Klacht Tegen Kwak in Nederland en België (laatst bijgewerkt op 28/03/2017)

"Beste lezer,

Help ons deze informatie bijgewerkt te houden door een bericht aan info@skepp.be te sturen als u meent dat er onjuistheden in staan en/of de bijwerk datum langer dan een jaar is verstreken.”

Ben je verontwaardigd over een “therapeut”, een behandeling, een belofte of reclame die fout of oneerlijk lijkt, dan kan je klacht indienen. Waar en hoe je die klacht best indient kan verschillen naargelang het gaat over een persoon, een behandeling, een product of een toestel.

Bedenk eerst goed wat je wil bereiken met die klacht, wil je schadevergoeding, wil je een charlatan stoppen, wil je verhinderen dat nog meer mensen bedrogen worden of wil je een oplichter gestraft zien ? Dit zal bepalen waar en hoe je best die klacht indient. Als het een klacht is over een product, een advertentie, een firma of een persoon die niet erkend en geregistreerd is als bevoegd gezondheidswerker, dan zal het meestal gaan over oplichterij, misleiding, consumentenbedrog of over onwettelijke uitoefening van de geneeskunde.

De EU en de nationale Belgische en Nederlandse wetten op consumentenbescherming zijn niet slecht, maar worden niet altijd goed toegepast. Die wetten verbieden elke reclame die beweert een ziekte of een gebrek te kunnen behandelen. Enkel voor erkende en geregistreerde geneesmiddelen mogen beweringen over ziekte gedaan worden, maar ook dat is erg gereglementeerd en beperkt.

Voor voeding, voedingssupplementen en vitamines mag reclame met beweringen over gezondheid en preventie, maar enkel nadat de slogan of bewering op voorhand werden aanvaard door het EU organisme voor voedsel en veiligheid: http://www.efsa.europa.eu. Je kan daar ook de lijst met afgekeurde slogans bekijken, het zijn er veel.

Voor homeopathische middeltjes, geregistreerd als HMP (Homeopathische Medisch Product) is elke bewering of reclame voor behandelen van ziekte of gebrek verboden. Enkel voor echte geneesmiddelen mogen er dergelijke beweringen gemaakt worden, na aanvraag en goedkeuring van de bewijzen.

Die wetten worden bijna dagelijks overtreden en de overtreders kunnen zeer lang ongestoord hun gang gaan als niemand het signaleert of klacht indient. Voor onwettelijke uitoefening van geneeskunde verschillen de Belgische en Nederlandse regels, zie verder.

Ook een medisch gediplomeerd, erkend en geregistreerd persoon – arts , apotheker, dierenarts of paramedicus – kan in de fout gaan of zich als kwak gedragen.

Heb je lichamelijke of financiële schade geleden waarvoor je herstel zou willen, dan moet je naar de rechtbank gaan (zie verder), maar vaak is het beter om eerst te trachten rechtstreeks contact te nemen met de persoon zelf. Meestal heeft die een verzekering tegen beroepsfouten en is een minnelijke schikking mogelijk.

Voor artsen, apothekers en dierenartsen zijn er ook nog aparte tuchtraden, de Ordes (zie verder). Die kunnen zware straffen opleggen, onafhankelijk van en bovenop de straffen die door andere instanties reeds genomen werden, maar ze kunnen geen schadevergoeding opleggen (zie verder).

Klacht indienen kan bij meerdere instanties tegelijk, maar laat hen dan eerlijk weten dat je ook elders aanklaagt.

Als je een klacht indient, tracht die dan te staven door een zo nauwkeurig mogelijke beschrijving, met de datum, de plaats, de naam en het adres, zo mogelijk met getuigen, knipsels, fotokopies of foto's. Verwacht niet dat de bevoegde instanties het allemaal zelf gaan opsporen op basis van een vage beschrijving.

Hoe en waar klacht indienen?

IN BELGIË

Het gerecht

De uitoefening van de geneeskunde, het stellen van een diagnose, het voorschrijven of uitvoeren van een therapie, de verkoop van medicijnen, zijn enkel toegestaan voor geregistreerde gezondheidsberoepen: artsen, tandartsen, apothekers, dierenartsen en paramedici, voor elk binnen de beperkingen van hun beroep. Alle andere “genezers”, verkopers en “healers” zijn strafbaar wegens onwettelijke uitoefening van de geneeskunde, of ze dit nu doen met pilletjes, drankjes, handoplegging, rare voeding of kwantum en andere tovertoestellen.

Nota: De beoefenaars van de zogenaamde alternatieve behandelingen kunnen een erkenning als gezondheidsberoep aanvragen, maar dat heeft (in 2016) nog geen enkele aparte erkenning opgeleverd.

De strafrechtbank

Klacht indienen is gratis. Je kan klacht indienen zowel tegen een erkend of een niet erkende behandelaar, wegens een strafbaar feit als onwettige geneeskunde, overschrijding van bevoegdheid of schade door niet of slechte behandeling. Daarvoor ga je naar het plaatselijke politiekantoor en zij noteren de klacht. Ze moeten die doorsturen naar het parket (de openbare aanklager, de procureur). Die beslist dan of hij strafrechtelijk vervolgt of niet (hij seponeert).

Misschien meent de procureur dat de klacht niet gegrond is of dat het toch maar een lichte overtreding is, en hij laat het zonder gevolg. In de praktijk komt het maar zelden tot vervolging en veroordeling, tenzij er ernstige lichamelijke of materiële schade is of andere ergerlijke feiten zijn gepleegd. Een veroordeling kan gevangenis of een geldboete zijn. Als het toch tot een proces komt kan je schadevergoeding vragen door je burgerlijke partij te stellen. 

Als de procureur niet vervolgt kan je nog steeds overwegen de volgende gerechtelijke weg te kiezen:

De burgerlijke partijstelling

Je leg klacht neer bij de griffie. Die klacht moet onderzocht worden door een onderzoeksrechter en uiteindelijk afgesloten worden met een besluit of vonnis. Wie schade heeft opgelopen, of kansen op genezing is verloren door een behandeling die niet werkzaam of geschikt was, kan schadevergoeding eisen. Bedenk dat je alvast enkele honderden euro's gerechtskosten zal moeten betalen, dat het aangeraden is een advocaat te nemen, en dat je eventueel ook nog een expert zal moeten aanstellen en betalen. Als burgerlijke partij kan je een eis tot schadevergoeding formuleren, en ook de tegenpartij laten veroordelen, ook al is het maar voor één euro.

De FOD (= ministerie) van Economische Zaken

Voor elke klacht over ongeoorloofde of misleidende reclame en/of oneerlijke handelspraktijken.

Zie: http://economie.fgov.be/nl/consument/Internet/elektronische_handel/reclame_en_aanbod_op_internet/Reclame_en_oneerlijke_handelspraktijken/

De Wet zegt: worden onder alle omstandigheden als oneerlijk beschouwd...het bedrieglijk beweren dat een product ziekten, gebreken of misvormingen kan genezen. Klacht indienen is gratis. Zij zullen onderzoeken, eventueel bemiddelen of beslissen het gerecht in te schakelen. Instructies voor een burger die meent bedrogen te zijn, vind je op http://economie.fgov.be/nl/consument/bedrog/slachtoffer/.

De PGC (Provinciale Geneeskundige Commissie)

Deze commissie is afhankelijk van de FOD (het ministerie) van Volksgezondheid. Elke provincie heeft een eigen PGC. Haar taak is te waken over de volksgezondheid. Iedere gezondheidswerker, arts, tandarts, apotheker, veearts, tandarts, verpleegkundige, vroedvrouw, enz. moet bij de PGC geregistreerd zijn en een visum hebben gekregen. Wie geen visum heeft is strafbaar wegens onwettelijke uitoefening van de geneeskunde. De PGC kan ook oordelen dat een gezondheidswerker lichamelijk of geestelijk niet meer geschikt is om zijn beroep uit te oefenen en een gevaar is voor de volksgezondheid. Ze kan die tijdelijk of definitief schorsen door het visum in te trekken, zelfs met onmiddellijke ingang. Elke burger kan klacht indienen bij een PGC. De procedure is gratis.

De PGC heeft geen bevoegdheid over burgers zonder visum, maar kan ze wel oproepen om gehoord te worden. Twee leden van de PGC, de gezondheidsinspecteur en de inspecteur der apotheken hebben de bevoegdheid van officier van de gerechtelijke politie. Ze onderzoeken ook klachten over onwettige (of slechte) uitoefening van de geneeskunde, de farmacie, bedrog of misleiding. Als de PGC, na onderzoek, besluit een klacht door te zenden, naar het gerecht dan is het erg waarschijnlijk dat er wel degelijk gevolg zal aan gegeven worden.

Contactgegevens: https://www.health.belgium.be/nl/de-provinciale-geneeskundige-commissie en kies de provincie.

Het FAGG (Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten)

Het FAGG hoort bij de FOD (ministerie) Volksgezondheid. Daar kan klacht ingediend worden vooral over reclame of verkoop van geneesmiddelen, niet toegestane of slechte producten. Voor meer info en contact zie http://www.faggafmps.be/nl/MENSELIJK_gebruik/geneesmiddelen/homeopatische_geneesmiddelen/goed_gebruik/reclame/

Het FAVV (Federaal Agentschap voor de Voedselveiligheid)
Bij vermoeden van onveilig voedsel of voedingssupplement, zie meldpunt op de website http://www.afsca.be/meldpuntconsument/

De Medische Tuchtraden of Ordes

De Orde van Artsen

Iedereen kan daar een klacht indienen. De procedure is gratis. Elke arts die praktijk wil doen in België is verplicht lid van de Orde. De leden moeten volgens de plichtencode (deontologie) gewetensvol, wetenschappelijk, sociaal en financieel verantwoord handelen. Een erkend arts heeft vrijheid om zijn behandeling te kiezen, maar hij moet die wel kunnen verantwoorden. Kwakkende artsen worden meestal ongemoeid gelaten tenzij er echt schade was of hun propaganda te agressief of leugenachtig. De tuchtraad kan enkel geregistreerde artsen beoordelen of straffen. De straffen gaan van waarschuwing tot tijdelijke en zelfs levenslange schorsing. Hun vonnis is geheim, je zal het niet vernemen. Schadevergoeding kunnen zij niet toewijzen. Het contactadres vind je op www.ordomedic.be en kies dan de provincie. Op die website kan je ook een arts zoeken op naam, of nazien of iemand wel als arts geregistreerd is.

De Orde van Apothekers

Iedereen kan daar een klacht indienen. De procedure is gratis. Het lidmaatschap is verplicht om een apotheek te kunnen houden. Ook die tuchtraad oordeelt enkel over de eigen leden, de geregistreerde apothekers. Zij kunnen een apotheker straffen, gaande van waarschuwing tot schorsing. Hun vonnis is geheim, je zal het niet vernemen. Schadevergoeding kunnen zij niet toewijzen. Het adres vind je op http://www.ordederapothekers.be/ en kies dan de provincie.

Het zou een illusie zijn om te denken dat apothekers enkel werkzame producten verkopen, met eerlijke informatie. Het is bijna onmogelijk om een apotheek te vinden die zich daaraan houdt, begrijpelijk, want juist op die nep-producten worden de grootste winstmarges gemaakt. In de USA en Canada heeft een gezamenlijke klacht van gebruikers, die zich bedrogen voelden door misleidende reclame voor homeopathische middelen tegen griep, in 2014 als gevolg gehad dat er een enorme schadevergoeding werd uitbetaald en dat die firma's (Boiron en Heel) hun middeltjes daar niet meer aanprijzen.

Zie ook http://edzardernst.com/2014/05/homeopathic-manufacturer-to-close-north-americansubsidiaries/ en https://www.sciencebasedmedicine.org/the-cam-docket-boiron-iii-et-al/

De Orde van Dierenartsen

Iedereen kan daar een klacht indienen, de procedure is gratis, ook die tuchtraad oordeelt enkel over geregistreerde veeartsen. De straffen, gaan van waarschuwing tot schorsing. Hun vonnis is geheim, je zal het niet vernemen. Schadevergoeding kunnen zij niet toewijzen. Het adres vind je op https://www.ordederdierenartsen.be/ en kies dan de provincie.

Klachten over tandartsen en paramedici moet je indienen bij de PGC.

Het RIZIV (Rijksinstituut voor Ziekte en Invaliditeit)

Voor klacht over onjuiste tarieven of onterecht aangerekende medische prestaties.

Test-Aankoop

Test-Aankoop (de Verbruikersunie) kan misschien helpen, maar ze zijn soms nogal welwillend voor wat zich als “alternatief” aanprijst. Leden kunnen gratis juridisch advies krijgen.

SKEPP

Wij worden graag op de hoogte gebracht van klachten of lopende procedures. We kunnen soms adviseren of helpen, en er de nodige ruchtbaarheid aan te geven.

Meer algemene info over diverse klachten bij dubieuze of grensoverschrijdende gezondheidszorg, ook klachten tegen instellingen, is te vinden op http://health.belgium.be/eportal/Aboutus/crossborder_healthcare/foreignvisitors/patient-rights/Howto-file-a-complaint/19089748_NL?ie2Term=visa&ie2section=83&fodnlang=nl

Advies en bijstand

Fonds voor de Medische Ongevallen

Voor een ongeval met ernstige schade waar geen zorgverlener voor aansprakelijk kan gesteld worden, bestond er tot 2 april 2010 geen mogelijkheid tot schadeloosstelling. De wet van 31 maart 2010 heeft tot doel om dit te veranderen. Voor meer informatie kan u het informatieblad (PDF -20 Kb) downloaden en de meestgestelde vragen (FAQ, Frequently Asked Questions) nalezen. Voor alle andere vragen kan u contact opnemen met het Call Center.

Uw ziekenfonds
Die geven soms juridische raad en bijstand aan hun leden. Vraag hen naar de mogelijkheden. Verwacht er niet te veel van als de klacht over een kwakzalver gaat. De meeste mutualiteiten hebben om commerciële redenen een zeer dubbelzinnige houding tegenover sommige alternatieven of charlatans, die ze zelfs aanprijzen en beperkt terugbetalen. Dat doen ze via de buitenwettelijke “vrije” aanvullende verzekering, die helemaal niet vrij is: ze is verplicht voor alle leden en die moeten ervoor betalen.

Uw privé verzekering

Sommige polissen geven soms rechtsbijstand bij procedures voor medische ongevallen. Vraag uw makelaar of maatschappij naar de mogelijkheden.

IN NEDERLAND

Door: C.N.M. Renckens | Geplaatst: 29 mei 2001 | Laatste Wijziging: 20 maa 2017

De Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) blijft graag op de hoogte van de kwakzalverspraktijken in Nederland. Gevallen van kwakzalverij kunnen gemeld worden bij de secretaris, e-mail: secretariaat@kwakzalverij.nl. De VtdK kan u soms adviseren hoe en waar te klagen, soms kan zij publiciteit genereren over kwalijke praktijken. 

Wat staat er in de wet?

Slachtoffers van en ontevredenen over verleende alternatieve behandelmethoden hebben sinds 2016 een wettelijk recht om een klacht in te dienen. Volgens de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg uit 2015 is iedere zorgondernemer - ook alternatieve behandelaars - verplicht een regeling te treffen voor klachten over zijn of haar gedrag. Hij moet de regeling op passende wijze onder de aandacht van zijn patiënten brengen. Iedere zorgaanbieder moet een onafhankelijke klachtenfunctionaris hebben voor de informele afhandeling van klachten. Deze moet gemakkelijk te vinden zijn door vermelding in zijn wachtkamer en/of op zijn website. De functionaris, die in dienst is van de zorgaanbieder, kan helpen bij het bespreken van de klacht met de genezer. In de wet staat hiervoor een periode van zes weken.

Als de klacht dan wel schade niet op bevredigende wijze is opgelost, dan kan de cliënt óf naar de rechter (zie hieronder: burgerlijk rechter) óf naar de geschilleninstantie, waarbij de genezer is aangesloten. Deze moet binnen zes maanden uitspraak doen en kan een schadevergoeding tot € 25.000 opleggen. Hoger beroep is daarna niet meer mogelijk. Bedenk dat in de geschilleninstantie ook aanhangers van alternatieve geneeskunde vertegenwoordigd zijn. Als de klager het niet eens is met de aanpak van de geschilleninstantie, dan is een stap naar de rechter mogelijk. Die beoordeelt dan slechts de procedure en velt geen inhoudelijk oordeel.

Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ)

Omdat er in de alternatieve zorg geen kwaliteitsstandaarden zijn waarop de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) toezicht houdt en in de reguliere zorg wèl, is in de wet een ander aangrijpingspunt voor toezicht door de IGZ geformuleerd: de zorg mag niet leiden tot schade of een aanmerkelijke kans op schade voor de gezondheid van de patiënt. Dit is een minimumnorm waaraan alternatieve zorg in ieder geval moet voldoen. Klagen dat een behandeling niet geholpen heeft, zoals dat meestal het geval zal zijn, is onmogelijk. U vindt hier een duidelijke toelichting op de wettelijke regeling.

De wetgever verschilt van mening met de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) over de vraag of alternatieve behandelingen altijd schadelijk zijn. De VtdK is daarvan overtuigd, maar de wetgever denkt daar anders over en maakt zich helaas niet druk over financiële schade, valse hoop, medicalisering, noodlottig uitstel van echte behandeling en het opdringen van absurde verklaringen wat ziekte en gezondheid betreft. De klacht kan ook aan het Landelijk Meldpunt Zorg doorgegeven worden. Er volgt geen procedure of afhandeling. Het Meldpunt, onderdeel van de IGZ, registreert slechts en kan in voorkomende gevallen aan de inspectie vragen nadere actie te ondernemen. Dit gebeurt bij ongeveer een op de vijf meldingen.

Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg (TGz)

Als een hulpverlener is ingeschreven in het BIG-register kan een klacht over schadelijke of onzinnige zorg ingediend worden bij het Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg (TGz). Dit is een zware procedure, de hulp van een advocaat is dan ook eigenlijk onmisbaar. Er is een aantal regionale tuchtcolleges en voor een eventueel hoger beroep is er een Centraal Tuchtcollege. Er kan alleen een klacht ingediend worden als men direct of nauw betrokken is geweest bij de behandeling. Of een behandelaar is ingeschreven in het BIG-register is hier te vinden. 

Burgerlijke rechter

Heeft u ernstige financiële of fysieke schade geleden, dan is het mogelijk een schadevergoeding te eisen in een zogenaamde civiele procedure. Bijstand van een advocaat is daarbij onontbeerlijk. Deze weg staat nog steeds open als de alternatieve hulpverlener al een tuchtrechtelijke maatregel is opgelegd. Echter, ook dan wordt gekeken of de klacht eerst gemeld is bij de eerder genoemde klachtenfunctionaris. Bij deze melding moet ook direct de hoogte van de schadevergoeding aan de klachtenfunctionaris gemeld worden.

Strafrechter

In het geval van (mogelijk) strafbare feiten kan daarvan aangifte gedaan worden bij de politie of bij het Openbaar Ministerie (Officier van Justitie); elk arrondissement heeft een ‘medisch officier’, een aangifte m.b.t. de gedragingen van een zorgverlener kunnen het best worden gericht aan de medisch officier van het arrondissement waarin het (mogelijke) strafbare feit heeft plaatsgevonden. Hulp van een advocaat is hierbij onontbeerlijk. Met betrekking tot niet-reguliere behandelwijzen komen diverse delicten voor aangifte in aanmerking: 
- Vanuit het strafrecht kennen we de zgn. geweldsdelicten: o.a. enkelvoudige of zware mishandeling, dood door schuld of doodslag (dan wel een poging daartoe). 
- Uit hoofde van de Wet BIG (art. 96) is strafbaar gesteld: het bij de uitoefening van individuele gezondheidszorg toebrengen van schade aan de gezondheid van een ander, dan wel het veroorzaken van een aanmerkelijke kans op schade. 
- Voorts komen bij (alternatieve) zorgverlening in aanmerking voor aangifte: seksuele intimidatie, fraude en oplichting. 
- Een bijzondere vorm van fraude is de zgn. titelfraude: het onterecht voeren van een beschermde titel (bijv. arts of doctor). 
- Het onbevoegd uitvoeren van een voorbehouden handeling is strafbaar. Het gaat hier om specifieke in de wet genoemde zorginhoudelijke handelingen die alleen door medische en/of paramedische beroepsbeoefenaren mogen worden uitgevoerd.

Autoriteit Consument en Markt (ACM)

De Wet op de Oneerlijke Handelspraktijken verbiedt een reeks duidelijk aangegeven praktijken, geldt binnen de hele EEG/EG. Hieronder valt bijvoorbeeld bedrieglijk beweren dat een dienst of product genezing zou brengen, terwijl dit niet is aangetoond, informatie bedrieglijk weglaten, bedrieglijke informatie geven die consumenten tot verkeerde oordelen brengt en bedrieglijke informatie verstrekken die de consument niet kan begrijpen enz. Er hoeft geen sprake te zijn van schade.  

De Autoriteit Consument en Markt (ACM) kent een eigen klachtenloket. De Vereniging tegen de Kwakzalverij heeft de indruk dat optreden tegen geneeskundig bedrog dat niet tot ernstige gezondheidsschade leidt een lage prioriteit geniet bij de ACM.

Reclame Code Commissie (RCC)

Burgers zonder een direct belang bij een product kunnen een klacht over misleidende reclame indienen bij de Reclame Code Commissie (RCC). De RCC oordeelt alleen over manieren van aanprijzen. De procedure is gratis, men hoeft geen advocaat in de arm te nemen. Het verdient aanbeveling een goede brief met argumenten te schrijven. Probeer in uw klacht te verwijzen naar een specifiek artikel uit de Reclame Code (te vinden op de website van de RCC).