Reactie op het antwoord van Professor Lievens

Op het einde van de plechtige uitreiking van de Skeptische Put kreeg Prof. Stefan Lievens een tiental minuten spreektijd om te reageren op de bespreking van zijn boek en om zijn standpunt uiteen te zetten. Hij begon met citaten uit het grafologieboek en uit andere werken, waaruit zou moeten blijken dat hij zich wél aan de regels van de wetenschap houdt. Dit koud en warm blazen werd al aangehaald in onze boekbespreking. De paar vermeldingen in het boek dat de grafoloog zich aan de regels van de wetenschap moet houden, volstaan echter niet. Hij kreeg de Skeptische Put omdat hij zich duidelijk NIET aan de regels houdt. Dit argument overtuigde evenveel als het argument dat een automobilist die beboet wordt voor overdreven snelheid, zich vrij zou kunnen pleiten door een uitgebreid relaas over de vele keren dat hij zich WEL aan de snelheidsregels hield. Lievens’ tweede argument ter verdediging luidde dat hij het belang van de grafologie zelf relativeert, omdat "grafologie enkel disposities aangeeft", en "nooit alleen mag gebruikt worden". Die bewering komt niet erg geloofwaardig over en de grafologische rapporten en diagnoses in zijn boek spreken haar tegen. Een voorbeeld van een diagnose: "asociaal, subversief gedrag, onevenwichtige persoon"; een wel zeer vernietigend oordeel over de "dispositie" van een persoon die werk zoekt. Op deze en andere kritieken op zijn boek ging Lievens helemaal niet in. De rest van zijn betoog was een scherpe aanval op SKEPP, dat onbetrouwbaar en te kwader trouw zou zijn, want "op zijn voorstel om zijn grafologie te testen, was niet ingegaan".

Skepptische nullen

Professor Lievens hield een lange tirade tegen SKEPP, eindigend met het "bewijs" dat het "allemaal nullen zijn". Hij noemde Maarten Brys, een SKEPP-lid en filosoof, een "schurftig persoon" en deelde aan de zaal kopieën uit van zijn correspondentie met Brys, waaruit die kwade trouw zou moeten blijken. Zijn woede ontstond vooral doordat hij het oneerlijk vond de Put te krijgen, dit ondanks het feit dat hij SKEPP zou hebben voorgesteld de grafologie te testen. Vóór de uitreiking was hem nochtans duidelijk verteld dat er geen enkel verband bestaat tussen het ontvangen van de Skeptische Put en het solliciteren voor de geldprijs (de ware toedracht van dit verhaal wordt hierna apart behandeld). Nog dezelfde dag van de prijsuitreiking maakte Lievens al zijn uitspraken over de wetenschappelijkheid van zijn methode tot een lachertje. Hij kreeg het woord in de VTM-uitzending ‘Het Hart van Vlaanderen’ en kreeg een handgeschreven bladzijde van een journalist voorgelegd. De professor nam een vergrootglas en gaf letterlijk het volgende oordeel: "Een goed gevormd handschrift. Het is essentieel iemand die niet op de achterste rij gaat staan, die weet wat hij wil, die goed kan doorzetten, met een tamelijk groot ego en een dosis interne trots die meteen ook de motor voor zijn handelen vormt. De persoon is niet altijd zo flexibel als hij zich heeft voorgenomen, al denkt hij in eerste instantie logisch en systematisch, maar hij laat zeker genoeg plaats voor creatieve variaties, en algemeen is hij wel iemand die gevoeliger is dan hij laat uitschijnen." Als schoolvoorbeeld van barnumuitspraken (uitspraken waarin iedereen zich kan herkennen) kan dit tellen. Dergelijke prietpraat vind je in elk goedkoop horoscopenblaadje. Uiteraard zijn het allemaal positieve uitspraken, die niemand kwetsen of schade berokkenen; heel wat anders dan de uitspraken in zijn boek waarbij mensen het etiket "sociaal onaangepast" en "subversief" krijgen op basis van enkele lijnen handschrift.

In een uitzending van de Oostvlaamse TV-zender AVS beweerde Lievens dan weer dat het “frappant onwaar is dat de grafologie wordt gebruikt bij selectie – een aantal bureaus zou het gebruiken als hulpmiddel naast de gebruikte technieken, maar nooit alleen”. De vraag is dan wel waarom dat uitgebreide grafologische rapport in zijn boek staat en waarom co-auteur M. de Monchy in het boek vermeld wordt als leider van een grafologisch expertisebureau, gespecialiseerd in personeelsselectie. Dat rapport bevat details over intelligentie, nauwkeurigheid, vitaliteit, ambitie, doorzettingsvermogen, autonomie, leidinggevende en organisatorische capaciteiten, verantwoordelijkheidsgevoel, contactuele vaardigheden, samenwerkingsvermogen en doorgroeimogelijkheden. Precies die vermelding van het onethische en sociaal gevaarlijke gebruik van deze waardeloze methode voor de selectie van werkzoekenden, heeft mede bepaald waarom Lievens deze prijs kreeg. Moeiteloos spreekt hij zichzelf herhaaldelijk tegen. Het is merkwaardig hoe iemand terzelfdertijd kan beweren dat je uit grafologie geen en dan weer wel conclusies kunt trekken. Misschien moet hij zijn handschrift eens laten ontleden.

De ware toedracht

Wat is er nu gebeurd met het hem gedane onderzoeksvoorstel? De ware toedracht is als volgt. Tijdens een debat voor de radio (VRT1) daagde Maarten Brys Lievens uit zich kandidaat te stellen voor de prijs van 200.000 Euro, uitgeloofd aan wie onder gecontroleerde omstandigheden kan bewijzen over paranormale vermogens te beschikken. Brys stuurde hem per e-mail de tekst van de notariële akte met de voorwaarden voor de kandidaten van die prijs (die tekst staat ook op de website: www.skepp.be). Hierop antwoordde Lievens per e-mail (de tekst werd door hem rondgedeeld in de zaal en is ter inzage). Hij schreef de tekst van het contract weinig wetenschappelijk te vinden en niet in te zien waarom grafologie paranormaal zou zijn. Toch formuleert hij zelf een voorstel (die tekst werd ook uitgedeeld, cf. kaderstukje pagina 9). We laten het aan het oordeel van de lezer over of een dergelijke tekst een ernstig onderzoeksvoorstel kan genoemd worden. Ze omvat een warrige reeks eisen en verwijten, met daarbij een verdekte bedreiging omtrent juridische aansprakelijkheid en de vraag of Brys zich wel kan engageren om de prijs te beloven. Uiteindelijk besluit hij zelf dat volgens hem de grafologie niet onder de noemer paranormaal valt en dus niet in aanmerking komt voor de prijs van 200.000 euro. In zijn tirade van 6 februari verwijt hij de "schurftige en onbetrouwbare" Brys geen enkel concreet voorstel gedaan te hebben.

Mocht Brys hem dit voorstel doen? Jazeker, iedereen mag aan de wetenschappelijke raad van SKEPP een voorstel doen. De akte vermeldt dat het aan de kandidaat is om een duidelijk voorstel te formuleren en dat het aan SKEPP toekomt om te oordelen of dat in aanmerking komt voor de pre-test waarmee 500 euro te verdienen valt. Nadat er een protocol voor de test gemaakt is dat beide partijen aanvaarden, kan de pre-test doorgaan. Wie daarvoor slaagt, mag zich kandidaat stellen voor de ‘grote’ test van 200.000 euro. Het protocol hiervoor moet afgesproken worden met de geldschieters (Theodor, Majax en Broch).

Lievens kan misschien wel wondere dingen uit een handschrift afleiden, maar het begrijpen van een duidelijk gedrukte legale tekst hoort blijkbaar niet tot zijn talenten. Over een onderzoeksprotocol wordt onderhandeld tot beide partijen het eens zijn over de procedure. In een telefoongesprek van enkele maanden geleden stelde Betz Lievens voor om zelf enkele duidelijk controleerbare eigenschappen op te noemen die hij uit een handschrift meent te kunnen afleiden. Dat heeft hij niet gedaan. Wie 200.000 euro wil verdienen, mag daar echter best zelf wat moeite voor doen. Als Lievens oprecht meent met zijn grafologische methode al die eigenschappen die in zijn boek staan te kunnen bepalen, blijven we bereid te overwegen dit te testen, op voorwaarde dat hij een duidelijk voorstel doet.

Voorstel

Het aanbod van SKEPP blijft (12 feb 2002). Verschillende scenario’s zijn mogelijk om zijn beweringen te testen. We leggen hem een lijst van 10 - 20 verschillende beroepen of levenslopen voor die hij mag bespreken, aanpassen en vervolgens moet goedkeuren. We zoeken een groep vrijwilligers met deze beroepen of levenslopen. Met Lievens wordt overeengekomen welke andere supplementaire informatie hij nog wil hebben over de proefpersonen (bv. leeftijd, geslacht, burgerlijke staat, opleiding, …). Iedere proefpersoon schrijft een identieke tekst van ongeveer een halve pagina (bv. uit een krant). 1. Lievens moet door grafologische analyse bepalen welk handschrift bij welk beroep hoort; of 2. Lievens krijgt tien levenslopen en hij moet elk ervan koppelen aan het juiste geschrift. Als hij 80% juist heeft, wint hij de prijs van de pre-test van SKEPP (500euro). We kunnen hem dan voorstellen voor de zwaardere test van 200.000 euro, maar over de aanvaarding en de voorwaarden beslissen de financiers van die test autonoom. We wachten op zijn antwoord en zijn steeds bereid de details of alternatieve voorstellen verder te bespreken.

Prof. dr. Wim Betz.