"Genees jezelf van CVS" - een skeptische kijk

Kris Van Kerckhoven, een controlearts uit Putte, claimt een mirakeloplossing voor het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) te hebben gevonden. In zijn recent verschenen boek ‘Altijd moe & chronische pijn?’ beweert hij dat de oorzaak van CVS in onbewuste overtuigingen en onderdrukte emoties te vinden is, net als bij een Freudiaanse actuaalneurose. Patiënten kunnen zichzelf genezen door eenvoudigweg naar hun primaire emoties te handelen.  Meer nog: dit geldt niet enkel voor CVS maar voor talloze chronische ziekten zoals reuma, lupus of multiple sclerose. Ook deze auto-immuunaandoeningen worden, aldus van Kerckhoven, door opgekropte stress en verdrukte emoties veroorzaakt.

In herhaling

Van Kerckhovens visie is jammer genoeg niet uniek. De idee dat allerlei chronische aandoeningen aan een stress-gerelateerde verstoring van de hypothalamus of ‘bijnieruitputting’ te wijten zijn, werd eerder al aan de man gebracht. Of het nu Mickeltherapie, Guptaprogramma of het Alexander-concept heet, telkens gaat het om een dubieuze praktijk waarbij patiënten via dure coaching een miraculeuze genezing beloofd wordt. De behandeling bestaat dan uit gedragstherapie voor het onbewuste brein. Wetenschappelijke evidentie hiervoor ontbreekt, maar blijkbaar belet dat sommigen niet om de boodschap te blijven herhalen.

Stigmatiserend

In van Kerckhovens boek staan verschillende passages die CVS-patiënten eerder ellende dan beterschap zullen bezorgen. Na een resem stigmatiserende uitspraken - “ze leven onder constante stress  […] Het gaat bijna altijd om erg gevoelige mensen (emotioneel, hypersensitief)” - komt Van Kerckhoven tot de conclusie dat CVS-patiënten moe zijn door ziekmakend gedrag. Ze handelen niet naar hun primaire emotie. Vrienden of naasten die het boek lezen, krijgen zo onterecht de impressie dat CVS-patiënten hun ziekte in de hand hebben en kunnen genezen als ze daar de moed voor vinden. De Nederlandse Gezondheidsraad waarschuwde in maart van dit jaar nog hoe schadelijk dergelijke vooroordelen kunnen zijn.

Spreken vanuit je klachten

Lezers krijgen in het boek ook advies dat CVS-patiënten fysiek schade kan berokkenen. Het belangrijkste kenmerk van de ziekte is namelijk dat symptomen verslechteren na inspanning.  Een CVS-patiënt die zich forceert door klachten te negeren, zal dus nog zieker worden. Maar dat is precies wat Van Kerkchoven zijn lezers opdraagt. ‘Spreken vanuit je klachten’ wordt patiënten expliciet afgeraden, want:

“als je je grenzen op die manier motiveert, dan ben je bezig je onderbewustzijn een heel duidelijke les te geven, namelijk: ‘als je wilt dat ik mijn grenzen stel, dan zul je me heel veel symptomen moeten geven, want ik heb die klachten en symptomen nodig om mijn grenzen aan te kunnen geven!’ Ik hoop dat je goed inziet hoe funest dit is voor jezelf!”

Een omgekeerde placebo

De claim dat Van Kerckhoven met zijn methode CVS-patiënten kan genezen is op zijn zachtst gezegd ongeloofwaardig. CVS is een chronische, invaliderende ziekte waarvoor geen curatieve behandeling bestaat. Uit onderzoek blijkt dat slechts een kleine minderheid (minder dan 10%) het geluk kent volledig te herstellen. Voor het psychisch welzijn van patiënten is het belangrijk hen een correct inzicht in hun prognose te geven, zodat men de ziekte leert aanvaarden en de focus verlegt naar projecten die wel nog mogelijk zijn. Van Kerckhoven ziet het echter als zijn plicht om collega-artsen hiertegen te waarschuwen. Patiënten vertellen dat ze lijden aan een chronische ziekte waarvan ze niet snel zullen genezen is volgens hem:

“deontologisch onverantwoord en zelf medisch verboden, want het werkt als een omgekeerde placebo: het versterkt de ziekte!”

Een vreemde uitspraak voor een controlearts. Men kan zich de vraag stellen of een dokter die in de media beweert dat CVS-patiënten genezen als ze naar hun onbewuste emoties luisteren, wel een correct oordeel kan vellen over hun invaliditeit.

Grenzen stellen

Mogelijk vinden sommige patiënten toch wat nuttigs in het boek. Vaak zijn CVS-patiënten heel hard voor henzelf omdat ze door buitenstaanders als lui of zwak bestempeld worden. Dan kan het advies om grenzen te stellen en naar je ‘primaire emoties’ te luisteren best zinvol zijn. Die boodschap kan men echter zonder Freudiaanse analyse, stigmatiserend taalgebruik of miraculeuze herstelpercentages brengen. Kris Van Kerckhoven maakte bewust de keuze om toch zo te werk te gaan. De lokroep van de pseudowetenschap was blijkbaar te verleidelijk.