar bloedplaatjeswaarden te laag waren. Maar niet getreurd want Dr. Z bemoeide zich ermee. 

Door een combinatie van gebed en het gebruik van etherische oliën zoals wierook, mirre en limoengras begon de tumor in haar hals te krimpen. De tumor in haar hals die de grootte had van een golfbal verdween volledig. Ook de kanker in de hersenen en longen verdween. Yvonne gebruikt nu nog dagelijks de oliën. Dit betoog werd afgesloten met het woord ‘halleluja’. Terloops wordt vermeld dat de patiënt ook immunotherapie kreeg, …

De gevaren

Omdat etherische olie natuurlijk is, denken velen dat ze bijgevolg ook onschadelijk is. Het is de welbekende mantra: alles wat natuurlijk is, is beter. Maar sommige van deze oliën zijn zeer giftig. 

Bij huidcontact kunnen zich allergieën en irritaties voordoen en bij oogcontact kan het leiden tot een wazig zicht en beschadiging van het hoornvlies. Bij inademing kan het leiden tot lichte irritatie van de bovenste luchtwegen. 
Op de website van het antigifcentrum is er een pagina gewijd aan de gevaren van vergiftiging door etherische olie. Want de inname van sommige oliën kan ernstige vergiftiging veroorzaken. In sommige gevallen kan het zelfs leiden tot bewustzijnsverlies, convulsies en ademhalingsproblemen.

Jaarlijks krijgt het antigifcentrum 700 à 800 oproepen binnen in verband met etherische olie. Gelukkig gaat maar 1 à 2 % van deze oproepen over inname en zijn er zelden ernstige systemische symptomen zoals stuipen en hartritmestoornissen.
Etherische olie die giftig is, heeft een sterke vieze bittere smaak. Daarom zal er niet snel een vergiftiging gebeuren via oraal gebruik. De meeste klachten gaan over irritatie en allergische reactie op de huid met symptomen zoals jeuk en zelfs brandwonden. Het is dikwijls een probleem om de chemotypering (het identificeren van de chemische samenstelling, red.) te vinden tijdens een oproep. De etherische olie van tijm bijvoorbeeld, kan veel thymol bevatten of bijna geen.

Conclusie

Etherische olie kan in bepaalde gevallen wellicht klachten verlichten zoals een lichte verkoudheid en een verstopte neus. Het zal ook helpen bij het ontspannen na een stressvolle dag. Maar,…het zijn hooguit hulpmiddelen. Dat is ook zo in wetgeving gegoten: etherische olie is een supplement, geen geneesmiddel. 

Sommige believers zien net hierin het bewijs van een complot rond etherische olie. Omdat er geen patent op kan worden genomen, zou Big pharma er onvoldoende winst op kunnen maken. Daarom zou die zich kanten tegen etherische olie als geneesmiddel en zodoende ervoor zorgen dat de kennis van de helende werking van de oliën verborgen blijft.

Maar de waarheid is heel simpel: mocht etherische olie ernstige ziektes genezen, dan was het een geneesmiddel. Dat doet het niet. Etherische olie, een supplement? Ja. Een geneesmiddel? Nee.

Extra: Wat is etherische olie?

Etherische olie is een concentraat dat wordt gewonnen uit plantendelen. Dat kan uit de bloemen en de bladeren van de plant zijn, maar ook uit de vruchten, zelfs de wortels, stengels en schors.

De olie wordt op verschillende manieren gewonnen. De meest gebruikte methode is stoomdestillatie waarbij men stoom door de plantendelen drijft waardoor de vluchtige verbindingen van de plant vrijkomen. Deze vangt men op in een destilatievat, waarin de resterende stoom condenseert waarna water en olie gescheiden worden.

Een andere methode is koudpersen. Dit is onder andere een geschikte methode om citrusolie te verkrijgen: door de schil te persen kan men gemakkelijk de olie winnen.

Sommige planten zijn moeilijker te destilleren omdat ze minder vluchtige verbindingen hebben. Hiervoor kan men een oplosmiddel gebruiken voor de extractie. 

Dan is er nog de enfleuragemethode. Deze methode wordt vooral in de parfumindustrie gebruikt om de geurstoffen van bloemen en bloesems te extrageren. Op een ingevette glazen plaat legt men de bloemen of bloesems. Op kamertemperatuur diffundeert – ofwel vermengt – de olie in het vet. Het met olie doordrongen vet noemt men pommade florale. Het vet wordt tenslotte gewassen met ethanol om tot de aromatische bestanddelen te komen. 

Een goede kwalitatieve etherische olie is vrij van onzuiverheden en streng gecontroleerd. Deze olie is uiteraard duurder. Goedkope etherische olie heeft synthetische bestanddelen.

Essentiële oliën worden veel gebruikt in cosmetica, parfums, schoonmaakproducten, huisparfums en in voedsel als smaakstof.

De meest gebruikte zijn:

• Lavendel 
• Pepermunt 
• Citroen 
• Eucalyptus 
• Wierook 
• Tea Tree 
• Kamille 
• Rozemarijn 
• Patchoeli 
• Sinaasappel

Er zijn meer dan 500 etherische oliën gekend met elk andere eigenschappen en zogenaamde geneeskrachtige werkingen.

Bronnen

Boeken:
Eric Zielinski, D.C. the healing power of essential oils.’ (Harmony Books 2018) 
Jacques Berghmans- Jan Margodt. Etherische olie, Zoektocht naar de essentie. Deel 1. (Uitgave in eigen beheer)
Jacques Berghmans- Jan Margodt. Compendium. Deel 2. (Uitgave in eigen beheer)
Persoonlijke correspondentie met Professor Patrick Mullie

Websites: 
Antigifcentrum https://www.antigifcentrum.be/andere/zijn-essenti-le-oli-n-gevaarlijk 
EFSA https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.2903/j.efsa.2008.729 
Stichting aromatherapie https://stichtingaromatherapie.nl/ 

Documentaire:
Unwell  (Netflix, 2020)

Youtube:
Genetically Modified Skeptic. The Cult I Almost Joined - Young Living Essential Oils. https://www.youtube.com/watch?v=TsDrIAsVgTQ 
Genetically Modified Skeptic. Dangerous Posts in Essential Oils Facebook. https://www.youtube.com/watch?v=FN1yCWO22H0