Reiki

Rei-ki

Reiki is een Japanse vorm van handoplegging, gebaseerd op het vermeende bestaan van een allesomvattende kracht of ki die door een therapeut aangewend kan worden om mensen te genezen. Het woord reiki bestaat uit de karakters rei 霊 (geest) en het eerder genoemde ki気 (energie, kracht), die samen veelal geïnterpreteerd worden als een “alles doordringende universele levensenergie”¹ . Het concept ‘ki’ is wijdverspreid in Aziatische tradities zoals traditionele Chinese geneeswijzen en martiale kunsten. Toch mist het nog steeds wetenschappelijke fundering. In Japan wordt reiki dan ook gecatalogeerd als minkan-ryōhō, wat zoveel wil zeggen als volksgeneeskunde of folkloristische geneeskunde.

Hoewel de reikitherapie pas in 1922 het levenslicht zag, beweren volgelingen dat het eigenlijk om de herontdekking van een eeuwenoude boeddhistische geneeswijze gaat. De stichter-herontdekker van reiki is de Japanner Mikao Usui² . Gestimuleerd door visioenen tijdens een meditatiesessie op de berg Kurama zou hij de kracht ontvangen hebben om anderen te genezen. Toch overleed Usui amper zes jaar later op zestigjarige leeftijd aan een beroerte. De verspreiding van reiki buiten Japan is in grote mate te danken aan Hawayo Takata (1900-1980), die de behandeling afstemde op de Westerse levensstijl. Vandaag bestaat er een wildgroei van scholen en stijlen, maar doorgaans wordt er een onderscheid gemaakt tussen traditionele Japanse reiki en Westerse reiki, waarbij dit laatste een eerder slap afkooksel is van het origineel.

Hoe werkt het?

Door middel van handoplegging wordt de energie van de patiënt gekanaliseerd en worden onevenwichten terug in balans gebracht. Op die manier spreekt de reikitherapeut het natuurlijke regeneratievermogen van het lichaam aan. Dit doet denken aan Shiatsu³ , ware het niet dat reiki nog een stap verder gaat: de kracht gaat door de kleren heen en er is dus geen directe aanraking vereist. De patiënt zou daarbij warmte of een andere sensatie kunnen voelen. Volgens de reiki-alliantie is het echter ook mogelijk dat de patiënt helemaal niets voelt⁴ , iets wat critici beamen. Claims lopen ver uiteen, gaande van “ontspannend gevoel” tot “genezing van kankers”. Er is ook afstands-reiki, waarbij je vanop afstand door de therapeut behandeld wordt.

Bij de opleiding tot reikitherapeut kun je drie graden behalen. De hoogste graad is de zogenoemde mastergraad. Zoals men een radio kan afstemmen op de gewenste zender, zo zouden reikimeesters zichzelf ook kunnen afstemmen op de reiki-energie. Een aantal “geheime symbolen” spelen een rol binnen de ontwikkeling tot reiki master.⁵ Reiki steunt verder op vijf nogal basale principes: zich niet boos maken, zich geen zorgen maken, dankbaar zijn, ijverig werken en aardig zijn voor anderen. Daarnaast zijn er ook drie pijlers waarop men zich moet baseren: gasshō (meditatie), reijihō (reiki-indicatiemethode) en chiryō (genezing). Ten slotte neemt ook de beheersing van de ademhaling in veel scholen een prominente plaats in.

Handoplegging en universele kracht: oude wijn in nieuwe zakken?

Het principe van handoplegging is niet nieuw. Adepten van reiki zullen dit niet ontkennen; ze baseren zich immers op een zogezegde herontdekking van technieken die vele eeuwen oud zouden zijn. Handoplegging, en bij uitbreiding reiki, behoort tot het soort van alternatieve geneeswijzen dat van alle tijden is en men overal ter wereld aantreft. Sinds de ontwikkeling van de wetenschappelijke methode is dit soort van anekdotische behandelingen echter tot vervelens toe ontkracht.

Betekent dit dat er sindsdien geen onwetenschappelijke geneeswijzen meer bestaan? In geen geval: therapeutic touch, orgone-energie, mesmerisme, vitalisme, ... allen teren ze op het concept van een verondersteld élan vital, een soort “levensenergie” die er klaarblijkelijk niet van houdt om ontdekt te worden. Vooral sinds de negenjarige Emily Rosa in 1998 met een eenvoudig experiment bewees dat energetici niet beter de nabijheid van iemands handen konden aanvoelen dan iemand die willekeurig een gokje waagt, overleeft dit soort therapiëen enkel nog in de marginaliteit.^{6 7 8}

Reiki-masters: meesterlijke misleiders?

Reiki-therapeuten noemen zichzelf ‘reiki-masters’. Dit is enigszins problematisch, omdat bij patiënten mogelijk de indruk gewekt wordt dat het hier om een genezer gaat die door middel van hogere studies de graad van master behaald heeft. Met studies, onderwijsinstellingen of geneesheren heeft het echter niets te maken. In de wereld van reiki betekent master slechts dat de drager van dit epitheton een aantal zeer dure inwijdingssessies heeft bijgewoond. Maar zelfs dit is verspilde moeite: iedereen kan zichzelf gewoon tot reiki-master promoveren. Of uw schoonmoeder kan dat doen. Anders gezegd: alle rook en spiegels ten spijt heeft de titel in België geen enkele formele waarde of betekenis.

Over het laten uitschijnen dat men optreedt als genezer, heler of wonderdokter is de wetgeving dan weer glashelder: het is onwettig⁹ . Daarnaast hebben adepten het vaak over “alternatieve geneeskunde”. Deze term is om twee eenvoudige redenen problematisch: de genoemde therapieën behoren ten eerste niet tot de geneeskunde en ze zijn er ook geen alternatief voor. Ook “aanvullende behandeling” of “aanvullende therapie” dekt de lading niet, aangezien er momenteel geen flinter bewijs bestaat dat deze manipulaties de werking van een placebo zouden overstijgen. Eenvoudig gesteld: één plus nul blijft gewoon één.

Wat als…?

Laten we er even vanuit gaan dat reiki werkt. Als reikibeoefenaars energie ten goede kunnen manipuleren, dan moet het ook mogelijk zijn deze energie – al dan niet moedwillig – ten kwade te manipuleren. Willen we ons werkelijk laten behandelen door niet-artsen die over dergelijke krachten beweren te beschikken?

“Er bestaat bijvoorbeeld de mogelijkheid om ziekten uit het lichaam te halen en ze aan planten te geven. Dit soort van methoden zijn (sic) niet helemaal veilig en moeten daarom enkel uitgevoerd worden door zij die precies weten waar ze mee bezig zijn.”¹⁰

Of reikitherapeuten weten waar ze mee bezig zijn, is nog maar de vraag. Het kluwen van reikischolen die elkaar bekampen om de titel van meest authentieke behandeling te claimen, stemt tot nadenken. Ook de claims zijn niet min: volgens “The Original Reiki Handbook of Dr. Mikao Usui” kan reiki onder meer helpen bij cholera, malaria, syfilis, polio, tbc, bedplassen, hysterie (!), epilepsie, enzoverder. U hoeft enkel de nummertjes te volgen en het daarbij horende lichaamsdeel te behandelen. Afgezien van het bedplassen en de hysterie zou het zonder meer levensbedreigend zijn professionele hulp links te laten liggen in het voordeel van reiki. Zelfs al zou reiki gebruikmaken van een ons onbekend mechanisme, dan zouden we ten minste de onweerlegbare resultaten moeten kunnen meten. Helaas krijgt reiki vooral daar nul op het rekest.

Bewijs aan het eind van de regenboog?

Afgezien van de habituele anekdotische getuigenissen en ongefundeerde claims, zijn studies over reiki doorgaans van beschamende kwaliteit en treden ze de basisregels van de methodologie vaak met de voeten. Waar een correcte wetenschapper bij het veelvuldig uitblijven van resultaten normaliter verdere activiteiten niet opportuun zou vinden, suggereren sommige schaamteloze onderzoeken in dat geval net het tegenovergestelde.

In een metastudie uit 2008 scheidt Edzard Ernst het kaf van het koren¹¹. De weinige studies die daarna nog boven het maaiveld uitkomen, voeren geen nieuwe bewijzen aan. Vanuit klinisch standpunt bestaat heling door reiki niet, tot het tegendeel bewezen is. We herhalen het nog één keer: correct onderzoek is dubbelblind, gerandomiseerd, placebogecontroleerd en statistisch verantwoord uitgevoerd. Vooral problematisch is de twijfel die zwakke trials zaaien: populaire media nemen ze al te graag over, ongeacht hun waarde. Wie leest immers graag saaie, goed gefundeerde medische rapporten?

Reiki in de media

De doorsnee patiënt alvast niet. Hij haalt ze van het internet en uit de media van lichte zeden. Zo leren die ons dat reiki uw wijn lekkerder maakt en dat het uw egels kalmeert.^{12 13} Komisch, ware het niet dat het effect van populaire talkshows zoals The Oprah Winfrey Show op de Amerikaanse hypochonder nauwelijks overschat kan worden. De promotie van reiki door haar protegé Dr. Oz is even schaamteloos als ze onwetenschappelijk is. Mehmet Oz is dan wel een begenadigd hartchirurg, maar voor het aanprijzen van een allegaartje van ‘superfoods’ en ‘miraculeuze’ afslankmiddelen werd hij door een senaatscommissie op het matje geroepen. Hij gaf schoorvoetend toe dat de werking van de door hem aangeprezen producten niet door wetenschappelijk bewijs ondersteund wordt. Diezelfde Dr. Oz raadt het publiek aan om reiki te beoefenen. Het toeval wil nu dat de vrouw van dokter Oz reikitherapeute is en dat ze voor de camera’s deze publieke orgie van desinformatie en geldgewin mee mag helpen aanzwengelen. Gelukkig maakt in wetenschapsland één zwaluw de lente nog niet.

Ongeveer precies zo

De meeste reikibeoefenaars wagen zich dan ook niet aan concrete voorspellingen en stellen slechts een wollig “aangenaam gevoel” of “algemeen welzijn” in het vooruitzicht. De uitzonderingen die wel precieze voorspellingen doen, zoals “reiki kan kanker genezen” vallen meteen door de mand door hun gebrek aan behoorlijke, officiële statistieken. Helaas beschikt de patiënt – door een combinatie van factoren – niet altijd over correcte informatie en kan hij door radeloosheid niet altijd een goed oordeel vellen of iets nu wel of niet pseudowetenschap is. Als we ons op basis van de huidige medische kennis trachten in te beelden dat reiki een klinisch effect heeft, dan vraagt dit een dermate grote inspanning van de verbeelding dat we eigenlijk eender wat kunnen aannemen. Laat dit nu net het geval zijn bij heel wat volgelingen. Weinigen zijn voor één gat te vangen: de doorsnee webpagina van een reikibeoefenaar vermeldt naast reiki ook oorkaarsen, tarotkaarten, chakra healing, homeopathie of shiatsu. Een soort van esoterische supermarkten, zeg maar. Bij Aventurijn in Nederland kun je naast een reikibehandeling voor slechts 250 euro ook uw tenen laten lezen.¹⁴

De helende kracht van de bankoverschrijving

De vraag waarom tenen lezen in vredesnaam zo duur is, brengt ons naadloos bij het volgende punt. Om een volleerde goeroe te worden, volstaat niet enkel de spirituele bagage. Het transcendente heeft blijkbaar altijd een merkwaardig verband met het profane slijk der aarde. Reikigoeroes helpen u dan ook graag met het afwerpen van uw geldelijke ballast. Bij Emovere te Leuven betaalt u volgens de website voor de verschillende graden respectievelijk 100 (eerste graad), 180 (tweede graad), 800 (reiki mastergraad) en 600 euro (grootmeester). Let wel: er staat uitdrukkelijk bij dat u zelf uw lunchpakket moet bekostigen. Daar staat tegenover dat je je zo licht zult voelen – zowel in het hoofd als in de geldbeurs – dat de energetische verlichting nabij is.

Verlos ons van het onwetenschappelijke

Als de nood het hoogst is, is de redding nabij? Met een arts aan het roer van volksgezondheid dringt de hoop zich op dat we misschien ooit komaf kunnen maken met het gedoogbeleid ten opzichte van hobbygenezers en zondagmiddagtherapeuten. Het is voor patiënten al moeilijk genoeg om de oplossing te zien, niet in het minst door de normvervaging in onze omgang met geneeskunde. Want er zijn geen zekerheden meer: een doorsnee apotheek lijkt meer op een bazaar waar men leurt met dure nonsenszalf en onzinextract dan op een plek waar de verworvenheden van de farmacie heer en meester zouden moeten zijn. Mutualiteiten prostitueren zich aan de populairste onbewezen behandelingen en bepaalde vormen van kwakzalverij mogen ironisch genoeg enkel nog uitgevoerd worden door … artsen. Maar is er dan werkelijk geen plaats voor reiki? Toch wel. In wezen is er niets verkeerd met een middagje esoterisch handengezwaai, zolang men er geen geneeskrachtige werking aan toeschrijft en deze als dusdanig propageert. Schoenmaker, blijf bij je leest. Daar is alvast niets mis mee.

Bronnen

1. http://www.reikibelgie.be
2. Soms wordt Usui ten onrechte omschreven als “Dr. Usui”
3. Japanse acupressuur. Zie vorige nummer Wonder en is gheen Wonder: ‘Shiatsu kritisch bekeken: de betaster betast’
4. http://www.reikialliance.com/nl/article/becomea-student
5. Bespaar veel geld door gewoon “reiki sacred symbols” in uw vertrouwde zoekmachine in te voeren
6. http://www.nytimes.com/1998/04/01/us/achild-s-paper-poses-a-medical-chal...
7. http://www.youtube.com/watch?v=mNoRxCRJY0
8. http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=187390
9. Koninklijk besluit °78 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen
10. Mikao Usui & Frank Arjava Petter; The Original Reiki Handbook of Dr. Mikao Usui. Lotus Press, 1999, pagina 12
11. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18410352
12. http://www.japantimes.co.jp/life/2009/08/14/ food/the-spiritual-side-of-making-wine/#. VKu3Lnt1JGU
13. http://www.shropshirestar.com/ news/2014/11/13/gentle-touch-helps-stressedhedgehogs-in-shropshire/
14. http://www.aventurijn.net/behandeling/tenenlezen