In memoriam Martin Gardner

Een van zijn bekendste boeken is Fads and Fallacies in the Name of Science (1957), dat in het Frans werd gepubliceerd als Les magiciens démasqués (1966) en in het Nederlands als Is dat nog wel wetenschap? (Prisma-boek nr. 1235, verschenen in 1967). In dat boek besprak Gardner een aantal opmerkelijke theorieën waarmee hij vervolgens drastisch afrekende, zoals de stelling van Velikovsky over botsingen tussen de planeten, de platte of holle aarde, het Lysenkoïsme, vliegende schotels, Atlantis en de wichelroede.

Gardner beschreef nog tientallen andere pseudowetenschappelijke beweringen in Science: Good, Bad and Bogus (1981), alsook in vele artikels verschenen in het tijdschrift Skeptical Inquirer. Hij was trouwens een medestichter van het Committee for the Scientific Investigation of Claims of the Paranormal (CSICOP).

Van 1956 tot 1981 schreef Martin Gardner maandelijks een artikel in de reeks Mathematical Games in het tijdschrift Scientific American. Titels luidden onder meer The Game of Life, Polyominoes, Polycubes, The Soma Cube, Tangrams en The Work of M. C. Escher. Deze artikels werden later in boekvorm samengebracht.

Het is dankzij Gardner dat schrijver dezes omstreeks 1970 kennismaakte met de wonderlijke wereld van de polyomino’s en de polykubussen. Een polyomino is een figuur gevormd door een aantal gelijke vierkantjes in een vlak te plaatsen, zodanig dat ze één geheel vormen en elkaar met minstens één zijde raken. Zo zijn er bijvoorbeeld 12 pentomino’s (elk 5 vierkantjes) en 35 hexomino’s (6 vierkantjes). Een polykubus heeft een kubus als basisvorm. Polykubussen zijn dus de driedimensionele analoges van de polyomino’s. Er zijn 29 pentakubussen (5 kubussen elk) en 166 hexakubussen. Polyomino’s en polykubussen vormen de basis van een groot aantal meetkundige puzzels en problemen (sommige zijn nog niet opgelost).

Gardner had ook veel belangstelling voor het werk van Lewis Carroll. Hij publiceerde een geannoteerde versie van Alice’s Adventures in Wonderland en van het vervolg hierop, Through the Looking Glass. Hoewel hij een theïst was, stond Gardner kritisch tegenover de georganiseerde godsdiensten. Hij geloofde in een scheppende godheid, maar gaf zelf toe dat rede en wetenschap dit geloof niet konden bevestigen of ontkennen.

Op mijn suggestie werd in 1982 de naam Gardner gegeven aan de planetoïde met nummer 2587. Planetoïden zijn, astronomisch gezien, kleine hemellichamen (in feite grote rotsblokken), die rond de zon draaien in banen die meestal tussen die van Mars en Jupiter gelegen zijn.

Jean Meeus is erelid van SKEPP en vooraanstaand astronomisch rekenaar.