Melatonine, wondermolecule?

09-06-2009

-

door
9 minuten
Leestijd:
Sedert enkele jaren woedt een ware melatoninerage, die voornamelijk aanhang vindt in de USA, maar ook in België in de belangstelling kwam. Melatonine werd in België uit de handel genomen, wegens onvoldoende bewijs van werking. Op 4 februari 1998 werd een ministerieel besluit uitgevaardigd om de verkoop van melatonine te schorsen gedurende een jaar, maar dit werd in het M.B. van 30 november 1998 nog eens verlengd met twee jaar. Melatonine mag hier enkel afgeleverd worden in ziekenhuizen om klinische proeven mee te doen. Reizigers kunnen het vrij kopen in sommige landen.

Dit hormoon, dat ook door ons lichaam wordt aangemaakt, is op korte tijd één uit de reeks "mirakelproducten van de alternatieve geneeskunde" geworden. Volgens sommigen zou melatonine aangewezen zijn voor de behandeling van jet lag, slapeloosheid, immuunziekten, kanker, het zou het verouderingsproces vertragen en het seksleven verbeteren. Het zogenaamde voordeel van dit product zou zijn dat het "natuurlijk" is, omdat het ook door ons lichaam aangemaakt wordt. Deze gedachte is geruststellend voor mensen die niet graag conventionele slaapmiddelen nemen. Jammer genoeg kan melatonine, zoals meer van deze "natuurlijke" producten, niet al zijn vermeende verwachtingen waar maken. In de vorm zoals het nu verkocht wordt, zou het evenveel kwaad als goed doen.

Hormoon


Melatonine is een hormoon dat in ons lichaam wordt aangemaakt in de pijnappelklier (een kleine dennenappelvormige klier in het centrum van onze hersenen) uit het aminozuur tryptofaan. (Een hormoon is een scheikundige stof die afgescheiden wordt door een bepaald deel van ons lichaam, en die elders in het lichaam zijn uitwerking heeft. Het hormoon insuline bijvoorbeeld, wordt afgescheiden door de pancreas en zorgt ervoor dat de spieren glucose kunnen opnemen.)

De melatonineproductie bereikt zijn piek rond de puberteit, en neemt af met de leeftijd. De snelste daling van de productie vindt plaats na de leeftijd van 40 jaar. De productie en uitscheiding van melatonine vertienvoudigt in het donker en geeft het lichaam het signaal om te gaan slapen. Dit mechanisme is goed gekend en is de basis voor het gebruik van melatonine als slaaphulp.

Neveneffecten

Maar melatonine heeft ook andere werkingen die het minder bruikbaar maken. Zoals met alle geneesmiddelen, kan een kleine hoeveelheid van de stof een positieve uitwerking hebben, maar een grote hoeveelheid een negatief effect. Bij ongeveer tien procent van de mensen die meewerkten aan studies met dit middel is er na een hoge dosis sprake van slapeloosheid en nachtmerries, in plaats van een rustige slaap. Na toediening van een hoge dosis vermeldt één studie verwardheid bij sommige proefpersonen, terwijl anderen hevige hoofdpijn hadden.

Zeer hoge dosissen melatonine blijken een interactie te vertonen met andere hormonen: de productie van oestrogeen, testosteron, en schildklierhormoon vermindert hierdoor. Melatonine kan ook een reactie veroorzaken in het immuunsysteem. Melatonine zou de immuniteit een "boost" geven; en dit is niet noodzakelijk positief voor sommigen, zoals voor mensen met een auto-immuunziekte.

Ondanks het feit dat melatonine sommige voortplantingshormonen kan beïnvloeden, is het nooit aangetoond dat het de seksuele prestaties van de mens zou bevorderen. Dr. William Regelson, co-auteur van het boek The Melatonine Miracle gaf in een televisie-uitzending toe dat de claim dat melatonine het seksleven zou bevorderen, meer ingegeven was door commerciële redenen, dan door wetenschappelijk aangetoonde feiten.

Te veel

Richard Wuttman, onderzoeker aan het Massachusetts Institute of Technology, heeft de effecten van melatonine op het slapen bestudeerd, en concludeerde dat een dosis van 0.1 a 0.3 milligram (mg) de meest efficiënte dosis voor slaapbevordering is.

De meeste preparaten die in de handel te verkrijgen zijn (in andere Europese landen en de USA), bevatten echter een dosis van 2 tot 3 mg melatonine, dus meer dan het tienvoudige van de maximaal doeltreffende dosis (zelfs supplementen in grotere dosissen zijn te verkrijgen). Zulke hoge dosissen resulteren in een melatoninegehalte in het bloed dat dertig tot vijftig maal hoger ligt dan de normale waarde tijdens de slaap, omdat bloedwaardes eerder exponentieel dan lineair stijgen bij het verhogen van de orale inname. Dit vergroot het negatieve effect; bij een dosering van 1 mg oraal ingenomen, geraakt het lichaam sterk onderkoeld (hypothermie). Bij nog hogere dosissen werd door sommige deelnemers de volgende verwardheid en sufheid gerapporteerd - het melatoninegehalte in het bloed is op dat ogenblik nog hoog -.

Onzuiver

Een andere bezwaar voor het gebruik van de huidige beschikbare vorm van melatonine is, dat de overheid geen toezicht houdt op de veiligheid van dit product, en de veiligheid ervan aldus niet gewaarborgd is. Dit kan leiden tot de herhaling van een drama zoals dat met L -tryptofaan dat in de jaren tachtig in de Verenigde Staten ook als "natuurlijke slaapbevorderaar" gepromoot werd, net zoals melatonine vandaag. Er sloop echter een fout in de productie van L -tryptofaan. Tijdens de productie van één of meer grote partijen ontstond er in plaats van een individuele aminozuur molecule in veel gevallen een dubbele L-tryptofaan molecule. Deze zogenaamde "verontreiniging" werd niet op een normale manier door het lichaam opgenomen, maar blokkeerde de lichaamsfuncties.

Meer dan veertig mensen stierven; en meer dan tweeduizend ontwikkelden het eosinofiel-myalgisch syndroom (EMS), een invaliderende spierziekte.

Schaapjes tellen

Door het gebrek aan opgelegde standaarden voor de veiligheid en zuiverheid in bijna alle landen vormen deze zaken werkelijk een gevaar voor de gezondheid van de gebruiker. Het is belangrijk om op te merken dat de voorkeur die veel mensen hebben voor "natuurlijke" stoffen boven "synthetische" een veel gemaakte fout is. Zij geloven dat "natuurlijke" producten heilzaam en zachtaardig en dus onschadelijk zijn. Er zijn voldoende feiten bekend om aan te tonen deze houding erg onrealistisch is. Overigens is het grootste deel van de verkochte melatonine synthetisch. Het is zelfs zo dat de meeste zogenaamde "natuurlijke" producten volgens de standaard- farmaceutische technieken geproduceerd worden.

De melatonine die verkocht wordt in natuurvoedingswinkels kan ofwel "natuurlijk" ofwel "synthetisch" zijn. De natuurlijke vorm zou gewonnen te worden uit de pijnappelklier van dieren, meestal schapen. Pijnappelklieren bevatten maar een minuscule hoeveelheid melatonine, het zou pijnappelklieren van ongeveer dertig miljoen schapen vereisen om een potje van honderd tabletten van 3 mg te kunnen maken! Het is duidelijk dat er op aarde niet voldoende schapen rondlopen om alle zogenaamde "natuurlijke" melatonine, die verkrijgbaar is in gezondheidswinkels, op natuurlijke wijze te verkrijgen. De zogenaamde "natuurlijke" melatonine zal mogelijk de synthetische vorm bevatten. Meer nog, consumenten zouden de synthetische vorm moeten gebruiken omdat dierlijk verkregen melatonine door virussen besmet kan zijn als het niet op de correcte wijze verwerkt werd.

Misbruik

Als we het gebruik van hormonen (zoals melatonine ) voor "alternatief" gebruik onderzoeken, dan komen er enorm veel schadelijke effecten aan het licht. Eén voorbeeld is natuurlijk het gebruik van schildklierextract als vermageringsmiddel. Inderdaad, schildklierhormoon versnelt het metabolisme en helpt het lichaam sneller energie te verbruiken. Echter, wanneer dit gedurende een lange tijd en in voldoende hoge dosis gebruikt wordt, veroorzaakt schildklierhormoon hartklachten en andere ziektes. Een ander voorbeeld van hormonenmisbruik is het gebruik van anabole steroïden door bodybuilders die zich willen opbouwen voor een competitie, of door andere atleten die hun spieren willen versterken. Steroïden kunnen dit verwezenlijken maar dit heeft zijn prijs. In het beste geval veroorzaakt het enkel maar wat acne, maar gemoedsveranderingen, verhoogd cholesterolgehalte, leverbeschadiging, impotentie, onvruchtbaarheid en zelfs de dood kunnen optreden.

Anabole steroïden, oraal ingenomen, zijn een klassiek geval van producten die voordeel bieden op korte termijn en nadelen op lange termijn. De nadelen kunnen het gevolg zijn van inname van bijkomende hormonen die al door het lichaam zelf worden aangemaakt.

Onbekende gevolgen

Artsen met zin voor verantwoordelijkheid zijn terughoudend in het voorschrijven van melatonine, omdat er geen studies bekend zijn over de effecten bij mensen op lange termijn. We zijn onwetend over de mogelijke gevolgen van wat er kan gebeuren als een jonge vrouw of man regelmatig melatonine neemt, gedurende tien tot vijftig jaar of meer.

Is het mogelijk dat de gebruiker afhankelijk wordt van het hormoon ? Zou de natuurlijke productie bij hem of haar na een tijd onderdrukt worden ? Kan een langdurige gebruiker permanente neuropsychische schade lijden ? Om nog maar te zwijgen over de problemen die zich zouden kunnen manifesteren door de onderdrukkende werking op voortplantings- en schildklier hormonen : Dr Regelson getuigt in The Melatonine Miracle dat een dosis van 75 mg melatonine zich als een contraceptivum kan gedragen.

Bij slapeloosheid.

De voorzichtige consument zou alert moeten zijn bij de opgeschroefde term "natuurlijk" die veelvuldig door de producenten wordt gebruikt; het enige degelijk aangetoonde effect van melatonine is als slaapbevorderaar bij dosissen van 0.1 tot 0.3 mg ( het is voor alle medicatie wijselijk om steeds de minimum vereiste dosis aan te houden om het risico te minimaliseren ). Het gebruik van een tienmaal hogere dosis dan de meest efficiënte, stelt de consument bloot aan mogelijk gevaarlijke neveneffecten en aan de risico’s van een ongecontroleerd en ongereguleerd productieproces. Het kan moeilijk zijn om in de handel lage dosissen te vinden, wat de consument enkel de mogelijkheid laat om capsules of tabletten met een hogere dosis te verdelen in kleinere eenheden met een lagere dosis, maar dit is geen erg handige noch een betrouwbare werkwijze.

Iedereen die lijdt aan occasionele slapeloosheid, en het gebruik van melatonine overweegt om zijn toestand te verbeteren, zou zeker moeten zijn van het volgende:
 

  • dat de dosis niet die van de meest efficiënte, d.w.z. 0.1 tot 0.3 mg overschrijdt
  • dat hij/zij deze hoeveelheid ongeveer een halfuur voor het slapengaan inneemt
  • dat hij/zij dit middel enkel onder medisch toezicht gebruikt



Consumenten zouden ook op de hoogte moeten zijn van het feit dat slaapbevorderende eigenschappen ook te vinden zijn in tal van voedingsmiddelen. In plaats van zomaar een pil te nemen voor bedtijd, kan men beter zijn toevlucht nemen tot een glas melk, pinda’s, kaas, sla, kalkoen, kip, of amandelnoten. Deze voedingsmiddelen bevatten tryptofaan dat het serotonineniveau in de hersenen verhoogt, en op zijn beurt in melatonine kan omgezet worden.

Het eten van tryptofaan bevattend voedsel samen met koolhydraatrijk voedsel, zal ervoor zorgen dat het tryptofaan sneller in de hersenen komt. Grootmoeders’ glas-melk-met-honing is een farmaco-logische en gezonde slaaphulp!

Veel voedingsmiddelen bevatten ook melatonine, maar in zo’n kleine hoeveelheid dat men er enorme hoeveelheden van zou moeten eten om een effect waar te nemen (bijvoorbeeld, een "hapje" bestaande uit tweeënzeventig bananen levert 0.3mg melatonine op).

Het moet benadrukt worden dat we in geen geval het gebruik van melatonine voor chronische slapeloosheid aanbevelen, en we raden het zeker niet aan voor andere ziekten die het volgens sommige beweringen zou voorkomen of genezen, van degeneratie tijdens het verouderingsproces tot en met kanker. Er zijn geen langetermijnstudies die aantonen dat melatonine hierbij efficiënt of veilig zou zijn.

Melatonine mijden

Door het gebrek aan adequate informatie omtrent de veiligheid en werkzaamheid van melatonine is het bijzonder belangrijk dat volgende groepen van mensen zich onthouden van het gebruik van melatonine. Vrouwen die trachten zwanger te worden, reeds zwanger zijn of die borstvoeding geven. Hoge dosissen melatonine kunnen de ovulatie verhinderen en het hormoon is niet getest op het effect dat het kan hebben op een foetus gedurende de zwangerschap. Melatonine kan worden doorgegeven via de moedermelk, het effect op zogende baby’s is onbekend.

Mensen met ziekten van het immuunsysteem zoals hevige allergieën, auto-immuunziekten (zoals reumatoïde artritis), immuunsysteemkankers (zoals lymfeklierkanker). Hoge doses melatonine kunnen het immuunsysteem stimuleren wat dergelijke aandoeningen kan verergeren.

Kinderen, die van nature hoge dosissen melatonine produceren, zouden ook geen melatoninesupplementen mogen nemen; de effecten op hen zijn onbekend. Mensen met zware mentale afwijkingen; hoge doses tijdens de daguren toegediend, verergeren de symptomen bij sommige patiënten. Mensen die medicatie op basis van steroïden nemen; wisselwerkingen met melatonine die de efficiëntie van deze geneesmiddelen beïnvloeden zijn mogelijk.

Personen jonger dan veertig jaar; de natuurlijke melatonineproductie neemt maar af na het veertigste levensjaar. Mensen die mono-amineoxidase inhibitoren(MAO) nemen. Melatonine-preparaten kunnen gecontamineerd zijn met substanties die een gevaarlijke interactie kunnen veroorzaken met deze geneesmiddelen. Mensen die hun natuurlijke productie van oestrogeen, testosteron en schildklierhormonen beter niet verlagen, wat hoge doses melatonine wel doen.

Victor Herbert en Ruth Kava
 

 

Authors
SKEPP
Publicatiedatum
09-06-2009
Opgenomen in
Kruidengeneeskunde