Sara Vandekerckhove en Femke van Garderen winnen Zesde Vijs - Laudatio

De laureaten zijn al eerder in de prijzen gevallen door hun uitstekende kritische mentaliteit. In 2016 maakte één van beiden deel uit van het trio journalisten dat de Belfius Persprijs ontving voor hun ‘dossier dokterslonen’. In 2017 domineerde een reeks onderzoeksartikelen gemaakt door beide laureaten het publieke debat tijdens hun week van de psychiatrie, wat hen samen de Belfius Persprijs opleverde in 2018. Voor deze reeks onderzochten ze meer dan 100 psychiatrische instellingen en lieten zich daarbij niet afschrikken door het gebrek aan cijfers en informatie in de geestelijke gezondheidssector. Dat uitgebreide werk leverde hen trouwens ook een nominatie op voor de Aanmoedigingsprijs De Loep 2017, uitgegeven door de Vereniging Van Onderzoeksjournalisten.

Tot ons genoegen besloten de laureaten erna dus hun pijlen te richten op een ander structureel probleem in de gezondheidszorg: de dreigende populariteit van het anti-vaccinatie gedachtegoed. Hiervoor werden kosten noch moeite gespaard. Er verschenen een 12-tal artikels in hun onderzoeksdossier Vaccintwijfel.

De reeks begon met een stuk uit eigen naam in een Standpunt. “Beste ouder die twijfelt over vaccinatie, we begrijpen u’. In dat stuk spreken ze respectvol van ouder tot ouder, waarbij ze twijfelaars over de streep proberen te halen om open te staan voor de feiten. De twijfelende ouders werden vervolgens gepresenteerd in een stuk over hoe hun twijfels gevoed worden door illustere online bronnen, en helaas ook door artsen die onvoldoende respect tonen voor hun aangekaarte twijfels en kritische vragen. Een ander stuk liet ouders aan het woord die eerst twijfels hadden maar door gezondheidsproblemen bij hun kind nu zeker zijn van het nut van vaccinaties.   

De laureaten investeerden in het presenteren van de feiten. Er verscheen een abc van vaccinaties, een mooie lijst van de meest voorkomende mythes en de daarbij horende factchecks over vaccins, en  ze organiseerden een chatsessie met professor Van Damme (UAntwerpen)  waarin de professor op vragen van lezers antwoordde.  

De reeks besloeg dan ook een hele waaier van invalshoeken, van de individuele ouder tot de beleidsmakers. Er werd een inkijk geboden in de interne keuken van hoe onze overheid zich voorbereidt op de stijgende twijfel, o.a. door het uitwerken en opzetten van een Crisisplan. Ook werd er stilgestaan bij de twijfels over het nut van het verplichten van vaccins.

Maar hun meest gewaagde zet was het undercover gaan bij antivaxers in Vlaanderen. Door dit stukje onderzoeksjournalist kon de Vlaamse lezer de schadelijkheid van pseudowetenschap in actie zien. Er viel te zien hoe huisartsen die van het wetenschappelijk padje geraakt en onder andere in homeopathie zijn beginnen geloven, twijfels uiten over het nut van vaccins en hoe je gezond kan leven zonder vaccins. Eén van ontmaskerde artsen was eerder in het jaar al door de mand gevallen, toen VTM hem in het Nieuws liet verkondigen dat het mazelenvaccin autisme veroorzaakt, wat tot een golf van verontwaardiging leidde. Ook de steeds toenemende rol van sociale media door antivaxers kwam uitgebreid aan bod.

De reeks artikels toonde een grondigheid die we sterk appreciëren, en heeft ongetwijfeld handvaten aangeboden aan burgers in de strijd tegen pseudowetenschappelijke theorieën. Het gaf ouders de informatie nodig om een beter onderbouwde keuze te maken over vaccinaties. En de toon zat juist; respectvol voor de twijfelende ouder, helder over de feiten, en streng voor zij met een verantwoordelijkheid in dit verhaal.

We danken jullie ervoor, en reiken met plezier de Zesde Vijs uit aan De Morgen journalisten Sara Vandekerckhove en Femke van Garderen.