Een overdosis alterneuten: naar aanleiding van de "zelfmoordactie" van SKEPP

Dat Skepp bij zijn "zelfmoordactie" (DS 26 januari) geen wetenschappelijke methodiek in acht nam, is logisch. We hebben nooit beweerd dat het een wetenschappelijk experiment was. Tal van studies hebben nu eenmaal al aangetoond dat homeopathie niet werkt.We wilden met onze actie ten eerste benadrukken dat homeopathische geneesmiddelen niet werken omdat er niets in zit en ten tweede de terugbetaling ervan aan de kaak stellen. Tevredenheid' kan nooit een geldig criterium zijn om geneesmiddelen terug te betalen. Bewezen werkzaamheid' is het enige geldige criterium.

Mensen kunnen 'tevreden' zijn over de meest waanzinnige methodes: handoplegging, wijwater, het ingestraalde water van genezers' als Jomanda. Ook Karel Michiels is tevreden over zijn acupuncturist (Een overdosis Skeppsis', DS 28 januari). Maar hij is, net als de ziekenfondsen, allesbehalve consequent. Twee glazen rode wijn per dag blijkt een uitstekend middel tegen hartklachten te zijn, en daar bestaat wel wetenschappelijk bewijs voor. Waarom wordt ook dat niet terugbetaald? Mensen zijn vrij om te geloven wat ze willen. We zeggen alleen dat de ziekenfondsen gebakken lucht aanbevelen. Karel Michiels gebruikt trouwens nog drogredeneringen, bijvoorbeeld over de werking van acupunctuur. Dat acupunctuur al duizenden jaren bestaat, bewijst niks. Miljoenen mensen bidden ook al duizenden jaren, zogezegd met succes.

Wat Karel Michiels niet inziet, is dat anekdotes en tevredenheid niet hetzelfde zijn als genezing of bewezen werkzaamheid. Daarover kunnen alleen gecontroleerde en herhaaldelijk uitgevoerde tests uitsluitsel bieden. Niemand betwist dat er ook in de medische wereld fouten gebeuren. Het verschil is dat daar een controlesysteem bestaat. Het adagium 'Baat het niet, dan schaadt het niet' gaat daardoor niet helemaal op. Veel homeopaten bevelen homeopathie aan voor ernstige ziekten als kanker. Het gevaar is dat mensen daardoor hun kans op genezing missen. De ziekenfondsen geven met hun terugbetaling homeopathie een betrouwbaar statuut, want mensen associëren terugbetaling met erkenning.

Karel Michiels zegt dat een groot deel van de traditionele medicijnen niet werkt. Hij citeert Allen Rose, een topman van de farmagigant GlaxoSmithKline, die zei dat 

"voor negentig procent van de medicijnen slechts bij dertig tot vijftig procent van de gebruikers de werkzaamheid aangetoond kan worden."

 Maar dat cijfer is al genuanceerd door verschillende wetenschappers, zoals Jean Jacques Cassiman. Vijftig procent van de geneesmiddelen is specifiek (bewezen werkzaamheid), de andere vijftig procent is symptomatisch. Terwijl we van homeopathische geneesmiddelen weten we dat ze gewoon niet werken.

Wat zijn dan de meest plausibele verklaringen voor de schijnwerking van homeopathie? Ten eerste verdwijnen de meeste aandoeningen spontaan of fluctueren ze. Ten tweede is er het placebo-effect: het effect door suggestie, autosuggestie en een luisterend oor. Ten derde is het zo dat veel homeopathische middeltjes tijdens of na een klassieke behandeling worden gebruikt. Als er een positief effect is, is dat zogezegd dankzij de homeopaat, terwijl de eer eigenlijk de arts toekomt. Ten slotte weten we ook dat veel homeopathische middeltjes gemengd worden met geneesmiddelen of kruiden die wel werkzaam zijn maar dat is dan geen homeopathie meer.

We pleiten er ook voor om het overdreven voorschrijfgedrag van artsen aan banden te leggen. Aangezien de meeste ziekten vanzelf verdwijnen, heb je meestal geen geneesmiddelen nodig, maar dus ook geen homeopathie. Zou de farma-industrie die houding echt zo in dank afnemen? De hypocrisie van vele alterneuten is dat ze graag schelden op de farma-industrie, terwijl ze gewoon de ene slikcultuur door de andere willen vervangen.

Dat alternatieve behandelingen nog niet definitief erkend zijn omdat ze een bedreiging vormen voor de medische wetenschap en de farma-industrie, snijdt geen hout. Als het alleen maar afhing van belangenbehartiging, kon men alle alterneuterij maar beter meteen erkennen. Dan kan men van deze miljardenindustrie zelf de winsten opstrijken.

Ook het verwijt dat Skepp blind is voor kritiek op wetenschap, klopt niet. Het is wel zo dat we ons vooral toeleggen op pseudo- of randwetenschappelijke gebieden. Bovendien zijn de tekortkomingen van de wetenschap geen bewijs voor de werking van homeopathie, acupunctuur of wat dan ook.Er is geen strikte scheidingslijn tussen wetenschap en pseudo-wetenschap. Dat neemt niet weg dat er gebieden zijn die ongetwijfeld tot de pseudo-wetenschap behoren: homeopathie is er daar een van. Al tien jaar wordt in de VS 100 miljoen dollar per jaar besteed om te bewijzen dat homeopathie werkt. Resultaat: zero. Sceptici zijn ervan overtuigd dat de wetenschap het beste instrument is om cognitieve problemen op te lossen, maar ze ontkennen niet dat er problemen zijn die niet louter van cognitieve aard zijn. Sceptici zeggen alleen dat er meer nodig is dan anekdotes om het naturalistische postulaat omver te werpen. Het alternatief moet minstens een even grote verklaringskracht bieden, de totaliteit van onze kennis in acht genomen.

Tom Schoepen is de hoofdredacteur van het tijdschrift 'Wonder en is gheen wonder' en schreef deze bijdrage voor Skepp.

Bron: De Standaard, 29 januari 2004