Oorkaarsen

Marie Prins

23 Jan 2011

Oorkaarsen baten niet, maar kunnen wel schaden

Van alle komische kwakzalverspraktijken is oorkaarstherapie misschien wel de meest lachwekkende. De reclame voor deze therapie, ook wel heel geleerd klinkend thermo-auriculaire therapie genoemd, beweert dat het gebruik oeroud is en door de Hopi-indianen in stand werd gehouden. Een oorkaarsbehandeling zou niet enkel oorsmeer verwijderen, maar ook allerlei gezondheidsklachten doen afnemen of zelfs genezen. De kaarsen worden onder meer verkocht door natuurgeneeskundigen, gezondheidstherapeuten, natuurtherapeuten, drogisterijen, natuurvoedingswinkels, schoonheidsinstituten en kapsalons. De behandeling zou gemakkelijk thuis uitvoerbaar zijn. Over de mogelijke risico’s, zoals brandwonden en erger, hoor je echter niets.

Geplaatst onder

alternatieve behandelingen

Deel artikel

De Hopi

De Hopi zijn een klein indianenvolk dat ongeveer sinds het jaar 1000 woont in wat nu het noordoosten van de Amerikaanse staat Arizona is. Het is een interessant volk. Uitzonderlijk is bijvoorbeeld dat ze de enige indianenstam in de VS zijn die geen casino op haar gebied toestaat. Wat ze ook niet doen en nooit hebben gedaan, is het toepassen van oorkaarstherapie.[1]

Een Duitse fabrikant van oorkaarsen gebruikt het plaatje hiernaast nog steeds als bewijs voor het oeroude gebruik van oorkaarsen door de Hopi.[2] De afbeelding is in werkelijkheid deel van een indrukwekkende muurschildering[3] in een uitkijktoren voor toeristen die in 1932 werd gebouwd,[4] dus minder dan een eeuw geleden. De schilder, Fred Kabotie (c. 1900-1986), was een bekend Hopi-artiest. De toren is een kopie van een prehistorische wachttoren.

Een van de twee figuren lijkt een “oorkaars” in zijn haar gestoken te hebben. Maar een kaars in je haren steken, dat doet toch niemand? In werkelijkheid zijn die “oorkaarsen” dan ook gewoon vogelveren. De grote cirkelvormige muurschildering, waarvan bovenstaand tafereel een onderdeel uitmaakt, toont ook de vogels waar de veren mogelijk vandaan komen. Oeroud is dit alles dus helemaal niet. De kruiden die de firma voor de oorkaarsen gebruikt, zijn dat trouwens ook niet, tenminste niet voor de Hopi. De “traditionele” Hopi-kruiden salie, kamille en sint-janskruid zijn alle drie van Europese herkomst.[5] De eerste Europeanen in Amerika waren Spaanse ontdekkingsreizigers. Zij trokken pas rond 1540 Arizona binnen. Voor die tijd konden de Hopi dus niet in aanraking zijn gekomen met die zogenaamd traditionele Hopi-kruiden. Het zijn wel populaire kruiden in Duitsland. Met de ook al “oeroude”, enorme medische kennis van de Hopi lijkt het trouwens ook nogal mee te vallen: als de Hopi ernstig ziek worden, gaan ze gewoon naar het plaatselijke ziekenhuis in Flagstaff voor een hedendaagse geneeskundige behandeling. Dat hun scheppingsverhaal de twee wereldoorlogen en de atoombom in Hiroshima zou voorspeld hebben (zouden ze Nagasaki vergeten zijn?), laat ik maar zonder commentaar.[6]

Oorkaarsen, wat is het en wat doen ze?

In tegenstelling tot gewone kaarsen is de oorkaars hol. De kaars moet namelijk als een soort “schoorsteen” werken en door de “trek” van de schoorsteen het oorsmeer verwijderen. Dat was tenminste blijkbaar het oorspronkelijke doel van de oorkaars. De kaars is gemaakt van katoen of linnen, meestal ongebleekt, dat gedrenkt wordt in was. Bij voorkeur bijenwas, zodat alles zo natuurlijk mogelijk is. Vaak zijn er ook nog kruiden aan toegevoegd, zoals de hierboven genoemde, zogenaamd traditionele Hopi-kruiden. Andere kruiden worden ook gebruikt voor allerlei verschillende klachten. De meeste kaarsen zijn aan één uiteinde wat nauwer, daar waar ze in het oor worden gebracht. Daarom noemt men ze ook vaak oorkegels. Voor de veiligheid gebruikt men bij sommige merken dicht bij het oor een schoteltje met een gaatje, waar de kaars net in past. Dit moet de hete was die naast de kaars valt, opvangen. Op de foto’s van Nederlandstalige reclamesites ziet men alleen kaarsen zonder zo’n opvangschoteltje. Tenminste één merk heeft binnenin de kaars onderin nog een zeefje, voor de hete was die binnen de kaars naar beneden valt. Dat vangt overigens, zoals de fabrikant zelf toegeeft, niet alle hete was op.

Tijdens de behandeling ligt de klant in de regel op haar zij en steekt de kaars recht omhoog. Nadat de kaars is aangestoken, zal de lucht erin verhitten. Deze stijgt op en zou voor een lage luchtdruk in de kaars zorgen, zodat het oorsmeer opgezogen kan worden. Als er nog een vijftal centimeter van de kaars over is, wordt ze gedoofd en uit het oor getrokken.

De oorspronkelijke bedoeling van het gebruik was waarschijnlijk oorsmeer te verwijderen, maar daar blijft het al lang niet meer bij. De oorkaars verwijdert nu ook onzuiverheden van het middenoor, het binnenoor en de voorhoofdsholte; ja zelfs van de hersenen. De oorkaarsgelovigen menen, tegen alle bewijzen in, dat die allemaal een

open verbinding met de gehoorgang hebben. Bijgevolg worden alle aandoeningen boven het sleutelbeen aangepakt. Sommigen maken het nog bonter. Via de chakra’s, de meridianen en het zenuwgestel zou het effect van de rook het hele lichaam bereiken. Sommige zelfverklaarde artsen beweren zelfs dat de toepassing van oorkaarsen het verloop van kanker gunstig beïnvloedt.[7] Gekker moet het echt niet worden. Het enige aan dit verhaal dat een beetje geloofwaardig klinkt, is de verwijdering van oorsmeer, maar zelfs dat blijken de kaarsen niet te doen. Metingen toonden in 1996 al aan dat er helemaal geen noemenswaardig lagere luchtdruk binnen de brandende kaars ontstaat.[8] Oorsmeer is bovendien flink kleverig. Je moet veel kracht uitoefenen om het te verwijderen. Dat is maar goed ook, want het beschermt de huid van de gehoorgang. De rommel die men na het verwijderen van de kaars onderin de kaars vindt, is kaarswas en as van het katoen of linnen. Oorsmeer is er niet bij.

Sommige mensen produceren werkelijk te veel oorsmeer, maar om dat te laten verwijderen, moet u bij een arts zijn. Die heeft daar het juiste gereedschap voor – en dat is beslist geen oorkaars. Voor wat er verder over de kaarsen wordt beweerd, bestaat vanzelfsprekend geen enkel geldig bewijs. De adverteerders beweren ook nog dat zo’n handeling een rustgevende ervaring is, maar dat slaat wellicht meer op de massage die er vaak aan voorafgaat, want een vuurtje zo dicht bij de huid en ons uiterst brandbare haar zal voor menigeen toch nauwelijks rustgevend zijn.

Wat doen oorkaarsen wél?

Zoals te verwachten valt, veroorzaken oorkaarsen soms brandwonden, zowel buiten als binnenin het oor. Ook verstopping van het oor door de kaarswas is mogelijk, en zelfs een lek in het trommelvlies komt voor. Om van dat laatste te genezen zonder blijvende gehoorschade, moet je naar een oorchirurg. Deze verwondingen zijn de echte “kracht van het vuur”, een term waar de voorstanders van oorkaarsen graag romantisch mee adverteren. Chirurgische ingrepen worden wel gemeld, maar brandwonden meestal niet, tenzij men ermee in het ziekenhuis belandt. En hoe zit het met huisbranden? De brandweer van Alaska meldde twee huisbranden als gevolg van het gebruik van oorkaarsen. Bij één daarvan kwam de gebruikster van de kaars, die er astma mee wilde behandelen, om het leven.[9]

Het is niet voor niets dat de invoer en het medisch gebruik van oorkaarsen zowel in Canada als in de VS verboden zijn. Ook advertenties die medische termen hanteren, zijn niet toegestaan. Dat laatste geldt trouwens ook voor België en Nederland. Niettemin verstrekte de Amerikaanse Food and Drug Administration in februari dit jaar nog maar eens een waarschuwing voor consumenten met betrekking tot oorkaarsen,[10] tegelijk met waarschuwingsbrieven aan vijftien firma’s wegens medische claims voor hun oorkaarsen. In Canada mag men zelfs niet “alleen voor ontspanning” op de verpakking zetten, omdat iedereen weet dat de kaarsen in werkelijkheid voor (nep-)medische doeleinden worden gebruikt. De FDA benadrukt ook nog het gevaar voor baby’s en kinderen. Die blijven namelijk geen kwartier lang stil liggen, wat de procedure extra gevaarlijk maakt. Ook worden hun oren gemakkelijker blijvend beschadigd. Het zijn allemaal redenen om er vooral thuis niet aan te beginnen, maar ook niet bij de een of andere therapeut.