Marleen Finoulst wint Zesde Vijs - Laudatio

Alvorens ik overga tot de lofrede voor de winnaar van de (pdw)trofee wil ik toch nog even stilstaan bij de man die we bij deze gelegenheid toch weer even herdenken. Patrick De Witte, de man waarbij 'die bril op dat hoofd stond omdat hij met zijn hersens keek'

Hij was een toonbeeld van kritisch denken. Hij was altijd bereid om op basis van de feiten de gevestigde meningen, ook die van hemzelf, te herzien of desnoods met een kwinkslag te vernietigen. Hij was het levende voorbeeld van hoe je je oogkleppen kan leren afzetten en onbevooroordeeld maar immer kritisch naar de dingen te kijken. Daarom is hij de naamgever van de jaarlijkse skepp-prijs voor een individu of organisatie die heeft bijgedragen aan het verscherpen van de kritische blik.

(pdw) zou gesmuld hebben van de volgende vraag: Kan een omgekeerd lepeltje in een geopende champagnefles de bubbels langer bewaren? Nee, want bij vergelijkend onderzoek vindt men geen enkel verschil tussen geopende champagneflessen met of zonder lepeltje. Om te weten of een bewering juist of fout is, moet ze onderzocht worden, bij voorkeur in een vergelijkende studie. Wat geldt voor de mythe met het lepeltje, geldt ook voor vele geneeskundige behandelingen. Wetenschappelijk onderzoek is daarom een onmisbare basis voor een goede geneeskunde.

Wetenschappelijk onderzoek moet van goede kwaliteit zijn: objectief, gecontroleerd en de effecten moeten vergeleken worden met een controlegroep. In het onderzoek met de champagneflessen moet je de bubbels in de flessen met een lepeltje kunnen vergelijken met de inhoud in flessen zonder lepeltje. Dat is in medisch-wetenschappelijk onderzoek niet anders.

Dat onderzoek is één ding. De resultaten van dat onderzoek moeten ook hun weg vinden naar de immer mondiger patiënten die echter voortdurend op het verkeerde been gezet worden door sensationele en veelbelovende verhalen in de media. Bevindingen uit studies worden maar al te dikwijls overdreven voorgesteld, zowel door verslaggevers als onderzoekers. Zo belanden ongenuanceerde boodschappen in de media. Maar zoals mensen recht hebben op zuiver drinkwater, hebben ze ook recht op zuivere gezondheidsinformatie.

Onnauwkeurige of verkeerde gezondheidsinformatie kan verstrekkende gevolgen hebben. Het kan leiden tot geldverspilling, onnodige onrust en overbodige behandelingen. Als u bijvoorbeeld gelooft dat vetverbranders uw buik of dubbele kin zullen gladstrijken, geeft u misschien onnodig geld uit. En als u gelooft dat deodorant borstkanker veroorzaakt, wordt u onnodig bang gemaakt. Stel dat u als jonge ouder het bericht gelooft dat het mazelenvaccin autisme veroorzaakt, u uw baby niet laat vaccineren met de beste bedoelingen en uw kind later hersenschade oploopt bij een mazeleninfectie.

Maar het is niet zo eenvoudig om kaf van koren te scheiden. De vrouw die we vandaag onderscheiden is daar al haar hele leven mee bezig geweest. Ze begon als huisarts, werkte nog een jaar in de brousse in Afrika maar stapte over naar gezondheidsvoorlichting. Ze is de stichtend hoofdredacteur van het gezondheidsmagazine BodyTalk dat sinds 2006 op een bondige en betrouwbare manier de bevindingen uit het medisch-wetenschappelijk onderzoek vertaald naar de man en vrouw in de straat. Onafhankelijk en dus kritisch, niet alleen voor de kwakzalvers en pseudowetenschappelijke genezers, maar net zo goed voor de wetenschap en de gezondheidszorg zelf.

Ze schreef ondertussen nog boeken over vrouwelijke en mannelijke hormonen , borsten en prostaten, allergieën en zwangerschappen.

Vorig jaar was zij een van de drijvende krachten achter een nieuwe website Gezondheid-en-Wetenschap. Daar houdt zij (samen met artsen en experts van het Belgisch Centrum voor Evidence-Based Medicine, kortweg Cebam) het mediagenieke gezondheidsnieuws tegen het licht. Ze becommentariëren de meest opvallende krantenkoppen en brengen ruimere achtergrondinformatie over de wetenschappelijke oorsprong van het nieuws, met de nodige nuanceringen. Dat is geen overbodige luxe: naar schatting 75% van de mensen verwerft kennis over gezondheid via de media. Foute feiten en valse verwachtingen worden daar gecreëerd. Zij probeert daar een kritische tegenstem te laten horen. Zoals ze dat ook doet in opiniepagina's en in veel bekeken tv-programma's zoals de Zevende dag of Volt.

Haar kritische blik bestrijkt een breed gebied van klinkklare onzin tot klassieke mythes.

Onlangs ontmaskerde ze de sprookjes rond gevitaliseerd water en diende ze politici van repliek over de vermeende gevaren van al dan niet gelegaliseerde drugs. Net zo goed als ze de raad aan jonge ouders om hun baby op de buik te slapen te leggen onderuit haalt. Men ging er van uit dat een kindje dat op zijn rug slaapt, kan stikken in eigen slijm of voedsel. Die theorie was gebaseerd op de overlevering, niet op bewijs. Vandaag is er een duidelijke richtlijn die zegt dat baby’s best op hun rug te slapen worden gelegd, omdat het risico op plotse dood daardoor driemaal kleiner wordt. Deze richtlijn is gebaseerd op cijfers. Dit is een betrouwbare bewering op basis van bewijs.

Net zo ging men er van uit dat kinderen met een oorontsteking best antibiotica kregen. Vandaag weten we dat dit slechts zelden nodig is; meestal geneest een oorontsteking vanzelf en kan een kuur antibiotica, waaraan ook nadelen verbonden zijn, vermeden worden.

Dat is het soort informatie waarvan de laureate van vandaag haar werk maakt. Dankzij haar kennis en haar pen leren vele mensen uit een breed publiek dat het onzin is om medische lepeltjes te gebruiken om gezondheidsbubbels te conserveren. Ze laat ook zien dat lepeltjes die verbogen worden door telekinese slechts het resultaat zijn van handige bedriegers.

Maar ik zou zeggen, genoeg gepraat over champagneflessen die al dan niet open staan, of over lepeltjes die al dan niet gebogen zijn, het is tijd om de kurken te laten knallen want de (pdw)trofee van 2014, voor een jarenlange bijdrage aan een meer begrijpelijke en niet minder kritische kijk op de gezondheid en de geneeskunde, gaat naar ... Marleen Finoulst.