Een nieuwe uitdaging: Ook in Europa staat creationisme op de agenda

In de Verenigde Staten vindt het creationisme zijn wortels in een rechts en christelijk conservatisme. Creationisme heeft er veel weg van een politieke beweging. Via politiek en onderwijs pogen creationisten invloed uit te oefenen op opvoeding en de publieke opinie. De Bijbel bevat er voor fundamentalistische gelovigen een absolute en onveranderlijke waarheid.
 
De christelijke nieuw rechtse beweging verdedigt traditionele sociale en culturele waarden en verzet zich tegen de open houding van een progressieve en moderne samenleving. In de jaren 1960 ontwikkelde deze stroming zich tot creation science. Toen werd bijvoorbeeld de Creation Research Society opgericht, een organisatie die de mens moet overtuigen van de wetenschappelijke en historische waarheid van een letterlijke lezing van Genesis.

In West-Europa is een dergelijke conservatieve golf niet meteen aan de orde. Wetenschap en religie zijn hier voor de meeste gelovigen verzoenbaar. Niettemin vormt creationisme ook hier een probleem, zij het dat het een andere invalshoek lijkt te bekleden.

Aanvankelijk was creationisme in West-Europa een randfenomeen. Slechts enkelen meenden dat de mens door God gecreëerd werd zo'n 6.000 jaar geleden. Van politieke ambities of invloeden was nooit echt sprake. Waar in de Verenigde Staten conservatieve christenen de voedingsbodem voor het creationistische discours vormen, lijkt het in Europa eerder een islamitische of joodse voedingsbodem te zijn.

In 2005 bevraagde An Bogaerts in het kader van haar scriptie een aantal jongeren over de evolutietheorie. Zo'n 90% van de katholiek opgevoede jongeren gaf aan de evolutietheorie te aanvaarden. Bij de moslimjongeren was dat slechts een verontrustende kleine 20% en bij de joodse jongeren 40%. Hoewel de studie vrij kleinschalig was (200 leerlingen uit het Antwerpse), geeft het aan dat in het onderwijs vooral moslimjongeren de evolutietheorie blijken te verwerpen.

Voor heel wat moslims valt de evolutietheorie niet te rijmen met de Koran. Velen interpreteren de teksten uit de Koran letterlijk, en houden zich aan de 'oorsprong' van het leven zoals in de Koran beschreven. In de Koran lezen we dat de mens uit leem gemaakt werd en hem leven ingeblazen werd. Hij heeft de schepping van de mens de eerste maal begonnen uit leem. Daarna heeft Hij zijn nageslacht gemaakt van een uittreksel van nietig vocht. Daarna heeft Hij hem gevoegd en heeft Hij geblazen in Hem van Zijn geest en heeft Hij u voorzien van het gehoor en het gezicht en de geesteskrachten. Weinig is het dat gij dankbaar zijt. (Koran: 32: 7-9) Uiteraard verschilt de Koran in dit opzicht weinig van de Bijbel.

Een nieuwe uitdaging

Waar in de Verenigde Staten politieke, (neo)conservatieve, fundamentalistische christenen creationistische en politieke drijfveren aanhouden, zijn het in (West-)Europa vooral moslims die een letterlijke interpretatie van de Koran aanhouden de stimulans om het creationistische debat te voeren.
In tegenstelling tot wat de media de voorbije weken pleegde te doen, mogen we de kwestie echter niet gratuit herleiden tot een strijd tussen wetenschap en Islam. De uitdaging die een multicultureel Europa te wachten staat is het vrijwaren van het wetenschappelijk discours en de religieuze vrijheid zonder dat ze elkaar in de weg hoeven te staan.

Als er dan al een strijd zou zijn, dan is dat er een tussen zin en onzin. Met de resolutie wil de Raad van Europa net die onzin de wereld uit helpen zonder dat culturen of geloofsovertuigingen aangevallen moeten worden. Begin dit jaar kwamen Europese imams in Brussel samen om gedragsregels af te spreken. Met die gedragsregels willen ze de boodschap, zoals een imam die naar een geloofsgemeenschap communiceert, harmoniseren. Een imam moet daarom de taal, de wetten en de gebruiken kennen van de maatschappij waarin hij leeft en hij moet elke vorm van extremisme bestrijden. We kunnen er maar meteen voor ijveren dat ook wetenschap en de evolutietheorie in het bijzonder op een gezonde manier op dat plaatje komen.

Wellicht ligt de belangrijkste taak in het onderwijsveld. Een multiculturele samenleving is tevens een multireligieuze samenleving. Multicultureel of intercultureel (dialoog tussen diverse culturen) onderwijs moet kennis en respect bijbrengen. Kennis over wetenschap, respect voor geloofsovertuigingen. De leerkracht of de docent zal in de praktijk de leerlingen of studenten een professioneel antwoord moeten geven op de vele vragen. En daarbij het onderscheid tussen zingeving en wetenschap niet uit het oog verliezen, maar duiden.