Skeptische Put 2013: Peter Vereecke

Twee van de grootste regisseurs uit de filmgeschiedenis, Stanley Kubrick en Alfred Hitchcock, behaalden gedurende hun respectieve carrière geen enkele Oscar. Soms worden gedoodverfde favorieten het slachtoffer van hun eigen succes. Vermits ze jaar op jaar blijven uitblinken, kan je er vanop aan dat hun ster niet snel zal uitdoven. Die overweging speelt uiteindelijk in hun nadeel: jaar na jaar gaan mindere goden met de laurierkrans lopen.

Ook onze Skeptische Put is geen carrièreprijs, waardoor we voor de hand liggende winnaars soms schromelijk over het hoofd zien. Dat onze winnaar van dit jaar niet eerder in de prijzen viel, lijkt welhaast een samenzwering, iets waar hij zelf wellicht al was bij uitgekomen. De Put-winnaar is een totaaldenker, een homo universalis van het achterland van de wetenschap.

De meeste mensen kennen Peter Vereecke, ex-burgemeester van Evergem, als aanhanger van de chemtrails-theorie: de opvatting dat de witte rookslierten die vliegtuigen achterlaten geen onschuldige condensatiesporen zijn, zoals wetenschappers en luchtvaartexperts ons willen wijsmaken, maar zwanger zijn van onheil. Net zoals andere complotdenkers wereldwijd, is onze winnaar ervan overtuigd dat wij in het grootste geheim besproeid worden, met gifstoffen, zware metalen, ziekmakende micro-organismen, nano-robots en dies meer. Over de precieze samenstelling van die chemische cocktail bestaat geen eensgezindheid, evenmin als over de achterliggende bedoelingen. Volgens de ene wordt er gesproeid om het klimaat te manipuleren, volgende de ander om de bevolking ziek en weerloos te maken, of chemisch wapens uit te testen, of om de klimaatopwaming tegen te gaan, die overigens zélf een complot is om de weg te effenen voor een totalitaire wereldregering...

Maar we zouden onze winnaar oneer aandoen mochten we hem enkel op de chemtrails vastpinnen. Hij gelooft ook dat niet Al Qaeda, maar de Amerikaanse regering zelf verantwoordelijk was voor de aanslagen van 11 september, eventueel in een consortium met andere schimmige booswichten. De maanlanding vond volgens hem nooit plaats, maar werd in een Hollywood-studio in scène gezet. John F. Kennedy werd niet door de eenzame schutter Lee Harvey Oswald vermoord, maar door zijn bloedeigen vrouw Jackie, zoals de videobeelden volgens Vereecke duidelijk uitwijzen. In de evolutietheorie gelooft hij - uiteraard - ook niet.

Filosofen hanteren soms een techniek genaamd 'bewijzen uit het ongerijmde'. Daarbij aanvaard je de aannames van je tegenstander en probeer je aan te tonen dat die tot conclusies leiden die hij of zij zelf als absurd eschouwt. Een welwillende strategie, waarbij je iemand mee op weg neemt naar fabeltjesland. Bij complotdenkers heeft zo’n strategie vaak een averechts effect. In plaats van op de schreden terug te keren, gaat de complotdenker met frisse moed nog een stap verder. Misschien was het wel helemaal geen vliegtuig, maar een raket die op het Pentagon insloeg? Fascinerend! Misschien gebruikte men holografische simulaties in plaats van vliegtuigen? Misschien waren Bush en zijn rechts-republikeinse haviken zelf slechts marionetten van een nog machtiger en angstaanjagender gezelschap? Misschien worden ze bestierd door reptielachtige buitenaardse wezens, zoals de Britse journalist David Icke - door onze winnaar bewonderd - gelooft?

Bij complotdenkers ontstaat zo een bizarre dynamiek, een soort van complot-opbod. De verleiding is groot om steeds dieper te graven, om steeds nieuwe vertakkingen en verbanden te zien. De eerste die met de ogen knippert, deinst terug voor de waarheid, die is nog een half "schaap", zoals complotdenkers de naïeve dwazen plegen te noemen die reguliere bronnen en media geloven.

Een complotdenker zoals onze winnaar is als een sinistere tweelingbroer van koning Midas: alles wat hij aanraakt, vervaalt en verbleekt. Geen enkel gebeurtenis op dit wereldtoneel ontsnapt aan de argwaan. Wat onschuldig of helder leek, wordt plots duister en onheilspellend.

Dat leidt soms tot hilarische kronkels, maar – en dit mogen we niet uit het oog verliezen - is even vaak ook verre van onschuldig. Vereecke gelooft dat vaccinaties een dekmantel zijn voor een duister complot om onze lichamen te vergiftigen, om onze geesten te knechten, om onze weerstand te breken voor de nakende totalitaire samenleving waaraan de geheime machthebbers werken. Vaccinaties, van welk allooi dan ook, worden door Vereecke en de zijnen dan ook te vuur en te zwaard bestreden.

Net zoals andere complotdenkers, blijft onze Put-winnaar totaal blind voor de zegeningen van vaccinaties in het verleden. Eén van de ergste geselen die de mensheid gekend heeft - de pokken - is door vaccinatie definitief uitgeroeid. Andere ziekten, zoals polio, zijn teruggedreven tot enkele broeihaarden. Mazelen, kinkhoest en bof zijn overigens geen onschuldige kinderziekten, zoals complotdenkers beweren, maar eisen jaarlijks talloze slachtoffers. Het dodental van mazelen alleen al loopt jaarlijks in de honderdduizendtallen.

Voor een door de wol geverfde complotdenker is het echter een koud kunstje om enkele wilde geruchten over vaccinatie door de complotmolen te jagen en zo paniek te zaaien bij het grote publiek. Laat ons wel wezen: kille naalden die in onschuldige kinderlijfjes worden geprikt, met zogezegd inerte ziektekiemen, vergezeld van chemische substanties met onheilspellende namen: het is een gedroomd doelwit.

De Skeptische Put kennen we niet alleen toe om ons vrolijk te maken over frivole wanen, hoewel we toegeven dat enig geginnegap niet van de lucht was op de vergaderingen van de prijzencommissie. Waanbeelden kunnen onschuldig beginnen, maar hebben de neiging om steeds verder om zich heen te woekeren. Zot zijn doet geen zeer, zo zegt de volksmond, maar als je maar lang genoeg de zotheid predikt, begint het altijd wel ergens te steken. Indien niet bij jezelf, dan misschien bij anderen. Rabiate anti-vaccinatie propaganda, daar winden we geen doekjes om, is een gevaar voor de volksgezondheid.

Peter Vereecke maakt zich al jaren onverdienstelijk in de verspreiding van diverse complottheorieën en pseudowetenschappen, en had onze Prijs al veel langer in de wacht moeten slepen. Deze keer willen we hem niet over het hoofd zien. Dat hij hier vanavond aanwezig is om de honneurs waar te nemen, in het hol van de leeuw, vind ik wel erg moedig. Indien hij werkelijk van al die duistere samenzweringen overtuigd is, waarvan hij zich de klokkenluider waant, is het zelfs een beetje roekeloos.

Nu ik eraan denk, was het niet de Oscarloze Stanley Kubrick die de maanlanding in scène heeft gezet, in een Hollywood-studio? Werd hij misschien monddood gemaakt door de Illuminati? Of kreeg hij in het grootste geheim toch zijn langverwachte Oscar, voor bewezen diensten? Misschien brengt onze winnaar raad. De Skeptische Put 2013 gaat naar: Peter Vereecke!