Triest nieuws… in memoriam Basva Premanand

B. Premanand, nestor van de Indische rationalistische beweging, is niet meer. Hij overleed op 4 oktober 2009 om 14u20 te Podannur, Tamil Nadu. Hij werd 79 jaar. In overeenstemming met zijn eigen wens werd zijn lichaam geschonken aan de plaatselijke medische academie.

Geboren op 17 februari 1930 in Kozhikode (Kerala), werd Premanand reeds van jongs af aan een scherp observator van paranormale fenomenen. Als adolescent benaderde hij verschillende swami’s en goeroes om spirituele inzichten te vergaren, maar al gauw had hij het bij elk van hen verkorven toen hij besefte dat het stuk voor stuk oplichters waren. In 1969 ontmoette hij de belangrijke Sri Lankaanse skepticus dr. Abraham Kovoor, die in India verbleef voor een reeks lezingen waarin mirakels ontmaskerd werden. Dit was een scharniermoment in het leven van Premanand, die zich onmiddellijk volledig overgaf aan het professioneel ontmaskeren van spirituele oplichters. Na de dood van dr. Abraham Kovoor in 1978 hield Premanand diens beroemde uitdaging in ere, waarbij een bedrag van ongeveer 2000 euro werd uitgeloofd aan iedereen die onder gecontroleerde omstandigheden het bezit van psychische gaven kon aantonen. Het dient gezegd dat de uitdaging slechts zelden werd aangegaan.

Tijdens zijn tumultueuze campagne, die meer dan drie overvolle decennia omspande, bezocht Premanand bijna elk dorpje en elke stad in India. Hij ontmaskerde er religieuze charlatans en hun mirakels, begeleidde wetenschappelijke workshops voor zowel hoger opgeleiden als voor leken, en gaf lezingen en demonstraties voor het grote publiek. Hij bezocht ongeveer 49 landen in zijn missie om skepticisme en kritisch denken te verspreiden en te promoten. Hij ontving zelfs een toelage van de Nationale Raad voor Technologische en Wetenschapscommunicatie van de Indische regering voor zijn inzet in het stimuleren van wetenschappelijke geletterdheid.

Het meest beruchte slachtoffer van Premanand was natuurlijk Puttaparthi Sai Baba, decennia lang de nummer één spirituele zwendelaar van India. Het is legendarisch hoe Premanand ooit een gerechtelijk dwangbevel liet uitschrijven aan het hooggerechtshof van Andhra Pradesh tegen Sai Baba op basis van de Indische wet op gouddekking! Hij wilde dat de regering optrad tegen Sai Baba, omdat deze uit het niets goud materialiseerde, wat radicaal indruiste tegen sectie 11 van de wet op gouddekking, die stelt dat voor het vervaardigen van goud expliciete toestemming nodig is van de bevoegde instanties. Gezien de grote invloed van spirituele zwendelaars in alle lagen van de Indische bevolking is het weinig verwonderlijk dat de zaak door het hof nietig verklaard werd. Premanand verzamelde ook een enorme collectie gegevens rond de beruchte moord op zes personen in Sai Babas ashram op 6 juni 1993, die hij publiceerde in een boek van meer dan 800 pagina’s (Murders in Sai Baba’s Bedroom). Het boek is een collector’s item voor al wie de waarheid wil kennen over de duistere praktijken in de ashram.

Gedurende meer dan twee decennia stond Premanand ook in voor de publicatie van Indian Skeptic, een maandelijks magazine gewijd aan de promotie van rationalisme en een wetenschappelijke houding. Het tijdschrift vormde een onschatbare brug tussen verschillende rationalistische groepen en individuen in het overwegend religieuze India. Via zijn Skeptic Book Club bracht hij ook een aantal boeken uit die de Indische “godmensen” en hun miraculeuze fratsen scherp aan de kaak stelden. Zijn meest populaire boek, Science versus Miracles, biedt een natuurlijke verklaring voor zo’n 150 “mirakels” die in India vaak op het repertoire van deze “godmensen” staan.

In november 2006 werd kanker vastgesteld bij Premanand en hij onderging een zware operatie. Dit weerhield hem er echter niet van zijn missie verder te zetten. In januari 2007, nauwelijks een paar weken na zijn operatie, woonde Premanand een meeting bij van rationalisten in Bangalore waar de Bangalore Vicharavadi Sangha (Bangalore Rationalist Association) gesticht werd. Ook was hij in april 2007 aanwezig op de zesde nationale conferentie van de Federatie van de Indische Rationalistische Organisaties (FIRA), waarvan hij stichter en voorzitter was. Hij ontving er een bekroning (voor zijn bijdrage aan de rationalistische beweging van India) uit handen van Maharashtra Andhrashraddha Nirmoolan Samithi. Hij woonde ook de 25ste staatsconferentie van Kerala Yukthivadi Sangam (Kerala Rationalist Association) bij, gehouden in december 2007 in Thiruvananthapuram.

Premanand bleef maandelijks Indian Skeptic uitgeven, zonder ook maar een enkele editie over te slaan, tot eind 2008, en hij publiceerde nog een aantal boeken over rationalisme via zijn Skeptic Book Club. Ondanks zijn falende gezondheid wist hij een langdurig gekoesterd project nog tot een goed einde te brengen en voor het publiek open te stellen op 5 maart 2009: een permanente tentoonstelling over de wetenschappelijke methode in Podannur, Tamil Nadu.”

Zo is een nobel en gewaardeerd lid van de skeptische gemeenschap heengegaan. Ik zal hem sterk missen. Een citaat uit de wijsheden van kunstenaar W. Aikman:

De doden spreken door het leven dat ze geleid hebben, door hun werk, en door hun woorden.

James Randi 
(vertaling door Pieter Peyskens)