Skeptische Put 2019: Howest (Hogeschool West-Vlaanderen) en Karel de Grote Hogeschool

De Skeptische Put is een zeer bijzondere prijs. Hij is immers niet als een compliment bedoeld, wel integendeel.

De prijs wordt toegekend aan wie zich bijzonder onkritisch uitlaat of opstelt over pseudowetenschap.

In principe is het niet moeilijk om een gegadigde voor de prijs te vinden, jammer genoeg. Er valt immers heel wat te zien of te horen over pseudowetenschap op de meest onkritische, ja zelfs bedrieglijke wijze . Wie via Google zoekt op woorden als paragnost, astrologie of bachbloesemtherapie vindt meteen tientallen, zo niet honderden onkritische pagina’s over deze onderwerpen. Om het aanzien van de prijs de behouden wordt de Skeptische Put in de praktijk voorbehouden aan een min of meer respectabel persoon of instelling, van wie je een dergelijke houding niet meteen zou verwachten. Zodanig dat verontwaardigde ondertoon van deze prijs gepaard gaat met een oprechte teleurstelling en tegelijk met de hoop dat de betrokken persoon of instelling zich zal beteren.

Wat kan er nu respectabeler, wat kan er belangrijker zijn dan het onderwijs? We hebben het in de voorbijen maanden moeten meemaken hoe onze jeugd door de alomvattende pandemie voor een groot deel van onderwijs gespeend bleef.

En wat kan er meer laakbaar zijn voor een onkritische houding tegenover onzin dan een erkende en gesubsidieerde instelling voor hoger onderwijs? Zo’n instellingen bestaan helaas in de Vlaamse onderwijswereld.

Het gaat om twee van de grootste hogescholen in Vlaanderen, gerekend aan het aantal studenten.

Wat lezen we over het aanbod van deze hogescholen? Een opleiding postgraduaat acupunctuur. Daarbij staat de volgende uitleg:

Voor de ene hogeschool:

"Experts maken je wegwijs in de traditionele Chinese acupunctuur, jij verruimt je medische blik."

Wie die experts zijn, staat er niet bij. Maar wat verder krijgen we te lezen ?

"Acupunctuur vormt samen met massage (tuina) en bewegingsleer (medische qigong), kruiden en voeding het fundament van de traditionele Chinese geneeskunde.
Je verdiept je in eeuwenoude knowhow en jarenlange ervaring, bekijkt mens en welzijn vanuit een heel open perspectief, over de grenzen van de klassieke gezondheidszorg heen."

Voor de andere hogeschool:

"De acupunctuur vertrekt vanuit de gedachte dat lichamelijke en geestelijke klachten worden veroorzaakt door verstoringen in de energiehuishouding van het lichaam.
Met acupunctuur worden deze verstoringen hersteld. Zo zet acupunctuur het lichaam en de geest aan zichzelf te genezen. Het is een ideale therapeutische techniek om bijvoorbeeld pijnklachten te bestrijden."

Dat dit geen klassieke gezondheidszorg is, zal wel. Maar is er één reden om vertrouwen te schenken aan de therapie van naalden prikken?

Om te beginnen is de acupunctuur niet zo eeuwenoud en gerespecteerd in China als ze zelf laat uitschijnen.

Maar dat is bijzaak. Kern van de zaak is dat de werking van de acupunctuur niet bewezen is en ze is gebaseerd op een onbegrijpelijke en niet-wetenschappelijk onderbouwde theorie. Om met dat laatste te beginnen citeer ik ons erelid Jan Willem Nienhuys, behalve skepticus ook een kenner van de Chinese cultuur.

“De acupuncturisten geloven grosso modo dat je een zieke kunt genezen door er op specifieke plaatsen met dunne naalden in te prikken. De klassieke theorie erachter kost weliswaar zeeën van tijd om die in het hoofd te proppen, maar is zo onzinnig dat we het daar niet over hoeven te hebben. Moderne theorieën proberen te verklaren waarom dat geprik pijnen zou kunnen dempen: hetzij door het lichaam aan te zetten tot productie van endorfinen (door het lichaam geproduceerde morfineachtige stoffen), hetzij door de pijnzenuwen in hun gebruikelijke werking te belemmeren. Deze theorieën hebben ernstige beperkingen. Ze verklaren eigenlijk alleen pijnbestrijding, terwijl acupuncturisten beweren dat ze veel meer kunnen dan alleen pijn onderdrukken. Verder is onduidelijk waarom je in speciale punten moet prikken.”

Er is de voorbije decennia veel onderzoek gedaan naar de effectiviteit van de acupunctuur en die waren op zijn zachtst gezegd teleurstellend. Uit meta-analyses gedaan door onder meer professor Edzard Ernst blijkt dat niet kon worden aangetoond dat acupunctuur helpt bij het behandelen van onder meer nek- en rugpijn, artrose, tenniselleboog, astma, oorsuizen, of vetzucht en roken.

Bij bepaalde gevallen van pijnbestrijding, zoals bij hoofdpijn, lijkt het plaatsen van naalden mogelijk een effect te hebben. Maar dan blijkt ook dat die naalden niet per se geplaatst moeten worden volgens de theorie van de acupunctuur. Met andere woorden: of de naald geplaatst wordt op een zgn. “meridiaan” die volgens deze theorie of op een andere plek, doet er niet toe. De vraag is dan ook of het over meer gaat dan het bekende placebo-effect.

Onze betreurde erevoorzitter Wim Betz had het al eerder zo samengevat. Prikken met naalden kan in bepaalde gevallen de pijn verlichten, maar je moet daarvoor niet in China gestudeerd te hebben. We kunnen daar nu aan toevoegen dat je daarvoor niet aan de Karel de Grote-Hogeschool of de HOWEST moet gaan studeren, want het is dus daar dat die opleiding gegeven wordt.

Bovendien, zo zegt de Karel de Grote-Hogeschool, verloopt de opleiding in samenwerking met het Opleidingsinstituut voor Traditionele Chinese Geneeswijzen (OTCG). Ook HOWEST werkt samen met zo een instelling namelijk het Instituut voor Complementaire Zorg Opleidingen. of ICZO.

Beide instituten – OTCG en ICZO - zijn loutere privé-instellingen die aan indrukwekkende tarieven cursussen over alternatieve geneeswijzen geven. Het verschil tussen de twee is dat OTCG zich blijkbaar beperkt tot geneeswijzen van Chinese huize. We gaan hier niet dieper op dit aanbod in. Alleen dit. Volgens OTCG levert “de traditionele Chinese geneeskunde over het hart, de lever, de nieren enzovoort een heel andere invalshoek dan wat er klassiek in de westerse geneeskunde onder verstaan wordt”. Tja, de oude Grieken hadden daar ook een aparte invalshoek op, die niet meer gebruikt wordt, onder meer omdat Harvey in de 17de eeuw ontdekte dat het hart een pomp is en niets anders. Traditionele Chinese geneeskunde bestaat uit totaal verouderde opvattingen over lichaam en gezondheid. Een deel daarvan is ronduit magisch te noemen, of gebaseerd op bijgeloof. Zoals de opvatting over de stimulerende vermogens van de hoorn van een neushoorn of de penis van een tijger, met alle gevolgen van dien voor deze zeer bedreigde diersoorten. SKEPP heeft indertijd het schandaal aangeklaagd van vrouwen wier nieren beschadigd werden omdat ze Chinese kruidenmengsels hadden ingenomen om te vermageren.

En met dit soort opvattingen wil een hogeschool zich binden? Als SKEPP willen we een krachtig signaal sturen naar de onderwijswereld. Maak geen reclame voor dubieuze praktijken. Span u in om mensen op te leiden volgens wetenschappelijk verantwoorde opvattingen. Die mensen hebben we dringend nodig, zo is de voorbije maanden gebleken.

Het is jammer dat een hogeschool door zijn opleiding aan te bieden dit soort reclame brengt. Daarom gaat de Skeptische Put 2019 naar de Karel de Grote-Hogeschool en de Hogeschool West-Vlaanderen (HOWEST).