Chiropraxie: wetenschap of kwakzalverij?

[foto door Michael Dorausch (wikipedia)]

Op 30 april 2004 stuurde de familie van Mathiason samen met de families van Lana Lewis, Donna Fawcett, Renate Labonte en Dr. Ron Grainger, allen dood ten gevolge van gelijkaardige nekbehandelingen voor allerlei kwaaltjes, een pamflet en een videotape naar 400 Canadese politici met het verzoek om een onmiddellijk moratorium op chiropractische behandelingen van de bovenste halswervels. Ze vroegen de lokale gezondheidsministers om gedurende drie maanden na te gaan of de praktijk van het nekkraken enig medisch voordeel oplevert en of de voordelen opwegen tegen de risico’s.

Na het bekijken van de door de families opgenomen video (en van video’s van anderen die aan een beroerte, verlamming of quadriplegie leden) hoeft men geen expert in chiropraxie te zijn om in te zien dat dit niet alleen een redelijk, maar zelfs een zeer dringend verzoek is. De bedoeling van chiropractische behandelingen bestaat erin om afwijkingen van de wervelkolom (‘subluxaties’) te vinden en te corrigeren. Die afwijkingen kunnen volgens de theorie van chiropractors "de zenuwbanen irriteren en de normale energiestroom verhinderen". Volgens die theorie kan manipulatie van de bovenste halswervels niet alleen patiënten met nekklachten, hoofdpijn en whiplash helpen, maar kan de methode gebruikt worden voor de behandeling van zowat alles.

Chiropractische brochures bevatten merkwaardige beweringen: nek- en rugbehandeling is goed tegen onder meer galstenen, artritis, hartkwalen, oogkwalen, constipatie, verkoudheid, amandelontsteking, appendicitis, cirrose en diabetes; de lijst is eindeloos. Dixit de brochure voor diabetesbehandeling: "Door de afwijking in de ruggenwervels te corrigeren kunnen de zenuwbanen opnieuw het aangetaste gebied bereiken, waardoor het metabolisme weer normaal wordt." De zelfgemaakte video laat zien hoe het nekje van een baby wordt gekraakt als alternatief voor een vaccinatie. Brochures maken reclame voor de behandeling van kinderziekten, astma, allergieën, buikpijn, bedwateren, ADHD en leerstoornissen. Een chiropractor uit Calgary adverteerde in 2003 dat hij patiënten kan beschermen tegen het West-Nijlvirus en SARS. De claims over de werking van chiropraxie worden echter niet ondersteund door de huidige wetenschappelijke kennis of zijn zelfs helemaal niet te testen. Politici zouden moeten nagaan hoe wijdverspreid deze praktijken zijn en of er enig bewijs voor hun werkzaamheid bestaat.

In de traditionele geneeskunde kan een farmaceutische firma haar product pas op de markt brengen na vier stadia van grondig testen. Als iemand een product verkoopt op basis van overdreven beloften, wordt hij gestraft door de wetgever en gedwongen om zijn beweringen publiekelijk terug te nemen en het geld van de klanten terug te betalen.

De chiropractors verwijzen naar een artikel uit 2002 uit de Annals of Internal Medicine, een vakblad van het American College of Physicians, ter staving van hun bewering dat nekbehandeling veilig is. Het artikel, dat meldt dat complicaties zeer zeldzaam zijn, is echter geschreven door chiropractors en is – volgens quackwatch – "eenzijdige, opgeblazen reclame" waarin men "de gebreken van de chiropraxie ofwel ontkent ofwel opzettelijk mist spuit." Chiropractors verwijzen ook naar het onderzoek van Walter Herzog, verbonden aan de universiteit van Calgary. Zijn studie besluit dat er bij chiropraxie geen kracht wordt uitgeoefend op de slagaders, wat het onwaarschijnlijk maakt dat er tijdens een nekcorrectie schade aan de vertebrale slagaders zou ontstaan. Volgens Herzogs critici is zijn onderzoek onbetrouwbaar omdat het op lijken werd uitgevoerd (vijf, tussen 80 en 99 jaar) en omdat hij de drukmeters verkeerd op de slagaders plaatste. Druk is hier trouwens helemaal niet de belangrijkste parameter, zo klinkt het: de beroertes die resulteren in dood of invaliditeit worden typisch veroorzaakt door bloedklontering, voortvloeiend uit de beschadiging van de binnenkant van de slagader. Herzog heeft alleen aangetoond dat dode mensen geen beroertes kunnen krijgen.

Ondertussen bestaan er al 60 academische verslagen, gepubliceerd in peer-reviewed vakbladen, die een verband aangeven tussen chiropractische nekbehandelingen en beroertes. Zo vermeldde het Canadian Medical Association Journal in 2001 het cijfer van één op acht miljoen behandelingen, op basis van klachten. Dat cijfer is echter verre van accuraat, want het is analoog met wat je zou krijgen als je het aantal verwondingen bij auto-ongevallen zou baseren op het aantal gevallen dat de rechtszaal haalt. In een artikel van januari 2002 voor het Canadian Medical Association Journal schrijft professor Edzard Ernst dat er overtuigend bewijsmateriaal bestaat dat ruggengraatbehandeling "vaak zowel milde nadelige effecten als ernstige complicaties met onbekende incidentie tot gevolg kan hebben". Ten minste één studie schat het risico op complicaties in op 1 op 5.000. Is verder onderzoek dan niet gerechtvaardigd? Is dit werkelijk het risico waard? Onlangs schrapte de regering van het Canadese Ontario de chiropraxie uit haar begroting, wat de belastingbetalers van Ontario meer dan 100 miljoen dollar per jaar zal besparen. In België worden de chiropractors sinds enige tijd (beperkt) terugbetaald door de grote ziekenfondsen, die zelfs lijsten van door hen erkende chiropractors publiceren. Wie in ons land de geneeskunde mag uitoefenen, staat vermeld in het Koninklijk Besluit uit 1978. Al wie niet aan die voorwaarden voldoet is schuldig aan onwettige uitoefening van de geneeskunde en dus strafbaar. Chiropractor is geen erkend medisch beroep in ons land. Tenzij men een ander wettelijk erkend diploma heeft en geregistreerd is – wat meestal niet het geval is – bezondigen die chiropractors zich dus aan onwettige uitoefening van de geneeskunde en zijn de ziekenfondsen schuldig aan het bevorderen van deze onwettige handelingen. In een brief aan SKEPP beweren de directies van de drie politieke ziekenfondsen dat zij zullen instaan voor de kwaliteit van deze chiropractors. Op welke wettelijke basis ze zich dat recht toe-eigenen en hoe ze dat zullen doen, zouden we graag van hen vernemen.

De terugbetaling valt wel buiten het kader van de wettelijke ziekteverzekering en in de zogenaamde vrijwillige supplementaire verzekering, die door de grote fondsen als verplicht wordt voorgesteld. Zo creëren ze miljarden aan inkomsten die aan de wettelijke controle ontsnappen. Manuele behandelingen, waarvan sommige handgrepen ook door chiropractors toegepast worden, kunnen een beperkt nut hebben bij sommige aandoeningen van het spier-beenderstelsel, maar de risico’s op ernstige complicaties zijn niet te verwaarlozen. Voor alle andere ziekten heeft chiropraxie geen enkel bewezen nut en is elk risico dus onaanvaardbaar. Er is geen enkel organisme dat enige vorm van wettelijk toezicht houdt op de Belgische chiropractors. In geval van lichamelijke schade kan de patiënt zich tot de rechtbank wenden, maar dat is geen kleine stap. Aan de juristen dus om uit te zoeken of ze de ziekenfondsen, die hun klanten naar die gevaarlijke behandelingen sturen, verantwoordelijk kunnen stellen voor de kosten en de geleden schade.

Gebaseerd op een artikel van Danielle Smith in de Calgary Herald van 22 mei 2004.
Vertaling: Rik Delaet. Bewerking en commentaar: prof. dr. Wim Betz.