Erkenning van alternatieve geneeswijzen

De minister meent dat, vermits een niet te verwaarlozen deel van de bevolking beroep doet op alternatieve therapeuten, er een zekere vorm van erkenning nodig is om de bevolking te beschermen. Hij wil dit doen door aan artsen en kinesitherapeuten (en anderen?) het monopolie te geven om bepaalde alternatieve praktijken te mogen toepassen. Zo zou de bevolking verzekerd zijn van "goede kwaliteit" alternatieve geneeskunde. Vertrekkende van het principe "de bevolking moet beschermd worden" kunnen we evenwel enkele kritische vragen stellen.

Welke behandelingen moeten erkend worden?

Het zou de bedoeling zijn de erkenning (voorlopig?) te beperken tot "vier belangrijke" alternatieve behandelingen. Homeopathie, acupunctuur, osteopatie en chiropraxie. Waarom deze vier? We kunnen vermoeden dat zij het ministerie hebben overtuigd dat ze over voldoende wetenschappelijk bewijs beschikking om hun werking aan te tonen. Welke geneeswijzen moeten er dan erkend worden?

De Europese richtlijnen (mei 1997) zijn duidelijk: erkenning moet er komen, NADAT ze bewijs heben geleverd van doeltreffendheid. De criteria voor die bewijsvoering zijn vastgelegd door een werkgroep van het Europese COST B4 programma (12 landen vertegenwoordigd), waarvan ik voorzitter ben, en die een consensus bereikte waar zowel alternatieven als wetenschappelijken zich kunnen vinden. Deze richtlijnen zullen in November 97 officieel voorgesteld worden. Uit de ongeveer 14.000 ziekten die beschreven worden in de internationale classificatie (ICD) moeten ze er toch wel minstens een paar kunnen noemen waar ze goed scoren. Dat kan dan gemakkelijk bevestigd worden met enkele goede testen, en ze worden er voor erkend en zijn niet meer alternatief maar erkend regulier.

Wie mag behandelen?

Geef je het monopolie voor onbewezen handelingen aan erkende medici, dan zijn er ernstige gevolgen: Er is er geen enkele ernstige kwaliteitscontrole meer mogelijk op hun handelen. Het verbod van experimenten op mensen zonder goedkeuring van een ethische commissie blijft dode letter. Het illegale circuit van leken zal ongehinderd blijven bloeien en misbruiken Doorbreek je het monopolie van de geneesheren (en paramedici) dan ontstaat er totale willekeur en discriminatie zolang er geen objectieve criteria zijn voor de keuze.

Er is geen logisch onderbouwde beslissing mogelijk om een middenweg te bewandelen tussen de twee uitersten: strikte toepassing van de bestaande wetten of totale vrijheid aan ieder die wil behandelen. Al de rest is willekeur.

Welk bewijs bestaat er voor deze vier?

De homeopathie. Er zijn inderdaad enkele studies gekend die een klein statistisch verschil laten zien dat homeopathie iets meer zou doen dan placebo (gewoon water). Maar in het laatste nummer van de gezaghebbende The Lancet (20/9/97) staat duidelijk als besluit van de meest uitgebreide internationale literatuurstudie die er ooit gemaakt is het volgende: (p. 839) (bijlage 1) "Er is onvoldoende bewijs uit deze studies dat eender welke soort homeopathische behandeling duidelijk werkzaam (clinically effective) zou zijn in enige ziekte. De acupunctuur: De ernstigen onder hen zijn de laatste jaren erg bescheiden geworden. Van de aanvankelijke beweringen dat ze een panacea zouden zijn tegen alle mogelijke kwalen en zelfs de anesthesie zou kunnen vervangen blijft niet veel meer over. Ook hier zijn er wel enkele studies die een pijnstillend effect aantonen. Maar meerdere studies hebben aangetoond dat acupunctuur niet meer effect scoort dan nep-acupunctuur. Volgens de goede overzichtsstudies van Ter Riet in Maastricht is het niet beter dan placebo. Met andere woorden: naalden steken helpt, maar je hoeft er echt geen jaren in China voor te studeren. Je mag gelijk waar steken als je maar geen schade aanricht. Hun onderlinge discussies over wie de beste scholing heeft en wie het alleenrecht moet krijgen zijn hoogstens grappig.
Conclusie: In 20 jaar tijd is er nog geen enkele studie die zou aantonen dat acupunctuur zou helpen tegen gelijk welke ziekte.

De chiropraxie en osteopathie: Behandelen door manipulaties (kraken) en drukken. Ze kunnen verlichting brengen bij bepaalde aandoeningen van wervels en gewrichten, en meer ook niet. Ze zijn onderling zeer sterk verdeeld in verschillende strekkingen en sekten. De "straights" tegen de "mixers" zijn al jaren in oorlog. Meestal beperken ze zich niet tot behandelingen van het bewegingsstelsel maar maken reclame dat ze effectief tegen alles en nog wat. Dan worden ze gevaarlijk. Ze hebben de kwalijke reputatie (in de USA maar ook hier) om hun kraken aan te vullen met rare diëten, voedingssupplementen, acupunctuur, vaccinaties afraden, en zelfs "preventief kraken". De lektuur van het boek Chiropractic: The Victim's Perspective is warm aanbevolen. Het maakt komaf met de mythe van de "ernstige opleiding" en toont de barnumreclame-methodes aan.

Er bestaan nog andere systemen van manuele therapie die goede resultaten halen en niet op een pseudo religieuze basis berusten. Aan verschillende Belgische universiteiten (VUB, KUL) zijn er post-graduate opleidingen waar de verschillende vormen van manuele therapie onderwezen, bestudeerd en geëvalueerd worden, ontdaan van alle magische poespas. In ons land zijn er een kleine honderd chiropractors. De oorsprong van hun diploma's is erg verscheiden. Sommigen zijn mogelijk goed geschoold, anderen totaal nonsensikaal, nog anderen volgenden enkele weekendcursussen.

Wie zou dan deze alternatieve behandelingen mogen uitvoeren?

Artsen en paramedici moeten een zware, door de staat gecontroleerde, opleiding met sukses gevolgd hebben, zij moeten geregistreerd zijn bij het Ministerie van Volksgezondheid.

De artsen moeten daarenboven ook nog geregistreerd zijn bij de Orde van Geneesheren, die over hen tuchtstraffen kan uitspreken als zij hun patiënten niet behoorlijk behandelen. Ze hebben "vrijheid van diagnose en therapie", maar kunnen wel gevraagd worden verantwoording te geven over het gefundeerd zijn van hun handelen volgens de huidige stand van de wetenschap. Het grote gevaar in de huidige voorstellen is, dat door de erkenning van niet bewezen behandelingen de artsen ontslagen worden van de plicht zich te verantwoorden. Dit is geen bescherming van de bevolking. Wetenschappelijke verantwoording hoeft immers niet meer. Alles wordt mogelijk, ook excuses als:. "Ja maar, geachte collega's, volgens het voelen van de zes Chinese polsen en mijn pendel was dit de juiste behandeling", of : "Ik had echt de juiste koffie gebruikt voor de darmspoeling en toch werd hij niet beter". Wie zal dit nog kunnen tegenspreken?

Aan de huidige tuchtrechtspraak moet nog heel wat verbeterd worden, maar ze biedt toch een mate van bescherming aan de bevolking. Ook de paramedici zijn onderworpen aan een gedragscode en een tuchtrecht. Ze mogen bepaalde medische handelingen uitvoeren, maar enkel op voorschrift van een arts, die zijn voorschrift moet kunnen verantwoorden. Als het de bedoeling zou zijn om niet-artsen de toelating te geven om in eerste instantie zelf diagnoses te stellen en zelf te bepalen welke alternatieve behandeling ze gaan toepassen, dan is dit gevaarlijk, want deze mensen zijn niet geschoold in het tijdig herkennen van gevaarlijke ziekten en er zullen zeker ongevallen gebeuren. Dit is geen bescherming van de bevolking.

Hoe de bevolking beschermen?

Een groot gedeelte van het aanbod aan alternatieve therapieën wordt verstrekt door leken die illegaal handelen en aan elke regeling ontsnappen. Onbeschaamde reclame belooft snelle genezing voor alle problemen gaande van haaruitval, overgewicht of vermoeidheid tot suikerziekte, AIDS en kanker toe. Sommigen pleiten voor een totale opheffing van het monopolie van de artsen. Ze voeren daarvoor volgende argumenten aan:

1. De wet zou toch al lang niet meer worden toegepast. De wet wordt nog wel toegepast: Onwettige uitoefening van de geneeskunde wordt nog steeds vervolgd en bestraft, zij het dat er veel klachten geseponeerd worden. Verschillende zaken zijn nu lopende. De laksheid bij het vervolgen is wijten aan de mening "baat het niet, het schaadt ook niet" Dit is een verkeerde opvatting: buiten de mogelijk ernstige financiële schade en schade door de behandeling zelf is er ook de schade door gemiste kans op de tijdige juiste behandeling.
2. De burger zou zelf wel kunnen uitmaken wat goed voor hem is. Dit is in de geneeskunde erg twijfelachtig. Een zieke moet zeker recht op inspraak hebben over de keuze van zijn behandelingen, maar hij moet er ook kunnen op rekenen dat hij kiest uit valabele alternatieven De bevolking heeft het recht te veronderstellen dat wat op de geneeskundige markt aangeboden wordt aan een zekere kwaliteitsnorm beantwoordt. Werkzaamheid, gevaren en nevenwerkingen moeten gekend zijn door eerlijke voorlichting. Hier moet de overheid haar verantwoordelijkheid opnemen. Men aanvaardt vlot dat de staat veiligheids en kwaliteitsnormen oplegt voor heel wat dagelijkse gebruiksartikelen van benzine en broodroosters tot voedingsmiddelen en liften, maar voor handelingen waar levens mee gemoeid zijn.zou de wetgever zich moeten onthouden. De vraag is, in hoeverre de staat haar burgers moet of mag beschermen tegen bedrog of nep, of is de burger slim en mondig genoeg om het zelf wel uit te maken? Totale vrijheid zonder goede controle leidt tot gangsterisme.
3. Alternatieve behandelaars klagen er steeds over dat ze gediscrimineerd worden. Dat is juist, als men tenminste veronderstelt dat onderscheid op basis van objectieve criteria ook al discriminatie is. De "discriminatie" gebeurt op grond van bewijs voor de werking. De alternatieve geneeswijzen kunnen dit bewijs (nog) niet leveren. Het voorstel van minister Colla bevat het gevaar van een andere, een echte discriminatie: als bewezen werking geen criterium meer is, wat dan wel?

De paranormale genezers en magnetiseurs horen zeker bij de top vier in de gunst van de bevolking. Waarom zij niet ? Ze hebben toch evenveel tevreden klanten en hun bewijsvoering staat even sterk (of zwak) als sommige van de uitverkorenen. Wat zal men als maatstaf hanteren: de populariteit, getuigenissen van tevreden mensen of de beslissing van het ministerie ? Tevreden patiënten vormen geen bewijs van werking. Dat is voldoende aangetoond. Een onderzoek van Test-Aankoop wees uit dat zelfs consumenten van duidelijk bedrieglijke gezondheidsproducten tevreden zijn. Misschien moeten die dan ook maar erkend worden, bijvoorbeeld met het label "Bedrieger erkend door het Belgisch Ministerie van Volksgezondheid".

In de voorgestelde regeling moeten "normale" medicijnen en geneeskundige methoden en apparaten nog altijd aan hoge kwaliteitsnormen voldoen, terwijl de anderen zich niet moeten verantwoorden. Dat is pas echte discriminatie. De meeste illegale therapeuten hebben geen medische opleiding. Totaal verbieden door de bestaande wet toe te passen zou "sociaal niet haalbaar" zijn, zo wordt gesteld, maar de zieken moeten beschermd worden tegen oplichters. Als dat zo is, dan dringt een vorm van registratie en controle zich op. De alternatieve genezers zouden de wettelijke status kunnen krijgen "geregistreerd behandelaar zonder bewezen effect". Deze zou moeten gepaard gaan met een gedragscode en een duidelijke aansprakelijkheid. De eerste regel van de code zou moeten zijn: verbod tot behandelen van een zieke die niet eerst door een regulier werkend arts (liefst de eigen huisarts) is nagekeken. Misbruik of schade kan aanleiding geven tot intrekken van de vergunning en eisen tot schadevergoeding. Wie dan toch nog patiënten ziet zonder vergunning gaat zonder pardon de bon op. Dit zou de drempel verlagen om klacht in te dienen en bovendien heel wat aan belastingen opbrengen (de omzet van de alternatieve sector wordt geschat op miljarden). Gevaar is natuurlijk dat ze zich een aureool van "erkend" gaan aanmeten en gaat zwaaien met benamingen als "erkend magnetiseur" of "erkend koffielavement-kankertherapeut". Maar een nummerplaat op een auto dient niet om te zeggen dat die auto een goede auto is, maar om die te herkennen als bekeuringen moeten worden uitgedeeld.

Toezicht op de kwaliteit van de behandelingen

Wie krijgt hier de zeggenschap over kwaliteit ? We kijken met belangstelling toe. Eerlijke kwaliteitsverzekering kan niet zonder normen. De norm die we tot nog toe hanteren is de stand van de medische wetenschap, die voortdurend evolueert en zichzelf voortdurend in vraag stelt. Een behandeling die tien jaar geleden als de beste beschouwd werd kan vandaag verouderd of voorbijgestreefd zijn door een nieuwe behandeling die efficiënter, goedkoper of veiliger is.

Er bestaan honderden verschillende alternatieve geneeswijzen, en er komen er nog bijna dagelijks bij. We kunnen ze niet over één kam scheren. Sommige behandelingen zijn heel onschadelijk, anderen zijn gewoon te gek om los te lopen.. Men betaalt tot honderdduizend frank om de illusie te hebben dat de cholesterol uit de slagaders gespoeld wordt door een totaal onwerkzaam infuus. U kan ook uw rug of nek laten kraken om te genezen van diabetes, nierziekten, astma of zelfs appendicitis. Riskeert u liever een cyaanvergiftiging door kanker te behandelen met extract van abrikozepitten (meerdere doden door Laetrile). Kanker kan ook goed behandeld worden met zuiverende darmspoelingen met koffie. Natuurlijk is dit alles zuiver natuurlijk, onbespoten en ecologisch verantwoord, rekening houdend met de juiste stand van de planeten, mogelijk nog een edelsteen met helende vibraties er bij en een stel Tibetaanse gongs voor de juiste resonanties. In geval van twijfel kan de pendel of de wichelroede doorslag geven.

Sommige van deze kwakzalverijen kunnen erg grappig lijken maar vergeet nooit dat er mensenlevens op het spel kunnen staan. Hun officiële vertegenwoordigers doen zich erg respectabel voor. In Nederland was het de officiële vertegenwoordiger van de klassieke homeopaten in de regeringscommissie voor erkenning van alternatieve geneeswijzen die als leider van de sekte der iatrosofen meer dan tien doden veroorzaakte. Hij behandelde o.a. een hersenabsces met piano spelen en gras eten. In België liggen er een honderdtal jonge vrouwen met totaal vernielde nieren aan de kunstnier in afwachting van een niertransplantatie. Ze vermagerden met Chinese kruiden. Terminale kankerpatiënten verkochten hun huis om een nutteloze kruiden en homeopathie behandeling te kunnen betalen. Wie zal dit beteugelen ? Tenslotte nog dit: reclame maken is ten strengste verboden voor alle medische en paramedische beroepsgroepen en overtredingen op dit verbod worden streng bestraft. Dit staat in scherpe tegenstelling tot de alternatieve praktijken, waar veel niet-medisch opgeleiden vaak schaamteloos barnumreclame maken en wonderen beloven.