Krijgen we Kwakzalvers erkend bij Koninklijk Besluit?

Toch wel bewijs?

Nogal wat beoefenaars van deze alternatieve praktijken beweren nochtans dat ze wel degelijk wetenschappelijk bewijs hebben, maar dat het opzettelijk wordt genegeerd  als gevolg van een immens internationaal complot.  Ze bestoken de burgers en vooral de politici met lange lijsten titels van wetenschappelijke artikels, die zouden aantonen dat hun middel werkt, maar na analyse blijkt telkens dat ze niets bewijzen. Zelfs artikels die al lang werden ingetrokken of weerlegd worden nog steeds vermeld als bewijs. “Als de wetenschap er niet in slaagt om een overtuigend bewijs te leveren voor de werking van onze methode, dan is er iets mis met de wetenschap, want wij zien de resultaten, dagelijks!”

Ze beroepen zich dan op 'bewijs uit de realiteit': anekdotes, getuigenissen en bevragingen. De mensen willen het, gebruiken het en zijn er tevreden over. Dat volstaat als bewijs, klinkt het. 

De meerderheid van de bevolking zou verkiezen zich te laten behandelen door alternatieven, een bewering die indruk maakt op sommige politici. Met vergelijkbare methodes, door keuze van de vragen en bevraagden, zou je evengoed kunnen aantonen dat de overgrote meerderheid van de Belgen verkiest om met een fopspeen te gaan slapen en zich liefst verplaatst met een driewielertje en daar erg tevreden over is. Als je vraagt “hebt u ooit...”, dan worden de gekste conclusies mogelijk.

Zo zou men ook kunnen bewijzen dat mensen die in huizen met onpare huisnummers wonen minder last hebben van reuma, of grotere neuzen hebben, in vergelijking met de bewoners van de pare nummers in de straat. Die vaststelling zal juist zijn in ongeveer de helft van alle straten. Die publiceren we dan, terwijl we zwijgen over de andere straten, waar het resultaat juist omgekeerd is. Dergelijke vormen van manipulatie zijn trouwens geen monopolie van de alternatieven, het werd soms ook gebruikt door de farma-industrie.

Veel goedkoper?

Een ander veel gebruikt argument voor de erkenning van NCP is dat ze veel goedkoper zouden zijn. Daar zijn beleidsmakers erg gevoelig voor. Marc Justaert -de grote baas van de CM - verdedigde zijn terugbetaling van homeopathie door te stellen dat hij daaraan de voorkeur geeft boven “dure antibiotica om een verkoudheid te behandelen”. 

Dat advies lijkt zinnig, maar klopt niet. Niet alle antibiotica zijn heel duur, sommige zijn zelfs goedkoper dan homeopathische middeltjes.  Behandelingen aanbevelen enkel op basis van de prijs, zonder  rekening te houden met de werking of efficiëntie is absurd.  Voor alle duidelijkheid: noch antibiotica, noch homeopathie hebben enige genezende werking tegen griep of verkoudheid. Als er moet gekozen worden tussen twee zinloze behandelingen, dan is het inderdaad voordeliger om de goedkopere te kiezen. Maar zou het niet verstandiger en eerlijker zijn geen zinloze behandelingen aan te raden?  

Valse beloften

Aan de mensen die absoluut toch iets willen innemen bij een verkoudheid of griep, kan ik het vertrouwde Amerikaanse recept aanraden: kippensoep. Ben ik nu ook een kwakzalver omdat ik een niet werkzaam middel promoot? Neen, want ik maak geen belofte dat uw griep sneller zal genezen, en kippensoep kan lekker zijn. Is de fabrikant van antibiotica een kwakzalver? Neen, want nergens beweert hij dat zijn product griep geneest. 

De verkopers van homeopathische middeltjes tegen griep doen dat wel. Wist u dat de homeopathische fabrikant Boiron in de VSA  miljoenen dollars moet betalen aan de klanten die ze misleid heeft met haar reclame voor hun goed verkopend middeltjes tegen griep en verkoudheid? Dat middeltje kost hier tien à dertig euro. De reeks valse beloften die door de verkopers van NCP worden gemaakt is eindeloos. Het kwakgehalte zit niet in het product maar in de misleidende beweringen die erover gemaakt worden. Dat is  consumentenbedrog.

De bevolking heeft recht op kwaliteit

In 1999 besloot Marcel Colla, de toenmalige minister van volksgezondheid, dat die NCP een belangrijk maatschappelijk fenomeen zijn en dat er een wettelijke regeling nodig was “om de bevolking te beschermen en om goede kwaliteit NCP te verzekeren”. Een doordenkertje is: hoe meten we de kwaliteit van consumentenbedrog?.   Die ‘wet-Colla’ bepaalt dat er een aantal adviserende commissies moeten gevormd worden, samengesteld uit voor de helft academici en voor de helft “beoefenaars van de NCP”.. Tien jaar lang gebeurde er bijna niets, tot in 2010 de Belgische staat werd veroordeeld om een dwangsom van 5000 euro per te maand te betalen aan de osteopaten, wegens niet uitvoeren van de wet, waardoor hen “de kans op erkenning was ontzegd”.  Dan moest het ineens snel gaan. De commissies voor homeopathie, acupunctuur, chiropraxie en osteopathie werden benoemd, niet zonder problemen en met latere correcties. Vergaderingen werden belegd aan hoog tempo, soms op zeer korte termijn, zelfs in volle examentijd, zodat de academici vaak niet aanwezig konden zijn. Tegen november 2012 moesten de adviezen klaar zijn, alhoewel de verplichting tot betaling van die dwangsom was gestopt zodra de paritaire commissie was benoemd.Meermaals werd getracht aan de commissieleden een plicht van geheimhouding op te leggen tot alles in kannen en kruiken zou zijn.

Al vlug bleek alweer hoe krakkemikkig die wet-Colla is, onduidelijk en voor tegenstrijdige interpretaties vatbaar. De erkenning van de vier genoemde NCP was volgens de ambtenaren al een uitgemaakte zaak, enkel de modaliteiten moesten nog ingevuld worden. Besprekingen over de (on)werkzaamheid en medische indicaties werden geweigerd. Vragen naar een bruikbare definitie van de te bespreken praktijk en bemerkingen over de erg verschillende en contradictoire strekkingen binnen die praktijken werden genegeerd en almaar uitgesteld.

Wil het ministerie erkennen of gewoon maar registreren?  Hierover werden tegenstrijdige signalen gegeven.  Aanvankelijk zou het enkel registratie worden -de tatoeëerders werden aangehaald als een precedent-, maar uit de opgelegde agenda's en de voorstellen blijkt dat het de bedoeling is om een parallel systeem van medische erkenning of specialiteit te installeren.

Ondanks de hoge frequentie van vergaderen was er bijna niets klaar in november 2012. In december werden dan toch enkele “finale adviezen” aan de minister overgemaakt, zes weken na de laatste vergadering en zonder formele goedkeuring door de commissie.  

Homeopathie gedefinieerd

Die adviezen worden inhoudelijk erg betwist om meerdere redenen. De wet-Colla bepaalt dat van elke NCP een definitie moet gegeven worden en dat er moet aangetoond worden dat ze een positieve invloed heeft op de gezondheidstoestand van de patiënten.  In het uiteindelijke advies aan de minister wordt beweerd dat de definities gemaakt zijn. Aan u om te oordelen of het volgende proza een werkbare definitie is‹     Annexe III C - CP3 - Avis CP système enregistrement dernière version OK.pdf: “De homeopathie is een medische behandeling die ontwikkeld is door de Duitse geneesheer Dr. Samuel Hahnemann op basis van het ancestrale principe (sic) van de gelijkheid. De homeopathie is gebaseerd op drie basis principes: de individualisatie, de gelijkheid tussen de symptomen van de patiënt en deze verkregen door provings en de dynamisatie . Het doel van de homeopathische behandeling is het verkrijgen van een therapeutisch effect op de symptomen door de toediening van een gelijkend, gedynamiseerd en verdund geneesmiddel om zodoende zo weinig mogelijk nevenwerkingen te garanderen.” Hoeft het nog worden herhaald dat die “principes” of wetten van de homeopathie nooit bevestigd werden in de realiteit?

Een vraag van de academici om de uiteindelijke conclusies van het KCE en de Academies te citeren als “homeopathie is een placebo-behandeling” werd verworpen omdat dit zou getuigen van “weinig respect”. Even eraan herinneren dat de helft van de commissieleden hun brood verdienen met de verkoop van die behandelingen. 

Het advies aan de minister beweert ook dat de “positieve invloed op de volksgezondheid werd aangetoond”, wat gewoon nonsens is en een gevaarlijk precedent. Als men een enquête over tevredenheid bij de klanten als een bewijs aanvaardt, zou men evengoed aan rokers kunnen vragen of ze tevreden zijn over hun tabak en daaruit besluiten dat roken een positieve invloed heeft op de volksgezondheid.

Het advies schrijft ook dat “de beroepsverenigingen waken over het naleven van de codes” door hun leden en het onderwijs controleren.  De werkelijkheid is heel wat anders. Wie bijvoorbeeld de gevaarlijke leugens leest die sommige homeopaten vurig verkondigen over ziekten en vaccinaties, moet wel besluiten dat het met die code niet zo nauw steekt. Bovendien worden dergelijke antivaccinatie-kruisvaarders aanbevolen op de website van hun vereniging. 

Die voorbeelden bevestigen nogmaals dat die verenigingen hun leden niet kunnen of willen beteugelen en dat hun beweringen daarover ver van de waarheid verwijderd zijn.  Enkele weken geleden werd dit nog eens dramatisch aangetoond door de BBC in een reportage over de bedrieglijke “homeopathische vaccinaties (Google naar BBC South West on the evils of homeopathic “vaccines”)" en ook in het Britse proces over de valse beloften door chiropractors.  Enkele weken geleden was er hier nog het geval van de alternatieve arts die valse attesten van vaccinatie schrijft.

Dit advies aan de minister is dus niet bepaald een voorbeeld van betrouwbare informatie.

Hoe zijn die adviezen tot stand gekomen? 

Elk advies begint met een inleiding, “Gelet op... overwegende dat...”. wat de indruk geeft dat er geverifieerde feiten opgesomd worden. Die teksten werden opgesteld door de administratie. Die heeft zich flink laten inspireren door de propagandateksten van de NCP zonder het waarheidsgehalte ervan na te gaan. Enkele voorbeelden: de “bewijzen” voor homeopathie, de bewering dat de UCL een universitair diploma homeopathie levert en dat homeopathie in Frankrijk en Nederland een officieel erkende medische specialiteit zou zijn, en zo meer.

Anderzijds werden de duidelijke conclusies van de rapporten van officiële wetenschappelijke instanties als het Nationaal Kenniscentrum voor de Volksgezondheid KCE en van de Koninklijke Academies voor Geneeskunde nauwelijks vermeld. 

Herhaaldelijk werd gevraagd om duidelijk onderscheid te maken tussen de beweringen van de NCP verkopers en die van de universiteiten, maar daar werd niet op ingegaan. 

De zittingen van de commissies eindigden meestal met een stemming over één of twee zeer algemene zinnen.  In het verslag van de vergadering staat soms niet vermeld over welke uitspraak er uiteindelijk gestemd werd. (Voorbeeld: verslag laatste paritaire comm van 29 november 2012.) Zo wordt de indruk gewekt dat de volledige tekst de goedkeuring van de volledige commissie kreeg.  

Op 23 januari werden de adviezen voorgesteld aan de Parlementaire Commissie Volksgezondheid door de voorzitters van de commissies, de ambtenaren Cuypers en Van Hoegaerden.  Ze pleitten voor erkenning omdat ze menen dat er afdoend bewijs werd geleverd voor de werking.  De protesten van de universiteiten werden weggewuifd met de beweringen dat ze genoeg kansen hadden gekregen om hun standpunt te verwoorden en dat enkel de Vlaamse universiteiten nog dwars zouden liggen. Dat staat nochtans  in schril contrast met de gemeenschappelijke verklaring van alle Belgische universiteiten. 

Toen rond kerstdag de teksten van de uiteindelijke adviezen bekend werden, kwam er immers een stroom van protesten op gang, die nu nog voortduurt.  

De Vereniging van Artsensyndicaten BVAS vraagt om een halt toe te roepen aan het uitvoeren van onwettige geneeskunde en de wet-Colla definitief naar de prullenmand te verwijzen. 

De Nationale Raad van de Orde van geneesheren verwijst naar de adviezen van de Koninklijke Academie voor Geneeskunde en van het KCE. De rechtstreekse toegang tot praktijken die geen doeltreffende werking hebben is ontoelaatbaar zonder voorafgaand medisch onderzoek uitgevoerd door een erkend huisarts of specialist. (http://www.ordomedic.be/nl/adviezen/advies/toegang-tot-de-niet-conventionele-praktijken-inzake-de-geneeskunde)
Alle Belgische Universiteiten, dus ook de Franstalige, weigeren onderwijs te organiseren in niet bewezen behandelingen. Ze wijzen erop dat enkel (tand)artsen een diagnose en indicatie tot behandeling mogen stellen. Ze waarschuwen voor mogelijke oneerlijke concurrentie  met erkende kinesitherapeuten -die enkel op voorschrift mogen behandelen- indien chiropractors en osteopaten vrije toegang tot de eerste lijn zouden krijgen. Dit standpunt werd ondertekend door  door KULeuven, UGent, VUB, ULB, UA, ULG, Univ. de Mons, UHasselt, UCL, Univ. de Namur. Ook de studenten Geneeskunde van alle universiteiten verstuurden een gezamenlijke verklaring waarin ze het universitaire standpunt van de decanen onderschrijven. Deze werd ondertekend door het Vlaams Geneeskundig Studenten Overleg en door het Comité Inter-Universitaire  des Etudiants en Medicine.

Op 2 mei werd er nog eens een gemeenschappelijk standpunt gepubliceerd door volgende organisaties: de Franstalige en Nederlandstalige verenigingen van huisartsen (SSMG en Domus Medica), door alle beroepsverenigingen van artsen (VAS, ASGB, VBS), door alle decanen van de faculteiten geneeskunde, door de Koninklijke Academies voor Geneeskunde, en door de verenigingen van de studenten Geneeskunde. De minister lijkt niet erg onder de indruk. Ze wil de erkenning van NCP uitvaardigen onder de vorm van een Koninklijk Besluit, dat niet door het parlement moet goedgekeurd worden, maar enkel door de ministerraad. Zij wil dit nog voor de zomer afhandelen.

Op 15 mei liet de minister weten dat zij eerst de homeopathie wil regelen. Ze wil ‘homeopaat’ als een nieuwe beschermde medische titel erkennen, met een eigen erkenningscommissie buiten de normale medische procedures. Naast artsen en tandartsen, zouden we dus ook  een categorie ‘homeo-artsen’ krijgen, met een speciale erkenning voor het voorschrijven van pompwater of suikerbolletjes. Dit overtreft de beste Kafka.  Elke arts mag een voorschrift met een actief product maken, maar als hetzelfde product oneindig verdund en ritueel geschud werd, dan zou enkel de homeopaat bevoegd zijn? Wettelijk gezien is dat totale onzin. Die homeopathische producten zijn vrij verkrijgbaar omdat er geen actief product mag inzitten (volgens EU-regelgeving). De naam op het etiketje is de enige manier om een middel met een zogenaamde  ‘hoge potentie’  te onderscheiden van het oplosmiddel of van een ander middel. Niemand kan het onderscheid maken tussen een homeo-verdunning (geschud en geklopt) en een gewone verdunning. Wie meent dat onderscheid wel te kunnen maken kan zich melden voor de SKEPP-test waarmee 1 miljoen euro te verdienen is. 

Misschien is het enkel de bedoeling om aan de artsen-homeopaten een titel te geven zodat ze daarmee reclame mogen maken en immuun worden voor straffen wegens lichamelijke schade door onwetenschappelijk handelen?   

Binnen enkele dagen zal aan de commissie gevraagd worden om een advies te geven over hoeveel uur les vereist is om erkend homeopaat te worden. De universiteiten weigeren dit te onderwijzen. In het ontwerp van advies wordt de “faculteit van homeopathie” vermeld, die zou bestaan uit een viertal “scholen”, één daarvan is het privé-adres van een veearts. Het is te verwachten dat er zal getracht worden hiermee die faculteit officieel te erkennen. 

De minister wil ook paramedici gaan erkennen als homeopaat, wat nog meer problemen zal opleveren. Zou er in dat ministerie echt niemand zijn die mevrouw Onkelinx kan wijzen op het totaal absurde van haar voornemen?  

De drie andere NCP zullen dus later aan bod komen. Zullen die “krakers”, de osteopaten en chiropractors en de naaldenprikkers er in slagen om als een apart medisch beroep erkend te worden, met bevoegdheid in eerste lijn en met een eigen diagnose? Het lijkt die richting uit te gaan. Op wetenschappelijke grond is dat niet te verdedigen, gezien het zeer beperkte bewezen nut van die behandelingen en het hoge kwak-gehalte van heel wat adepten die  menen zowat alles “holistisch” te kunnen behandelen

Dit is onaanvaardbaar en gevaarlijk. De krakers en prikkers zonder diploma van arts of kinesitherapeut voeren nu al openlijk en ongestoord praktijk, ze doen aan onwettige uitoefening van de geneeskunde, maar niemand legt hen iets in de weg. Als de minister hen geen diploma bezorgt, dan zullen ze een andere weg zoeken om zichzelf te diplomeren. De chiropractors en homeopaten zijn al druk bezig om via de EU een “standaard” te laten vastleggen voor hun eigen opleidingen. Ze hebben daarvoor wel een erg speciale weg gekozen, een organisme dat zich vooral bezig hield met industriële normen: The European Committee for Standardization (CEN, Comité Européen de Normalisation)  Ze hopen op die manier zichzelf te gaan erkennen en controleren. De ervaring in andere landen bewijst dat we geen illusies moeten maken over de waarde van die zelfcontrole. 

Als de uitoefening van onbewezen behandelingen wordt voorbehouden aan artsen met een speciale erkenning, dan worden die “quacks with a licence to kill”. Dan zullen de niet-artsen die nu al kraken, homeopathie, acupunctuur of Chinese Geneeskunde toepassen in hun achterkamertjes gewoon blijven werken. Het gerecht zal zoals voorheen bijna nooit vervolgen, tenzij bij erge schade, en alles zal bij hetzelfde blijven. Het probleem van de illegale behandelaars zal niet verdwijnen. Om die enigszins in toom te houden zou men al een categorie van welzijns- of goedgevoel-behandelaars moeten toestaan, waarbij geen enkel bewijs voor werkzaamheid vereist zou zijn. De wet-Colla is dus een maat voor niets.

Wordt nog vervolgd.

Wim Betz is emeritus diensthoofd van het centrum voor huisartsenopleiding aan de VUB. Hij is stichtend lid en ondervoorzitter van SKEPP.