Vision-Clear©, en andere wondermiddelen met Zwitserse connecties

Afbeelding
Image by Daniel Roberts from Pixabay

Begin 2009 kregen veel mensen in België een brief van maar liefst acht bladzijden in de bus waarin te lezen stond hoe je door het slikken van twee pillen per dag tot het eind van je leven helder kan blijven zien. Bij mijn zoektocht naar gegevens over dit fantastische middel en andere middelen uit dezelfde hoek bezocht ik de websites van firma’s in België, het Verenigd Koninkrijk (hoofdzakelijk Engeland) en Nederland die voor deze middelen reclame maken en met de verkoop ervan grof geld verdienen. Verder keek ik naar de instanties die deze reclame zouden moeten reguleren, maar het in werkelijkheid niet kunnen. Meestal eindigde de zoektocht in Zwitserland.

Geplaatst onder
Deel artikel TwitterFacebookLinkedinWhatsapp

Een vervelend kenmerk van dergelijke websites is dat ze vaak offline verdwijnen en niet lang daarna in een iets andere vorm opnieuw opduiken. Ik kan daarom niet altijd garanderen dat de urls in dit artikel nog werkzaam zijn wanneer u dit leest.

Vision-Clear©, een detox voor de ogen

Met grote koppen en in drukletters kondigt de brief aan:

Oud worden hoeft niet noodzakelijk gelijk te staan aan slechter zien! U kunt uwhelelevenlang goed blijven zien!!

Wie wil zoiets niet? Bijziendheid, verziendheid, glaucoom, maculadegeneratie, cataract en wat voor kwalen nog meer: volgens deze brief heeft het niets met uw leeftijd te maken, maar alles met de vervuiling van onze omgeving. En gelukkig kunt u zich daar tegen bewapenen door pillen te slikken van het merk Vision-Clear© 1 en Vision-Clear© 2. In België worden die te koop aangeboden door het postorderbedrijf DEMA nv.i

Detoxpillen voor de ogen

Een dergelijke brief klinkt in het bijzonder aanlokkelijk voor ouderen. Glaucoom (groene staar) treedt meestal op na de leeftijd van 40, van maculadegeneratie krijgen de meeste mensen pas na hun 65ste last en cataract (grauwe staar) begint in de regel na 60.ii Zoals met medische zaken nagenoeg altijd het geval is, zijn er ook hier uitzonderingen.

Mochten deze klachten echt iets met vervuiling te maken hebben, dan zouden deze leeftijden moeilijk verklaarbaar zijn. Overigens komen deze oogproblemen net zo goed in weinig vervuilde omgevingen voor als middenin een industriegebied. Maar wat de oorzaken ook mogen zijn, indien het slikken van een paar pilletjes per dag deze problemen zou verhelpen of genezen, dan zou dit wereldnieuws zijn. Het zou in alle grote dagbladen op de voorpagina staan. De uitvinders zouden kandidaat gesteld worden voor Nobelprijzen. Hebt u daar helemaal niets van gemerkt? Ik ook niet.

Laten we toch maar even naar de bestanddelen van deze detoxpillen kijken. Volgens de Waalse website van DEMA zou het voornaamste bestanddeel luteïne zijn, een carotenoïde die het lichaam helpt vitamine A te produceren. Verder zouden ze selenium en vitamine E, twee sterke antioxidanten, bevatten.

Vision-Clear© 2 zou maar liefst 50 mg luteïne bevatten, wat veel meer is dan andere oogproducten. In Nederland verkoopt Direct Home Shopping (DHS) in Roosendaal dit artikel ook,iii maar op die website wordt alleen de luteïne vermeld. Op de Vlaamse website van DEMA wordt zelfs dat niet vermeld. Om na te gaan waar die luteïne vandaan komt, was het waarachtig nodig om naar de Britse website van Vision-Clear te gaan.iv Een vestigingsplaats van de verkoper, C I Research Ltd, vermeldt de website niet, maar wel een postadres in St. Peter Port op het Britse Kanaaleiland – en belastingparadijs – Guernsey. Onthoud even dat dit niet hun enige adres zal blijken en C I Research niet hun enige naam. Maar eerst terug naar die bestanddelen van Vision-Clear©.

Volgens de Britse website is de bron van al die luteïne de doodgewone goudsbloem (Calendula officinalis), een bloem die je, als je hem eenmaal in je tuin hebt, alleen met de grootste moeite weg kunt krijgen.

In de monografie van Calendula van de vooraanstaande Natural Medicines Comprehensive Database (NMCD) staat echter niets over luteïne.vOok de ESCOP Monographs,vi toch een uiterst kruidenvriendelijke uitgave, vermelden bij de goudsbloem luteïne niet afzonderlijk als bestanddeel. Hetzelfde geldt voor Herbal Medicines.viiDit wijst er toch wel op dat de plant niet al te rijk is aan luteïne. Nou ja, er zijn goudsbloemen genoeg om die 50 mg luteïne bij elkaar te krijgen. Wat zit er nu echter in die capsule: de goudsbloem of enkel de luteïne uit de goudsbloem? En waarom niet meteen vitamine A slikken of voedsel eten dat rijk is aan vitamine A, zoals lever? Het klopt wel dat vitamine A iets voor de ogen doet: het voorkomt nachtblindheid, of beter gezegd: een tekort aan vitamine A veroorzaakt nachtblindheid. Die aandoening komt in België echter nauwelijks nog voor. Mogelijk vermindert vitamine A ook de kans op cataracten, hoewel het die zeker niet geneest als ze eenmaal aanwezig zijn. Overigens moet men met extra vitamine A oppassen; als een zwangere vrouw er te veel van eet, kan dat geboortedefecten veroorzaken. Bij ouderen verhoogt extra vitamine A de kans op botbreuken.

De Britse website van Vision-Clear© beweert daarnaast dat het middel helpt UV-straling te filteren. Hoe ze aan dat resultaat gekomen zijn, is een raadsel. De website geeft ook een meer uitgebreide lijst van bestanddelen dan de vermelde brief van DEMA. Vision-Clear© 1 bevat: extract van blauwe bosbessen (Vaccinium Myrtillus), de vitaminen B2,B6, en B12, extract van druivenpitten, inositol, mangaancarbonaat en lycopeen van tomaten. Vision Clear© 2 bevat goudsbloem of de luteïne daarvan, de vitaminen C en E, magnesiumcarbonaat, zinkgluconaat, sojalecithine, bètacaroteen, alfa-liponzuur, seleniumgist, poeder van druivenpitten en eveneens extract van blauwe bosbessen.

Die blauwe bosbes in Vision-Clear© 1 en 2 bevat stoffen die misschien helpen bij retinopathie, een aantasting van het netvlies ten gevolge van diabetes of hoge bloeddruk. De studies die dit effect waarnamen, gebruikten echter niet de hele bes. Bovendien dateren ze van 1981 en 1987 en schijnen ze niet verder opgevolgd te zijn.viii Dat kan het gevolg zijn van de sterke verbeteringen in de behandeling van diabetes en van hoge bloeddruk de voorbije jaren. Waarschijnlijker is dat verdere tests negatieve resultaten opleverden; die worden immers niet zo vaak gepubliceerd. Tegen nachtblindheid doet de blauwe bosbes zeker niets. Hoeveel blauwe bosbes er in een capsule zit, is bovendien onbekend. Ze zou zowel in Vision-Clear© 1 als in Vision-Clear© 2 zitten, maar met respectievelijk nog eens zeven of tien andere ingrediënten kan dat niet zo erg veel zijn.

Vermoedelijk zouden de pillen te groot worden indien alles in één pil was gestopt. Denk aan al die goudsbloemen! Er zijn alvast geen aanwijzingen onder welke condities men enkel Vision-Clear© 1 of enkel Vision- Clear© 2 moet innemen, ook niet in de acht bladzijden tellende brief. Informatie hierover wordt noch in het Engels noch het Frans noch het Nederlands verstrekt op de diverse websites. Er zal echter wel een gebruiksaanwijzing op de verpakking of de bijsluiter staan.

Voor alle zekerheid heb ik toch nog bij PubMed gekeken. Je weet maar nooit. Er worden sterke medische claims gemaakt en die moeten toch wetenschappelijk onderbouwd worden. Maar nee hoor, een blanco pagina. De fabrikant of de importeur is verantwoordelijk voor werkzaamheid en veiligheid, maar geen van beiden heeft de moeite genomen die door onderzoek te bevestigen.

De meeste bestanddelen van Vision-Clear©, inclusief de luteïne in de goudsbloem, zijn gewone voedingsstoffen waarvan iedereen die normaal eet er voldoende binnenkrijgt. Het zijn in hoofdzaak antioxidanten. Ondertussen is ook bekend dat ons lichaam extra oxidanten gewoon niet verwerkt, zodat het nutteloos is om er voedingssupplementen van te nemen. Vision-Clear© is dus volslagen overbodig; zonde van je geld. Desondanks worden er voor Vision-Clear© zware medische claims gemaakt, terwijl het niet als geneesmiddel is geregistreerd. Dit is zonder meer ongeoorloofd en de betreffende autoriteiten zijn erover ingelicht.

In het Verenigd Koninkrijk waarschuwde de Macular Disease Society al in 2006 voor dit fopmiddel. Ze herhaalde die waarschuwing in maart 2007.ix

Antalium en Artrosilium: waardeloze middelen en bedenkelijke verkoopspraktijken

Gewrichtsproblemen zijn volgens DEMA dan weer wél het gevolg van ouderdom (hoe bestaat het). Niettemin hebben ze hiervoor ook een prima middel: Antalium.x Je hoeft het maar op de pijnlijke plekken te wrijven en binnen de kortste keren is de pijn verdwenen en kan je weer tennis spelen of ravotten met je kleinkinderen. Dat krijg je met een aspirientje of een paracetamolletje niet zo gauw gedaan. Opnieuw vormen ouderen dus het doelwit. Het product wordt buiten België onder de naam Artrosilium verkocht, maar ook op de Belgische eBay

kan men het onder die naam kopen.xi Het wordt in Duitsland aangeboden, maar kan in het Nederlands besteld worden. Een uiterst fraaie maar misleidende reclame voor dit product was tot 29 april 2009 te vinden op www.artrosilium.net. Of de site nog wordt heropend, is onbekend. De betrouwbaarheid ervan is twijfelachtig: silicium wordt een metaal genoemd, maar dat is het niet. Siliciumoxide (SiO2) is het voornaamste bestanddeel van zand.

Antalium (of Artrosilium) bestaat uit “organisch silicium” plus moerasspirea en zwarte bes. Nu is het een raadsel wat men met “organisch silicium” bedoelt. Silicium is niet organisch; om organisch te zijn moet een stof tenminste één koolstofatoom bevatten, dus een C in de formule. Silicium is echter een scheikundig element: Si, dus echt zonder C. Siliciumgels zijn meestal een soort kiezelzuur,xii maar die zijn beslist niet organisch. Een mogelijkheid is dat methylsilanetriol wordt bedoeld. Enige werking van deze stof “is echter niet aangetoond.”xiii

Dat kan goed kloppen, want enige werking van Antalium/Artrosilium is evenmin aangetoond. Moerasspirea is de plant waarnaar aspirine vernoemd is. De plant bevat een salicaat dat bij Bayer het uitgangspunt was voor de ontwikkeling van aspirine. Gelukkig maar dat Antalium op de huid gesmeerd moet worden, want moerasspirea is allerminst prettig voor de maag. Dat was ook een voorname reden om aspirine te ontwikkelen. Bovendien heb je van moerasspirea grote hoeveelheden nodig om het effect van één aspirine te ervaren. Hoeveel precies, dat weet alleen Bayer, maar het is meer dan van wilgenbast. Daarvan heb je bij de krachtigste soort toch al 100 gram nodig, en dat is bij inwendig gebruik.

Van zwarte bessen kan je veel lekkere dingen maken, maar voor reumatische klachten is het traditioneel gebruik ervan het drinken van een thee van gedroogde bladeren of van een extract van die bladeren in alcohol. De enige test tot nu toe werd uitgevoerd op muizen, in 1993.xiv Dat er geen verdere proeven zijn geweest, spreekt op zich al boekdelen. Voor het gehele product Antalium/Artrosilium zijn er helemaal géén proeven gebeurd. Dat is begrijpelijk, want het doet helemaal niets; het is een fopmiddel. Wel werden er in Nederland agressieve reclameacties gevoerd, via brieven met dezelfde vormgeving en dezelfde angstaanjagende toon als de Belgische brieven voor Vision-Clear©. Vandaar dat ik het product Antalium/Artrosilium hier bespreek na Vision-Clear©. Hier zitten kennelijk dezelfde lieden achter, zoals ook verder zal blijken.

Eerst krijgt u gratis tubetjes van 20 mg aangeboden. Die worden gevolgd door diverse brieven met een inhoud die varieert van de suggestie dat u uw hele verdere leven in een rolstoel zal moeten doorbrengen tot dreigingen met gerechtelijke acties. In een uitzending van VARA KASSA was dit moois allemaal te zien en te horen.xv Aan het eind van de uitzending werd meegedeeld dat een zekere Gerard du Passage had verkondigd dat Artrosilium de verkoop en de reclamecampagne in Nederland had gestopt. Het woord “definitief” ontbrak echter en de webpagina www.artrosilium.nl is nog steeds niet opgeheven [nvdr: inmiddels niet meer online bereikbaar]. Er staat nu een neutrale tekst over artrose op.

Die Gerard du Passage is echter een oude bekende. De Federal Trade Commission (VS) veroordeelde hem op 16 juni 1997 tot het terugbetalen van 100.000 dollar aan de mensen die “Slimming soles” van zijn firma Bodywell Inc. hadden gekocht.xvi Het dragen van deze binnenzooltjes zou ervoor zorgen dat u zonder verdere moeite afslankt. Er was geen dieet of gymnastiek voor nodig.

In het Verenigd Koninkrijk en in Nederland zijn de advertenties voor Artrosilium ook veroordeeld door de reclameautoriteiten. De Advertising Standards Authority (ASA) in het VK en de Reclame Code Commissie (RCC) in Nederland kunnen echter pas ingrijpen als er klachten zijn binnengekomen. Ze kunnen met andere woorden geen eigen initiatief ontwikkelen. Bovendien kunnen ze geen boetes opleggen; de enige straf is de publicatie van hun beslissingen. De ASA publiceert elke beslissing, de RCC doet dat in de regel pas na minstens twee overtredingen. De laatste beslissing van de RCC over Artrosilium kwam op 9 april 2009 binnen en werd op 29 april 2009 gepubliceerd.xvii De betreffende firma heette deze keer Infogest S.A. en bleek gevestigd in het Zwitserse Nyon; de heer Philippe Bouvard voerde de correspondentie met de RCC. Infogest is een postorderbedrijf,xviii maar schijnt toch een belangrijk punt binnen deze organisatie te zijn. Een overzicht van de klachten over Artrosilium bij de RCC en de ASA volgt hier.

Tabel 1: Overzicht reclame klachten Artrosilium

Nederland:

Direct Home Shopping

Roosendaal

19 augustus 2002

DM02.0461

18 november 2002. Misleidend. Werking niet aannemelijk gemaakt. Appel aangetekend.i

4 februari 2003. Beslissing Commissie bevestigd.

Elyseum

PO Box 2122

CH-1260 Nyon 2

27 maart 2004 Doorgestuurd naar Zwitserse zusterorganisatie. Niets meer van gehoord.

In maart: IMC

Dordrecht 
In mei: IMC Breda

24 maart 2007 
07.0190
29 mei 2007. In strijd met art. 7. Misleidend.

Was: Bodyslim Direct Marketing,Nyon, CH

Werd: Infogest S.A.

Route de Champ-Colin 18
CH 1260 Nyon 2

30 oktober 2008,

08.0562

14 januari 2009. Doorgestuurd naar Schweizerische Lauterkeitskommission, Zürich. Teruggestuurd naar de RCC; hun verantwoordelijkheid, volgens SLK.

09 april 2009: In strijd met art. 7. Onder aandacht van een breed publiek te brengen.

Openbaarmaking op 29 april 2009.ii

 

Verenigd Koninkrijk:


C.I. Research

ODF House,

Longueville Road

St. Saviour

Jersey JE1 0DF


19 mei 2004 Het product is niet werkzaam en maakt medische claims voor een ongeregistreerd product. Mogelijk weerhoudt het patiënten om een arts te raadplegen. 

IntraMed Ltd

St. Luke House

London Road

Copford CO6 1BJ

4 februari 2009. ii 

Artosilium is niet werkzaam bij artritis, prostaatproblemen en de ziekte van Alzheimer. Er worden medische claims gemaakt voor een ongeregistreerd product. Onverantwoord omdat het patiënten van medisch hulp kan afhouden.

 

Deze lieden zijn als kameleons: ze veranderen dan wel niet van kleur, maar wel van naam en nog vaker van adres. De geldende regels voor reclame lappen ze gewoon aan hun laars. De verkoop van Artrosilium in het VK werd in mei 2004 door de Medicines and Healthcare Products Regulatory Agency (MHRA) verboden, maar zoals blijkt gingen ze gewoon door. Bovendien maakten ze hun medische claims nog sterker, zoals uit bovenstaande ASA beslissing van 4 februari j.l. blijkt. Overigens is IntraMed Ltd ook verder geen onbekende bij de ASA. Tussen 21 mei 2008 en 11 februari 2009 werden er niet minder dan zes beslissingen over de producten van dit bedrijf gepubliceerd. Behalve voor Artrosilium was dit voor een ionische armband, een gehoorapparaatje genaamd HearPlus, VitaSvelt-afslankcapsules, Ginkgo Biloba – your fountain of youth – en een prostaatpil genaamd Pro-Stavita. Voor deze producten wist men zelfs geen echte getuigenissen voor te leggen, iets wat in de regel zelfs de meeste uitgesproken kwakzalvers nog wel lukt. In dit geval waren alle getuigenissen kennelijk door henzelf verzonnen.

En een balsem met “organisch”silicium mag niet ontbreken

En dat is dan de balsem van de Samoerai,i de bekende krijgers uit het oude Japan. Het Artrosiliumfiguurtje ontbreekt, maar de balsem bevat wel opnieuw “organisch” silicium. En het adres voor nadere gegevens? Alweer een Zwitsers adres: Intramed Ltd, Carrefour-de-rive, CH-1207 Genève.ii De balsem bevat ook nog akkermunt (Mentha arvensis), een typische plant uit onze contreien, valkruid (Arnica montana), dat je meer in het Midden-Europese hooggebergte vindt, en kamfer uit Zuid-Oost-Azië. Nog typischer is dat deze planten gebruikt worden in veel alledaagse West-Europese balsems. Geheim Japans recept? Daar lijkt het allerminst op. Zelfs de consumptie van bamboescheuten, die voor silicium moet instaan, lijkt niet erg op geheim voedsel. En zou er echt “organisch” silicium in bamboescheuten zitten?

Waar is deze balsem zogezegd goed voor? Om bloeduitstortingen haast onmiddellijk te laten verdwijnen, om de impact van slagen te verzachten, hoofdpijn te verlichten en spierpijnen aan te pakken.Hoofdpijn? Och ja, zelfs krijgers krijgen wel eens hoofdpijn. In werkelijkheid wordt dit soort balsems meestal gebruikt om spierpijnen te verlichten, maar werkzaam zijn ze nauwelijks. De kamfer is afkoelend, maar op dit moment blijken juist verwarmende balsems in de mode te zijn. Bij ten minste één Nederlandse firma heeft men de kamferbalsem uit de collectie verwijderd.

Natuurlijk liepen de Samurai bij het uitoefenen van hun beroep nogal eens flinke verwondingen op. Volgens de reclame hadden ze voor hun typische verwondingen medicijnen waarvan de formules in het geheim overgeleverd werden. Mogelijk was dat in lang vervlogen tijden het geval, maar tegenwoordig hebben de Samurai geneesheren niet zoveel geheimen meer. In het begin van de vorige eeuw beoefenden zij al moderne, wetenschappelijke geneeskunde. Zo was de Samurai Dr. Kisai Takayama de stichter van de eerste moderne Japanse tandartsenopleiding.iiiEen Samurai scheikundige, J. Takamine, kristalliseerde adrenaline, het eerste hormoon dat in de 20ste eeuw werd geïsoleerd.ivVan geheimhouding was hier geen sprake. En zo exclusief “Westers” was die moderne wetenschappelijke geneeskunde zelfs in het begin van de 20ste eeuw dus al niet meer.

Tot slot nog een drankje

Wonder boven wonder ontbreekt van dit drankje een Britse versie, en waarschijnlijk ook daardoor een gemakkelijk te traceren verbinding met Zwitserland. Het Artrosiliumfiguurtje ontbreekt echter niet, dus mogen we er vanuit gaan dat het uit dezelfde richting komt.

De Belgische versie heet Antal’ Drinkv (zowel voor Vlamingen als voor Walen!), de Nederlandse Artro’ Drink.vi Vroeger was er ook een Duitse versie, Artro Silium Trunk, maar die lijkt van het internet verdwenen. Overigens kan het best zijn dat het al teruggekomen is tegen de tijd dat u dit leest. Het werd in België via e-Bay aangeboden. De Belgische versie bevat groene thee, bamboe, brandnetels en heermoes (Equisetium arvense), maar het plaatje toont thee, moerasspirea, bamboe en heermoes (of in ieder geval een of anderesoort paardenstaart). De Duitse versie bevatte groene thee, oeverpaardenstaart, brandnetel, bamboe en moerasspirea, maar op hun plaatje ontbrak de groene thee dan weer. Waarschijnlijk heeft men voor de paardenstaart in elk land de soortnaam gekozen die daar het meest bekend is. De Nederlandse versie vermeldt enkel dat het drankje gemaakt is op basis van planten die van nature een hoog gehalte hebben aan “organisch” silicium, mineralen en antioxidanten. Blijkbaar moet de bamboe die organische silicium produceren. De groene thee zal de antioxidanten moeten opleveren. Hopelijk gebruikt men trouwens geen groene thee-extracten, want die kunnen de lever beschadigen. Moerasspirea – mits er voldoende wordt toegediend – zou pijnstillend kunnen werken, maar dan wel tegen de prijs van flinke maagbezwaren. Het is meer dan waarschijnlijk dat men gewoon aspirine gebruikt; werkzamer en veiliger. Heermoes zal misschien een diuretische werking hebben. Bij langdurig gebruik leidt het echter tot een gebrek aan vitamine B1, tenzij de heermoes daar een speciale behandeling tegen gekregen heeft. Deze behandeling is onder meer in Canada verplicht.vii Erg gezond lijkt het geheel niet te zijn.

Niettemin beweert DEMA dat Antal’ Drink de ouderdomsverschijnselen bekampt. Voor Artro’ Drink moet u maar raden wat er allemaal in zit (vermoedelijk vergelijkbaar met Antal’ Drink), maar volgens DHS verricht het wonderen. De niet genoemde ingrediënten zorgen voor “een specifieke werking tegen ouderdomsverschijnselen en schenken het lichaam de energie en jeugdigheid terug.” Dat begint wel heel erg te lijken op de eeuwige jeugd. Misschien iets voor de 50-plussers?

Het is zeer twijfelachtig of deze drankjes ook maar iéts doen, behoudens het bewerkstelligen van een placebo-effect. Hoeveel van ieder bestanddeel er in de drankjes zit is onbekend. En uiteraard ontbreekt iedere wetenschappelijke onderbouwing van de werkzaamheid ervan.

Conclusie

Het betreft hier zonder enige uitzondering de handel in een aantal fopmiddelen die tegen hoge prijzen worden verkocht. Veel producten zijn bovendien op toch al kwetsbare ouderen gericht. De reclame ervoor breekt met alle regels die daarvoor gelden. Wanneer men betrapt wordt, verandert men hoogstens de firmanaam en/of het postadres en soms zelfs dat niet. De betreffende autoriteiten kunnen niets anders doen dan de overtredingen bekendmaken, maar dat deert deze lieden nauwelijks. Waar men bij flink wat kwakzalvers de indruk krijgt dat ze in hun praktijken geloven, ontbreekt zelfs dat hier.

Noten

[nvdr: onderstaande links zijn voor het grootse deel inmiddels niet meer online bereikbaar]

  1. Adres: Avenue de l’Expansion 9A, 4432 Alleur.
    http://www.dema-gezondheid.be/products/200926353.aspx
    http://www.dema-sante.be/products/200926353.aspx.  
  2. Wikipedia:
    http://nl.wikipedia.org/wiki/Glaucoom,
    http://nl.wikipedia.org/wiki/Macula_degeneratie
    http://nl.wikipedia.org/wiki/Cataract_(oogaandoening).
  3. http://www.directhomeshopping.nl/artikel.php?i_item_id=32&i_categorie_id=1.
  4. http://www.visionclear.co.uk/.
  5. http://www.naturaldatabase.com (hier moet voor betaald worden).
  6. ESCOP Monographs, The Scientific Foundation for Herbal Medicinal Products, blz. 59, Exeter EX4  3LS, UK, 2003, ISBN 1-901964-07-8.
  7. Herbal Medicines, A guide for healthcare professionals. J. Barnes, L.A.Anderson, J.D. Phillipson, p. 103-106, Pharmaceutical Press, London, ISBN 0 85369 474 5
  8. http://www.naturaldatabase.com/
  9. http://www.maculardisease.org/
  10. http://www.dema-gezondheid.be/products/200922201.aspx.
  11. http://cgi.benl.ebay.be/Artro-Silium-Artrosilium-Original-versiegelt-150
  12. http://nl.wikipedia.org/wiki/Kiezelzuur.
  13. http://www.inzichten.nl/wetenschap/weten_10.htm, 5 november 2004.
  14. ESCOP Monographs, p. 426.
  15. kassa.vara.nl/portal?_scr=kassa_artikel&number=4551321.
  16. www.ftc.gov/os/1997/06/bodywedo.htm
  17. www.reclamecode.nl/bericht.asp?ID=364&terugURL=%2FDefault%2Easp. De volledige tekst is beschikbaar bij marieprinsAThetnet.nl.
  18. www.infogest.ch/
  19. Op 6 december 2002, dus na verloop van de termijn van veertien dagen. De RCC is in de regel erg soepel met dit soort termijnen. 
  20. http://www.reclamecode.nl/bericht.asp?ID=364&terugURL=%2FDefault%2Easp
  21. http://www.asa.org.uk/asa/adjudications/non_broadcast/Adjudication+Details.htm?Adjudication_id=37933.
  22. http://www.asa.org.uk/asa/adjudications/Public/TF_ADJ_45739.htm.
  23. http://www.dema-gezondheid.be/products/200912126.aspx,
    http://www.directhomeshopping.nl/artikel.php?i_item_id=31&i_categorie_id=1.
  24. http://www.balsamofthesamurai.co.uk/.
  25. Moriyama N.: Dr. Kisai Takayama--the Samurai who founded Japan's first modern dental school. Compendium. 1993 May;14(5):664, 666, 668 passim.
  26. Yamashima T.: Jokichi Takamine (1854-1922), the Samurai chemist, and his work on adrenalin. Med Biogr. 2003 May;11(2):95-102.
  27. http://www.dema-gezondheid.be/products/20092215.aspx.
  28. http://www.directhomeshopping.nl/artikel.php?i_item_id=39&i_categorie_id=15.
  29. http://www.naturaldatabase.com/(S(srxp45a1gcxwt045mtsuf5rc))/nd/Search.aspx?cs=&s=ND&pt=100&id=843&fs=ND&searchid=14815378.