Fake Medicine

Iedere gespecialiseerde arts kent de collega’s “anti-aging specialisten” wel, via hun patiënten die vaak uiteindelijk onze eigen patiënten worden, want ze worden druk besproken. Anti-aging is alvast geen erkende specialisatie, en niet de activiteit van de meeste erkende hormoonspecialisten.

Verouderen is geen ziekte

Het is niet mijn wens als wetenschapper om de opinies van deze collega’s – believers te beknotten maar ik verzet me wel tegen niet-wetenschappelijke stellingen en praktijken. Het lijkt wel een sekte, die anti-aging collega’s die geloven in het optimaliseren van hormonen. Ze geloven enkel wat zij denken wat waar is. Ze praten met mensen die denken wat zij denken, ze voelen zich zelfs wat superieur, terwijl ze – ik wik mijn woorden – uitgespuwd worden door de klassiek geschoolde collega’s. Anti-aging is een hol begrip en is sowieso al een weinig positief concept, alsof verouderen een ziekte is die je moet bestrijden.

Emotioneel debat

Ik noem deze praktijken eigenlijk “fake medicine”: er bestaan anekdotische verhalen van leuk uitziende artsen of patiënten die worden opgepikt op sociale media, maar vaak ook door de reguliere pers.

Deze “wetenschap” komt terecht op websites en als genoeg mensen dit gaan geloven, zal het misschien toch waar zijn? Niet alleen goedgelovige “patiënten” maar ook sommige artsen worden hierin meegesleept. Het debat is ook altijd zeer emotioneel geladen. Sommige patiënten – want dat worden ze uiteindelijk – gaan bijna fanatiek, zonder wetenschappelijke achtergrond, vurig hun dokter verdedigen. Ik begrijp dit ook: sensationeel nieuws of spectaculaire resultaten beloven, verkopen makkelijker dan correcte wetenschap, die soms wat saai kan lijken. Er wordt de laatste tijd ook wat lacherig gedaan over de uitspraak “onderzoek toont aan dat…”, maar degelijk onderzoek is uiteindelijk het beste wat we hebben. Het is net pseudowetenschap die ervoor zorgt dat mensen hun geloof in degelijk wetenschappelijk onderzoek verliezen. In wetenschappelijk onderzoek veranderen we vaak ook één parameter of geven we één medicijn om een bewijs van verschil of voordeel te vinden. Typisch voor de anti-aging behandelingen is dat allerlei verschillende interventies tegelijk gebeuren onder de vorm van hormonencocktails al dan niet met voedingssupplementen. Wie raakt daar nog aan uit?

Men belooft “de fontein van de eeuwige jeugd” te kennen, alsof deze artsen echt een veroudering zouden kunnen tegenhouden met hormonale supplementen. Vaak streeft men de hormonale spiegels na van iemand van jongvolwassen leeftijd. Maar het is niet omdat je hormoonspiegels van iemand van 20 jaar nastreeft dat je ook 20 bent of dat je je 20 voelt. Het is net alsof je bloed van jonge mensen zou drinken en je zo jonger zou worden. Ze zeggen dat je “optimale” hormonale cijfers zou moeten hebben, maar dit is een zeer vaag concept. Ik denk dat net je hypofyse van nature uit veel beter ‘weet’ wat een optimale hormonale spiegel is. Wie zal het zeggen, in de afwezigheid van degelijke research? Bijnierschorsinsufficiëntie, testosteronetekort, groeihormoondeficiëntie zijn zeldzame diagnoses, zelfs in een tweede en derde lijn endocrinologiepraktijk. Hoe bizar toch dat deze diagnoses bij zovelen gesteld worden in de anti-aging centra.

Gezondheidsrisico’s

De problemen met de hormonale antiaging behandelingen zijn veelvuldig. Als je geen patiënt bent – wat wellicht het geval is – wordt je na verloop van tijd toch afhankelijk van deze hormonen. In het bijzonder is het opstarten van een corticosteroïdbehandeling, meestal onder de vorm van hydrocortisone, een risico voor je gezondheid onder de vorm van een iatrogene (door artsen veroorzaakte) bijnierschorsinsufficiëntie. Ook de kostprijs van de behandeling en voorafgaande onderzoeken zijn niet mis. Sommige klanten geven meerdere honderden euro’s per maand hieraan uit. Groeihormoonbehandeling is strikt geregeld volgens terugbetalingscriteria voor de volwassen patiënt met hypofyse-uitval. Een groeihormoonbehandeling die opgestart wordt zonder bewezen groeihormoontekort (daar bestaan heus wel criteria voor) zal al snel per voorschrift enkele honderden euro kosten.

Elke apotheker die groeihormoon aflevert zonder terugbetalingsattest werkt eigenlijk mee aan deze praktijken en de pharmabedrijven weten wellicht hoeveel er zonder of met terugbetalingsattest verdeeld wordt. Een derde probleem van de anti-aging specialisten is dat ze nog steeds geloven dat de ouderwetse manier van bepaling van hormonen, op urinaire stalen, een diagnostische waarde heeft. Jawel, je vindt nog laboratoria die deze bepaling voor je willen uitvoeren. De rekening volgt, zeker als de arts rond de 100 bepalingen laat uitvoeren. Een vierde rariteit is dat extracten van varkensschildklieren, die vaak voorgeschreven worden in de anti-aging, een verhoging van de actieve schildklierhormoonspiegel (FT3) veroorzaken. Sneller overlijden op basis van hartritmestoornissen bij deze hogere FT3-spiegels is in gedegen onderzoek aangetoond. Ook het onnodig voorschrijven van groeihormoonbehandeling zorgt voor een risicoverhoging op type 2 diabetes, cardiovasculair lijden en kanker. Ten slotte, wat mij nog bizar lijkt, is dat van sommige anti-aging artsen de voorgeschreven vitaminecocktails moeten besteld worden via één specifieke website en telkens met dezelfde laboratoria samengewerkt wordt. Zo staat het op de voorschriften gespecifieerd. Ik laat u zelf de conclusies trekken. We weten sowieso allemaal dat de winstmarges van vitaminepreparaten en laboratoriumanalyses duizelingwekkend zijn.

Epicurus

De vraag die we dan vaak teruggespeeld krijgen, is de volgende: “Wat helpt dan wel?” Het antwoord daarop is nogal evident. De klassieke geneeskunde helpt; gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek heeft men een impressionante toename van levensduur gerealiseerd in de voorbije decennia. Ondertussen is iedereen er ook van overtuigd dat je bent wat je eet en drinkt en de klassieke adviezen van genoeg slapen, voldoende lichaamsbeweging en een absolute rookstop zijn ook hier van toepassing. Gelukkig wordt de hype van gezond verouderen ondertussen alsmaar groter, ten nadele van het slikken of injecteren van allerlei medicatie.

Om even de filosofische tour op te gaan: ik raad aan om het boek Travels with Epicurus van Daniel Klein te lezen. Hij argumenteert daarin dat we er beter werk zouden van maken om bewuster te leven in de plaats van onze tijd vol te proppen met afleidende activiteiten om je eeuwig jong te voelen. Draag zorg voor je binnenkant, zowel lichamelijk als mentaal en dat toont zich uiteindelijk ook aan de buitenkant, als dat je doel is. Klein, intussen een man van 70 jaar oud, ziet dat zijn vrienden van dezelfde leeftijd starten met joggen, nieuwe talen leren, of testosteronesupplementen willen. Ze gaan hun leven volplannen met activiteiten, reizen, projecten,… waardoor ze een illusie creëren dat ze “forever young” zijn. De realiteit is dat de tijd toch zeer luid doortikt, elke minuut en elke seconde. Als je dit leven met activiteiten volplant zal het subjectief nog vlugger voorbij zijn. Time flies when you’re having fun. Hij gaat ervan uit dat een oudere leeftijd een privilege is waarvan je moet genieten eerder dan het te zien als een ziekte die je moet genezen of een toestand die je moet negeren. Anders ontzeg je jezelf een levensfase en ga je onmiddellijk van forever young naar oldold, waar het meestal niet meer zo leuk is.

Andropauze

Het al dan niet bestaan van de andropauze is uitgebreid becommentarieerd in de literatuur en in de algemene pers. In 1889 beweerde Charles Brown-Séquard dat zelfinjectie van een mix van water, bloed en zaadcellen van jonge honden of cavia’s een radicale verbetering had teweeg gebracht.

Zijn praktijk draaide een tijdje zeer goed en de man werd bekend. Dit folkloristisch idee overleeft nog steeds in een iets gemoderniseerde versie bij de anti-aging collega’s. De endocrinologen krijgen ook nog vaak de vraag van mannen die graag een testosteronesupplement willen, zelfs al is hun ochtendtestosterone bij herhaling normaal. Uitgebreid wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat bij oudere mannen een toename van seksueel verlangen de duidelijkst meetbare parameter is die gunstig beïnvloed wordt onder testosteronbehandeling. Dat in het geval dat het testosterongehalte vooraf echt te laag lag en dus pathologisch laag was. Een interventie staat niet ter discussie, maar zonder voorafgaand tekort, is er wellicht enkel een placeboeffect.

Je wilt dus een behandeling die van een evenwichtige oude man een oude man met het seksueel verlangen van een jongere man maakt. Ik vraag me af wat daar de meerwaarde van is. Je wilt dus iemand zijn, die je eigenlijk niet meer bent. De vraag naar een erectiepil is logischer, want daarbij gaan we ervan uit dat het seksueel verlangen nog intact is, anders wil je zo’n pil niet. Mannen die de vraag naar een testosteronbehandeling stellen bij een van nature uit nog normale bloedspiegel, hebben een acceptatieprobleem. Je kan blijkbaar niet accepteren wat je niet kan controleren of wat bij een levensfase hoort. Ik ben als arts ook niet in staat om van hen een 25-jarige man van 1m90 te maken met blauwe ogen. Wat is eigenlijk de onderliggende psychologische motivatie om hormonale doping te gaan vragen bij een arts? Misschien moeten we daar wel eens het licht op laten schijnen via onze collega’s-psychologen.

Fake news is nu een gekend fenomeen, het wordt opgespoord en de laakbaarheid is nogal evident. Hoe lang zal de tolerantie voor deze fake medicine nog blijven bestaan? Laat het de meesten, inclusief de Orde der artsen en de overheid toch maar koud? Is er geen tijd, geen energie, of vindt men het geen priortiteit om dit eens grondig te evalueren? Beseft men wel goed dat er gezondheidsrisico’s aan vasthangen?