SOS Homeopathie

In de zeer uitvoerige tekst van dat ministeriële besluit wordt vastgelegd welke opleiding vereist is om als huisarts erkend te worden: minstens zes jaar basisopleiding geneeskunde en dan nog drie jaar specialisatie als huisarts. De tijd dat een basisdiploma geneeskunde volstond om zich huisarts te mogen noemen is voorbij. Eigenlijk zou ik de term familiearts verkiezen, maar “erkend huisarts” is nu eenmaal de wettelijke benaming en daar moeten we het mee doen. 

Er is echter nog meer vereist dan alleen maar een opleiding en een diploma om als huisarts erkend te worden en te blijven. Het gaat immers om een erkende functie binnen het systeem van de gezondheidszorg, en daaraan zijn een aantal rechten maar ook een aantal verplichtingen verbonden. 

Dit alles past in het kader om de kwaliteit van de gezondheidszorg te garanderen en ook meer duidelijkheid te scheppen voor de bevolking, zodat de mensen weten wat ze kunnen verwachten als ze naar een erkend huisarts gaan. Om erkend te blijven moet die dus aan een aantal voorwaarden voldoen: hij moet beschikken over een praktijkadres, hij moet de continuïteit van de zorgen verzekeren, dossiers bijhouden en zich permanent bijscholen. Hij moet zorgen verlenen zonder onderscheid van geslacht of leeftijd, voor jong en oud, voor dringende gevallen en voor langdurige zieken, met inbegrip van palliatieve zorgen en stervensbegeleiding, dus van de wieg tot het graf. Hij moet ook deelnemen aan de officiële regionale wachtdienst en zo nodig patiënten thuis bezoeken en verzorgen en … hij mag de geneeskunde enkel op wetenschappelijk onderbouwde wijze uitoefenen. 

Wie niet voldoet aan die vereisten kan de erkenning als huisarts verliezen, zij het mits een langdurige procedure met mogelijkheden van beroep. Je zou verwachten dat iedereen een dergelijke aanzet tot kwaliteitsbevordering zou toejuichen. Het gaat toch ook niet meer op, dat eender wie zomaar een rood kruis kon schilderen op een tweedehands bestelwagentje en dan beweren dat het een volwaardige ambulance is?  

Toch is niet iedereen gelukkig met deze kwaliteitsvereisten, onder andere de homeopathische artsen, en ze slaan groot alarm. Ze verspreiden berichten met als titel “S.O.S Homeopathie” en vragen een petitie te tekenen, want volgens hen “zullen vele artsen die alternatieve geneeskunde toepassen plots geen huisarts meer zijn. […] Alle huisartsen die alternatieve geneeskunde toepassen kunnen deze titel verliezen en zij kunnen geen onderzoeken en doorverwijzingen meer voorschrijven”. Ze hebben een speciale website gestart en ze willen hun petities ook verspreiden via apotheken. 

Wat vragen ze eigenlijk in deze petitie? Dat is niet echt duidelijk, al lijkt het er op dat ze de hele wet willen tegenhouden. Zijn ze dan tegen alle normen voor kwaliteit die in de wet staan? Dat zeggen ze niet, maar blijkbaar willen ze alle rechten en bevoegdheden van een erkend huisarts hebben zonder aan de verplichtingen te moeten voldoen. 

Wat vrezen ze dan? Zouden ze zich misschien bedreigd voelen door de verplichting “enkel wetenschappelijk onderbouwde geneeskunde” uit te oefenen, waarmee op bewezen werkzaamheid gedoeld wordt? 

Nochtans hebben de initiatiefnemers van deze petitie onlangs zelf nog beweerd dat het wetenschappelijk bewijs voor de werking van homeopathie definitief geleverd is. Als die bewering juist is, dan zal de Koninklijke Academie samen met alle Belgische universiteiten haar standpunt, namelijk dat er voor de werking van homeopathie geen enkel bewijs is, toch wel veranderen. Als er echt bewijs bestaat, dan zal dit geen enkel probleem geven.  

Waarom zijn de homeopaten zo ongerust, als in de wet het woord homeopathie zelfs nergens vermeld wordt? Zouden zij zelf dan toch ook nog twijfels hebben over de vraag of hun oneindig verdunde middeltjes wel een bewijsbare werking hebben? 

Zou hun bezwaar kunnen zijn dat ze niet wensen deel te nemen aan de wachtdiensten? Voor een aantal zich homeopathisch noemende artsen is dat zeker zo. Ze staan niet ter beschikking, zijn niet uitgerust voor spoedgevallen en weigeren zich te verplaatsen. Misschien maar goed ook, want heel wat mensen zouden het niet op prijs stellen om bij een ernstig spoedgeval enkel wat geschud water toegediend te krijgen. 

Verwerpen ze dan het principe van wetenschappelijk bewijs? Velen onder hen doen dat zeker wel. “Als de wetenschap niet kan aantonen dat homeopathie werkt, dan is er iets mis met de wetenschap” zeggen ze. Wetenschap is volgens hen toch maar een geloof tussen vele andere, en het volk weet wel beter, want het is tevreden en eist homeopathie. Dat staven ze met steeds weer dezelfde argumenten en cijfers, o.a. dat minstens 40% van de bevolking homeopathie zou willen, of dat homeopathie 66 tot 80% besparing zou betekenen voor de ziekteverzekering. 

Die cijfers over de volkswil zijn misleidend want volgens de nationale gezondheidsenquête doet per jaar maar 7 tot 11% van de bevolking beroep op niet bewezen behandelingen, en slechts een deel daarvan op homeopathie, en slechts een zeer klein deel daarvan enkel op homeopathie. Ook van Nederland hebben we cijfers en die komen goed overeen met de Belgische: naargelang de regio bezocht slechts 6 tot 10% een alterneut, en dat zijn niet allemaal homeopaten (zie: http://www.rivm.nl/vtv/object_map/o1150n21254.html ) Het misleidende van de hoge cijfers die de homeopaten zelf geven, is dat men er niet bij vertelt hoe de vraag gesteld werd. Als men vraagt “ hebt u in de loop van de laatste 12 maanden…”, dan geeft dat heel andere resultaten dan de vraag “hebt u ooit”. Met een dergelijke manier van vraagstelling zou men ook kunnen aantonen dat 80% van de bevolking op een driewielertje rijdt. 

“Het tevredenheidscijfer van 40% voor homeopathie is bedrieglijk. Volgens de nationale gezondheidsenquête doet per jaar maar 7 tot 11% van de bevolking beroep op niet bewezen behandelingen, en slechts een deel daarvan op homeopathie, en slechts een zeer klein deel daarvan enkel op homeopathie.” 

Ze beweren ook dat het kostenbesparend zou zijn. Ook dat is niet waar, want de meeste gebruikers blijven ook nog veel gewone geneesmiddelen gebruiken. Globaal komt het dus duurder uit voor de verzekering. Dit gegeven werd ook bevestigd in een experiment door de Zwitserse ziekenfondsen, die aantoonden dat dergelijke gebruikers ook veelgebruikers van normale geneesmiddelen zijn. 

Is het goedkoper, zoals zij beweren? Het misleidende van hun vergelijkingen ligt hierin, dat ze de prijzen van een echt geneesmiddel met een bewezen werking gaan vergelijken met hun middelen waar niets in zit. En zelfs dan is het nog niet altijd juist, want er zijn bijvoorbeeld nogal wat medicijnen, zelfs antibiotica, die goedkoper zijn dan een flesje homeopathie. Als het enkel om prijs per dosis gaat en bewezen werking geen belang heeft, dan is wijwater nog veel goedkoper. 

Ze zeggen dat het kostenbesparend is, omdat het toch veel beter is om homeopathie te nemen in plaats van antibiotica als die niet nodig zijn. Die bewering werd ook bijgetreden door een ziekenfonds. Daar kan je geen speld tussen krijgen, maar het is toch wel een zeer eigenaardige redenering, want zou het niet eerlijker en ook veel goedkoper zijn om niets voor te schrijven als er niets nodig is? Homeopaten pleiten dus om gewoon de ene zinloze slikcultuur te vervangen door een andere zinloze slikcultuur. 

Homeopathie is ook zeer doeltreffend, beweren zij. Mocht dat waar zijn, dan hadden we na 200 jaar toch al herhaaldelijk een onweerlegbaar bewijs moeten zien in gewone dubbelblinde proeven, en dat lukt maar niet. 

“Wetenschappelijke testen zijn niet geschikt voor ons systeem, maar onze patiënten weten wel beter.”, luidt het dan. Of de mensen zelf dat ook vinden, klinkt echter niet zo overtuigend als je er bijvoorbeeld de resultaten op naleest van een enquête van Test-Aankoop bij 1000 homeopathiegebruikers. Daar zul je vinden dat enkel in de categorie "vage problemen" 5 % van de patiënten zegt dat ze een duidelijke verbetering merkten! In alle overige categorieën is er hòògstens een lichte verbetering (dat is logisch, vele aandoeningen verdwijnen immers ook vanzelf of fluctueren cfr. allergie). In de categorie "Spieren en skelet" is het resultaat helemaal niets.

Aan u om te oordelen of dit als een succes beschouwd kan worden. En dat voor een behandeling met een beetje waterige alcohol waar niets in zit maar die wel ongeveer 400 euro per liter kost. 

"Homeopathie kostenbesparend? Dat is niet waar, want de meeste gebruikers blijven ook nog veel gewone geneesmiddelen gebruiken. Globaal komt het dus duurder uit voor de verzekering.  Homeopaten pleiten om gewoon de ene zinloze slikcultuur te vervangen door een andere zinloze slikcultuur. Zou het niet eerlijker en ook veel goedkoper zijn om niets voor te schrijven als er niets nodig is?" 

Moet de homeopathie dan verdwijnen? Neen, voor ons zeker niet. Evenmin als we zouden verlangen dat handopleggers, kuuroorden, gezondbidders of bedevaarten naar Lourdes verdwijnen. Ook daarvan weten we dat ze niet helpen, maar dat ze wel beantwoorden aan een zekere behoefte van een klein deel van de bevolking dat zich daar goed bij voelt. De vraag is of het systematisch toepassen van niet werkzame behandelingen of van medicijnen waar helemaal niets in zit wel thuishoort in een gezondheidszorg die door de belastingbetaler gedragen wordt. 

De praktijk van homeopaten wordt vaak voorgesteld als de natuurlijke onschuld zelve. De fanatieke aanhangers daarvan plaatsen graag natuurlijk tegenover chemisch, klinische witte jassen tegenover kleurrijke bloemetjes, de misdadige farma-industrie tegenover de zogezegd belangeloze homeo-industrie, enzovoort. Deze misleidende polarisering is niet alleen fout, ze gaat ook totaal voorbij aan de essentie, namelijk dat we van onze nutteloze slikcultuur in het algemeen af moeten. Het gaat niet op de mensen aan te leren dat ze voor het minste kwaaltje moeten slikken. Of het nu regulier is of alternatief. Het natuurlijkheidsdenken en z’n toepassingen, dat vaak aan alle controle ontsnapt, is immers niet zo maagdelijk onschuldig of natuurlijk als ze zich doorgaans voordoet, hoe goed de bedoelingen soms ook zijn. Deze week nog schreef een bekend homeopathisch arts op het discussieforum van Skepp dat hij vaccinaties afraadt want ze zijn “te belastend” voor een jong kind. Die man is een gevaar voor de volksgezondheid. En hij is niet alleen. De anti-vaccinatie-propaganda tiert welig in homeopatische wachtkamers. Maar zij behandelen ook ernstige ziekten met hun lege producten. Moeten we nog eens herinneren aan de artsen-klassiek-homeopaten die de bekende actrice Sylvia Millecam mee hebben laten creperen van een goed te behandelen kanker omdat ze enkel behandeld werd met geschud water en natuurlijke middelen? (Millecam werd ook behandeld door o.a. het felomstreden medium Jomanda) 

Moeten we herinneren aan de homeopathische nep-vaccins tegen malaria, tegen meningitis, tegen Sars, en aan de nep-middelen tegen Aids?  Sommige lezers zullen opwerpen: En de farma-industrie dan? 

Zeker. Dat zijn ook niet altijd brave jongens, maar dat betekent nog niet dat moeder natuur zo lief is. Laat staan dat de soms keiharde belangenbehartiging van de farma-industrie een argument kan zijn om kwakzalverij te erkennnen en terug te betalen! Belangen zien we ook bij de ziekenfondsen, die op cliëntenjacht gaan en hun rationaliteit laten varen door een doctrine geloofwaardigheid te geven, waarvan een groot deel van de beoefenaars impliciet of expliciet tegen vaccinaties is en tevens beweert heilzaamheid te bieden tegen allerlei ernstige aandoeningen. 

Het onderscheid regulier-alternatief is trouwens een vals onderscheid, dat door alterneuten in stand gehouden wordt om de indruk te wekken dat ze complementaire medische diensten bieden. Er bestaat helemaal geen alternatieve geneeskunde, net zomin als er alternatieve geologie en geschiedschrijving bestaat, of een alternatieve fysica en wiskunde om vliegtuigen te bouwen. De werkelijkheid is dat er maar één soort geneeskunde is, namelijk die waarvan bewezen is dat ze werkt. 

De nieuwe wet zal hen absoluut niet verbieden te werken als arts. De arts die er voor kiest om officieel als homeopaat te werken, zal niet verboden worden de geneeskunde uit te oefenen maar beantwoordt niet aan de criteria van erkend huisarts. Die mag inhoudsloze middeltjes blijven voorschrijven. Er is wel een EU-richtlijn die oplegt dat de ziekteverzekering in de lidstaten enkel artsen mag terugbetalen die een erkende specialiteit uitoefenen: homeopaat is nog steeds geen erkende specialiteit, huisarts is dat wel. 

Anderzijds is voorzien in de wet dat een huisarts ook deeltijds kan werken maar dan wel in een associatie of ander groepsverband. Wat die arts in zijn vrije tijd doet, daar heeft niemand zaken mee. Hij kan bijvoorbeeld in een kruidenwinkel gaan werken, aan homeopathie of aan handoplegging doen. Geen enkele vrijheid wordt aangetast, niets wordt verboden. Hun klanten hebben vrije keuze, maar ze moeten er niet op rekenen dat de gemeenschap voor die activiteiten zal willen blijven betalen. Of misschien toch wel? De ziekenkassen leggen nu al aan hun leden een extra-legale verzekering op, die bedevaarten, vakantiekampen en ook een aantal alterneuterijen subsidieert. Zij zouden dit systeem kunnen uitbreiden, maar hopelijk weer niet zo dat iedereen verplicht wordt daar aan mee te betalen. 

De voorstanders van niet bewezen behandelingen spreken graag over vrije keuze, maar wie daar niet aan mee wil doen, krijgt van de grote ziekenkassen geen vrije keuze. Die moet gewoon mee betalen voor zaken waar hij niet mee akkoord is of niet in gelooft.  Een andere mogelijkheid is dat mits goed lobby-werk de homeo’s een aparte categorie in de geneeskunde vragen en krijgen. Zij hebben al eens een poging gedaan om zich te laten erkennen als een medisch specialisme, zonder bewijs dat homeopathie ook echt werkt. Mochten ze daar in lukken dan zullen de vele honderden andere alternatieve behandelwijzen, waaronder de handopleggers en sjamanen, die allemaal met tevreden klanten dwepen, wel snel volgen. Want als het absurde normaal wordt gevonden, dan is de totale waanzin niet meer ver af. 

Prof. Betz is stichtend lid van Skepp
Tekst bewerkt door Tom Schoepen, hoofdredacteur Skepp