De dialoog met alternatieve genezers

Willem Betz. Dank zij de homeopathie is hij een Bekende Vlaming geworden. Geen debat kan op radio en T.V. gevoerd worden zonder dat hij hierbij zijn stem laat horen, zij het dat hij de homeopathie en de andere alternatieve geneeswijzen geen warm hart toedraagt. Vanuit een beminnelijke startpositie verstaat hij de kunst in geen tijd een reeks verbale uppercuts rond te delen, soms overgoten met een demagogisch sausje. Menig homeopaat heeft van een dergelijke ervaring een viscerale afkeer overgehouden. Toen ik hem om een interview verzocht, was het dus niet de bedoeling met getrokken wapens tegenover elkaar te staan. In het kader van de reeks gesprekken die ter gelegenheid van dit millenniumjaar worden gepubliceerd, mocht een kritische stem niet ontbreken. Wij zullen het wel niet eens worden over een aantal punten, omdat wij fundamenteel een ander paradigma verdedigen, en omdat de overvloei of overgang tussen twee paradigma's meer is dan een moeilijke bevalling. Maar af en toe komt het gevoel over dat we misschien ooit wel uit de "koude oorlog" zullen stappen.

De meeste mensen, ook de homeopaten, kennen U vanwege uw "harde kant" en uw radicale stellingen. Maar uw interesses gaan verder dan een kritische opstelling tegenover alternatieve geneeswijzen. U bent huisarts geweest, U bent professor huisartsgeneeskunde aan de V.U.B., U leidt ook een project met studenten in Bulgarije. Welke is de evolutie die U doorgemaakt hebt sinds U als arts bent gepromoveerd?

Ik ben dertig jaar geleden afgestudeerd. Er bestond toen niets als een opleiding voor huisartsen. Wij waren ook niet gereed voor de aanpak van psychosomatische problemen. Er waren collega's die alternatief gingen, homeopaten, acupuncturisten, die daar wel succes mee hadden. Dan dacht ik dat ik het ook maar eens moest aanleren. Ik heb dit twee jaar gestudeerd en dan ook een tijd toegepast. Mijn conclusie op dat moment was dat ik gewoon psychotherapie deed. Vandaar mijn interesse naar psychosomatische ziekten. Daar geef ik ook les in. Vandaar ook mijn interesse naar "wat is nu bewijsvoering in de geneeskunde?", met aanhangsels naar wetenschapsfilosofie, epistemologie (studie van oorsprong, natuur, methode en limieten van de wetenschap,-kg) en zo verder. Ik ben twintig jaar huisarts geweest, nadien volgde een overgangsfase waar ik nog halftime een praktijk had en halftime doceerde. Dan moest ik een keuze maken, want de combinatie van beide was niet meer vol te houden en er kwam een absoluut verbod op cumul. Ik kon geen van beide nog goed doen. Ik mis sommige dingen uit het praktijkleven, maar andere zaken komen in de plaats. Je moet kunnen kiezen. De wetgeving is nu wel veranderd. Als ik nu kon kiezen, zou ik zestig of zeventig procent aan de unief werken en voor de rest in een groepspraktijk.

Had U het gevoel dat het beoefenen van de homeopathie U iets bijbracht dat U op een andere manier niet kon verklaren?

De patiënten waren zeer tevreden. Dan kwam in mij de achterdocht op :" Wat ben ik hier eigenlijk aan het verkopen?" Uiteindelijk kwam ik tot de conclusie dat het niet zo nauw stak met wat ik deed of voorschreef, als het maar met overtuiging gebeurde.

Zou U tot dezelfde conclusie komen met de reguliere geneeskunde, als medicijnen of producten, vitamines bijvoorbeeld met voldoende enthousiasme kunnen aan de man gebracht worden?

Dat is zeer vergelijkbaar. Zo kan ik verschillende medicijnen opnoemen die gewoon als placebo dienst doen.

Tien jaar geleden zag ik U voor het eerst ter gelegenheid van een debat over de relatie arts-patiënt. Hoewel het thema niet echt over homeopathie ging, trok U onmiddellijk hard van leer tegenover alternatieve geneeswijzen, in de stijl van "homeopathie en acupunctuur zijn waardeloos en werken niet". Neemt U na al die jaren "strijd op de barricaden" dezelfde harde standpunten in of bent U meer genuanceerd?

Het hangt ervan af met wie je spreekt. In de COST B4 hebben we heel genuanceerd met mekaar gesproken. Maar dan spraken "ze" ook niet voor een tribune. Wat ik veel alternatievelingen verwijt, is dat zij leugenachtige slogans naar het publiek gooien en dan reageer ik ook keihard. Je moet het onderscheid maken tussen relaties tussen mensen en wanneer je als wetenschapper spreekt. Als wetenschapper moet je keiharde standpunten innemen. Ik heb als mens met een aantal homeopaten een zeer goede relatie, maar als het brood dat ze bakken niet deugt, dan zeg ik het. Dat mogen ze niet persoonlijk nemen.

Een aantal dingen binnen de homeopathische sfeer hebben een duidelijk commercieel aspect en worden terecht, ook in uw website,(http://www.skepp.be) aan de kaak gesteld, zoals bv. het uitbrengen van een homeopathisch middel tegen dioxinevergiftiging. Stelt U zich niet de vraag hoe het komt dat intelligente mensen, zoals sommige homeopaten ongetwijfeld zijn, kunnen blijven dwalen? Want uw standpunt laat weinig ruimte voor discussie. Ofwel hebt U gelijk en is homeopathie als systeem waardeloos ofwel hebben zij gelijk en valt er wel wat mee te doen.

Daar bestaat interessante literatuur over. Over het mythische denken. Net zoals sommige godsdiensten veel intelligente mensen tellen, die mekaar toch maar tegenspreken. Mijn standpunt is echter zeer eenvoudig. Als iemand mij over alternatieve geneeskunde spreekt, dan is mijn eerste vraag: "Aanvaardt U het bestaan van ziekten? Bestaan ziekten, ja of neen?" Veel alternatieven zeggen:" Neen, dat bestaat niet, dat is een uitvinding van de westerse reductionistische zienswijze." Als wij erop vooruit gegaan zijn sinds de holbewoners, dan is het precies omdat wij ontdekt hebben dat er ziekten bestaan en welke de oorzaken ervan zijn. Alle geneeswijzen die dit verwerpen, zitten voor mij, als ik in een vriendelijke dag ben, in het terrein van de psychotherapie; als ik in een minder vriendelijke dag ben, in het domein van de kwakzalvers en van de oplichters. Als U het bestaan van ziekten ontkent, gooit U alles weg wat wij in de loop van de laatste tweehonderd jaar geleerd hebben. En er zijn alternatievelingen die zeggen: " Neen, ziekten bestaan niet, het zijn energiebanen, en ying en yang, en warm en koud en nat en droog, enz." Als U dat aanhoudt, bevindt U zich voor mij in dezelfde klasse als de psycho-analisten, wat voor mij even goed is als de homeopathie. Dat zijn ook kwakzalvers. Daar bestaat geen enkele wetenschappelijke basis voor. Maar dat de mensen er content van zijn, daar bestaat niet de minste twijfel over. Maar kom maar eens af met een serieuze ziekte. Dus de vragen die ik aan homeopaten stel, zijn: 1. Gelooft U in ziekten?

Homeopaten die ik ken, zeggen mij: "Ja, maar wij benaderen het anders." Mijn tweede vraag is dan:" Gelooft U ja dan neen dat uw therapie zich moet laten bewijzen." De serieuzen zeggen: "Ja, als we ooit willen gerespecteerd worden, moeten we het bewijs leveren." Wel, dan kunnen we samenwerken. De niet- serieuzen zeggen: " Ik heb bewijs genoeg, ik heb werk genoeg, mijn patiënten zijn tevreden." Dat ze dan maar op de markt gaan staan, vind ik. Voor zulke mensen heb ik nog alleen slogans over en scheldwoorden. Zoals zij overigens ook naar mij gooien. Dat zijn geen ernstige mensen meer, maar geldverdieners, warme windzaaiers. Ik ben daar zeer scherp tegenover, daar is geen dialoog mee mogelijk. Je hebt homeopaten, zoals de mensen van de Unio, zoals Michel van Wassenhoven- al schuift die wel eens uit wanneer hij naar de kranten trekt- die zeggen tot hiertoe over geen enkele echt overtuigende wetenschappelijk bewijsbasis te beschikken. Maar dat ligt aan ons, zeggen ze.

Welke zijn de voorwaarden om een bewijs te leveren waar zowel de homeopaat of acupuncturist als de wetenschapper tot een akkoord komen over de methode? Universiteiten kunnen helpen met het leveren van de methodologie. Zo wordt voorkomen dat na twee jaar werk een studie weggelachen wordt omdat in het begin een fout gemaakt wordt. En zo heb ik respect voor het standpunt van de serieuze homeopaten die zeggen :" Wij hebben het geloof, de indruk dat het werkt, maar we hebben niet genoeg bewijs, we hebben het nog niet aangetoond. Laten we samen iets opzetten." Michel start nu een Europese studie. Ik ben bereid hem hierbij met raad en daad bij te staan, wat ik ook gedaan heb.

Naar mijn gevoel is het even belangrijk de werkzaamheid van een homeopathisch middel en de verdunningen aan te tonen, los van een therapeutische werkzaamheid. En daar bestaat toch al ernstig werk over.

Dat zou een eerste stap zijn. We spreken dan wel over hoge verdunningen. De studies moeten kunnen herhaald worden door onafhankelijke onderzoekers en mogen geen toevalstreffers zijn. Op dit ogenblik is het er niet.

Bent U voorstander, en onder welke voorwaarden van een complementariteit tussen klassieke geneeskunde en alternatieve geneeswijzen. Kunt U zich voorstellen dat een homeopaat consult zou kunnen houden in een kliniek, in samenwerking met een regulier werkend geneesheer en waarbij de homeopathie zou kunnen gezien worden als een complementaire bijdrage om een betere ondersteuning te geven aan de patiënt, zelfs in het kader van een reguliere behandeling.

Waarom niet, vanaf het ogenblik dat ze kunnen bewijzen dat ze dat kunnen. Maar dat is er ook nog niet. Maar men kan niet zonder bewijs de slogan lanceren: "Wij verhogen uw persoonlijke weerstand tegen ziekten" of " wij stellen uw immuunsysteem op punt". Hier in het academisch ziekenhuis hadden wij ook een acupuncturist, een zeer goede trouwens. Hij heeft hier alle aardstralen geneutraliseerd. Hij is met zijn wichelroede rondgegaan en heeft op strategische plaatsen kristallen gezet. Het academisch ziekenhuis is waarschijnlijk het enige in België dat vrij is van aardstralen.

Door de wichelroede is hij voor U alle credibiliteit kwijtgespeeld.

In tegenstelling tot wat velen denken, ben ik voorstander van totale vrijheid voor de patiënt. Ik zou geen enkele van die alternatieven willen bestrijden of afschaffen. Maar, zolang ze geen bewijs kunnen leveren horen ze voor mij niet thuis bij de geneeskunde. Dus, principieel zou ik weigeren om niet bewezen behandelwijzen respectabel te maken door ze een plaats te geven in de wetenschappelijk onderbouwde geneeskunde. En ik zeg het in één adem: er kan nog een stuk aan gebouwd worden, aan de normale geneeskunde. 't Is niet omdat er kritiek is op het ene dat het andere zou werken.

Zou het dan geen manier zijn om een beter begrip en verstandhouding voor mekaar te creëren?

Neen, want waar trekken wij dan de grens? Ik heb zeer interessante conversaties en ook correspondentie met handopleggers. Eigenaardig genoeg zagen ze in mij de kampioen tegen de lobby van acupuncturisten, homeopaten en krakers. Ze zeiden:"Waarom zijn wij gediscrimineerd? Het is niet eerlijk dat Colla die vier uitgekozen heeft. Wij hebben ook succes. Wij zijn ook een marktleider. Verdedig ons." Zolang jullie evenveel bewijzen hebben, staan jullie voor mij op één lijn. Je gaat mij toch niet zeggen dat handoplegging niet werkt. Zeer succesvol overigens, de "therapeutic touch".

De manier waarop U dit zegt, koppelt het ridicule aan wat ernstig bedoeld is.

De man waarover ik spreek is zeer gewetensvol en komt zeer ernstig over. Hij is er vast van overtuigd dat hij al levens gered heeft. Hij smeekt mij om hem te "testen". Je kunt niet investeren in het testen van één man. Als het negatief uitvalt, zegt men : "dat was een slechte, maar het zegt niets over het systeem."

Ik heb het gevoel dat U op dergelijke situaties inspeelt teneinde ook homeopaten, die toch wel ernstiger geloofsbrieven kunnen voorleggen dan bv. koffiedikkijkers in hetzelfde ongeloofwaardige schuitje te steken.

Weet U dat vorige week in Amerika, onder politieke druk uiteraard, een dokter, in mijn ogen een kwakzalver ( want er zijn ook normale dokters die de pedalen kwijtraken),een subsidie heeft gekregen van bijna een miljoen dollar om zijn kankertherapie op basis van lavementen met koffie te kunnen testen. En dan de historie van Di Bella. Een rechter heeft de Italiaanse ziekenfondsen veroordeeld om een bewezen nepbehandeling terug te betalen. Dat heeft veel geld gekost. Ik verzet mij tegen dergelijke toestanden. Volgens onze definitie denkt een klassiek homeopaat niet medisch. Er komt geen anatomie of fysiologie aan te pas. Ik wil een groot onderscheid maken of iemand ernstig en toegewijd is en of zijn systeem deugt. Een bakker kan een heel lieve en toegewijde vader zijn, en heel slecht brood bakken. U zegt: "homeopaten horen bij het medisch denken", wel, ik vind van niet. Zeker niet de klassieke homeopaten. Zet eens op papier wat de homeopathie kan, buiten vage termen als"wij verhogen de weerstand", maar daar struikelt het systeem.

Wij zijn als stoorzenders voor mekaar waarbij we wel horen of er muziek gespeeld wordt of dat er gesproken wordt, maar waar we niet waarnemen wat er gespeeld of gezegd wordt. Is de tijd niet gekomen om de verstaanbaarheid en de verstandhouding tussen ons te verbeteren?

Om bij de wetenschap te horen, volgens Popper, moet je een uitspraak doen die controleerbaar is. Ik vraag dus aan de alternatieven: "doe een uitspraak over de mogelijkheden van jullie systeem waarvan we kunnen nagaan of het juist is". Ik wacht nog op zo'n uitspraak. En kom niet af met de testen van Reilly, want daar maken we brandhout van, die proeven deugen niet. Dit is geen overtuigende studie, hooguit is ze interessant.

Hoe staat U tegenover uw studenten die geïnteresseerd zijn in alternatieve geneeswijzen?

Ik ben voorstander van informatie. Ik nodig trouwens ieder jaar alternatieven uit om te komen spreken. Ik vind het erg als een dokter zich laat verleiden tot niet-bewezen behandelingen. Ik zou het kunnen goedpraten vanuit het standpunt dat de meeste patiënten toch maar een placebo nodig hebben, in de eerste lijn. Ik ben er langs de andere kant tegen omdat je op die manier een placebobehandeling respectabel maakt. Als dan artsen echt in hun systeem beginnen te geloven, beginnen ze ook kanker, aids en suikerziekte ermee te behandelen, en dan ontspoort het echt. Maar laten we bescheiden zijn, de klassieke kan er ook niet zoveel tegen doen. Je moet eerlijk kunnen vertellen wat kan en wat niet kan. Als ik oneerlijke dingen hoor vertellen, dan word ik dikwijls heel scherp. Zo schreef Test-aankoop een jaar geleden:" Iedereen weet toch dat anesthesie onder acupunctuur algemeen wordt toegepast." Da's niet waar. Dan zie je al mijn stekels rechtkomen.

Welke zijn, volgens U, de voornaamste redenen voor een patiënt om een homeopaat te raadplegen?

Voor vele terminale patiënten, kankerpatiënten en multipele sclerosepatiënten is het dikwijls de laatste strohalm. Driekwart ervan gaat naar alternatieven met het idee : de gewone artsen kunnen mij niet helpen en de anderen zeggen van wel. Dikwijls worden er beloften gemaakt die echt niet waar zijn. Een voordeel van de homeopathie, althans bij degenen die het echt goed doen, is dat de patiënt extra veel aandacht krijgt en het allemaal eens mag vertellen. Het is een vorm van psychotherapie.

Is het feit dat de patiënt zich inderdaad hierbij beter kan voelen, niet iets waar de klassieke geneeskunde ook wat kan mee aanvangen?

Artsen zouden inderdaad meer tijd aan hun patiënten moeten besteden, maar daarover zijn ze verdeeld. Sommigen, en ik ga niet akkoord met hen, zeggen: "wij zijn geen pastoors". Ik sta echter ook niet achter diegenen die alles psychisch gaan bekijken. Wat bij veel artsen kwaad bloed heeft gezet, is dat de mutualiteiten meer gaan betalen voor de homeopathische consultaties, omdat zij langer duren. Als huisartsen echter een hoger honorarium vragen voor een lang consult, krijgen zij het niet, en dat is niet eerlijk.

Dat is niet de grond van de zaak.

De grond van de zaak is dat artsen, huisartsen en zeker specialisten, te kort met de patiënt omgaan en deze niet laten uitpraten. Dat is een fout.

Naast de terminale patiënten, ervaren homeopaten dat zeer veel mensen consulteren met jonge kinderen,baby's nog, die hun eerste verkoudheden krijgen, en zeer snel agressief behandeld worden met antibiotica, aërosols. De mensen beseffen dat ze in een systeem zitten dat maanden of jarenlang kan aanslepen en hun kind wordt een chronische patiënt van in de wieg. Ik zal mij niet eens uitspreken over de werkzaamheid van een homeopathisch middel, maar het ondersteunend doormaken van een ziekte waarbij het organisme de kans wordt geboden op een natuurlijke manier een ziekteproces door te maken kan medicatie overbodig maken.

Er loopt in dat verband iets mis met de klassieke geneeskunde, wat die kindjes met recidiverende infecties betreft. Er worden veel te veel antibiotica gebruikt. Dat vinden wij ook kwakzalverij. Artsen zeggen mij: "Als we weigeren antibiotica voor te schrijven, dan gaan ze dreigen met ze elders te gaan halen;" Daar is opvoeding van de bevolking bij nodig. In vijfennegentig percent van de gevallen zijn antibiotica overbodig, maar enkele percenten hebben ze echt nodig. Onder andere dat kindje dat in Nederland overleden is aan een hersenabces en dat behandeld werd door een afgescheurde tak van de homeopaten, de iatrosofen. Een echte homeopaat zal blijven geschud water geven.

Een arts-homeopaat zal in dit geval ook grijpen naar antibiotica en het kind doorverwijzen. We vinden toch een punt van overeenkomst inzake het verkeerd lopen van reguliere behandelingen bij kleine kinderen. Eén van de redenen waarom mensen ook naar een homeopaat gaan, is dat ze zo'n hoge eisen stellen aan hun dokter. Het moet allemaal direkt gedaan zijn. En als de gewone dokter hen niet direkt kan helpen, schakelen ze om en dan kan het ineens maanden duren bij een andere. Zeer eigenaardig. Waar heel veel mensen nood aan hebben, is aan geruststelling. In mijn praktijk zijn er daarvoor bij mij weggegaan, anderen zijn ervoor gekomen.

Je zou voor de maatschappij eens een kosten-baten analyse moeten maken als je altijd "niks" geeft. In mijn ogen is het dat wat er gebeurt bij hoge verdunningen. Daar zit niks in. Het doet niets, tot bewijs van het tegendeel. Als je al die kinderen met recidiverende infecties "niets" geeft, dan denk ik dat je een zeer goede zaak gedaan hebt voor vijfennegentig procent van die kinderen. Maar wat met die andere vijf percent?

Als " normale" artsen fouten maken, dan moet je eerst bekijken of deze fouten bij het systeem horen, of gaat hem om een individu dat zijn geneeskunde slecht kent. Het systematisch voorschrijven van antibiotica voor bijv. otitis wordt vandaag niet als goede geneeskunde beschouwd. Als de standaard of richtlijn van "evidence based medicine" voorschrijft dat ze dit moeten doen, dan is er iets mis met de richtlijn. Wijkt hij op onverantwoorde wijze af van de standaarden, dan is er mogelijk iets mis met de individuele arts, die verkeerd handelt. Het is niet omdat iemand iets verkeerd doet, dat het hele systeem verkeerd is, maar ook niet dat hiermee de deugdzaamheid van andere systemen zou bewezen zijn. Ik erger me soms aan uitspraken van alternatieven die misbruik maken van dingen die mis lopen in de reguliere geneeskunde om dan te gaan doen alsof hiermee het bewijs zou geleverd zijn dat hun systeem werkt.

De "evidence based medicine" en de "standaarden" zijn de stokpaardjes van het moment. Mijn gevoel is dat hierbij een generatie dokters gevormd wordt die op dezelfde wijze denken en handelen. U schrijft ook in de COST B4 studie dat de tijd van de "kunst" in de geneeskunde voorbij is. Ik vraag mij dan af of hierbij niet voorbijgegaan wordt aan het stimuleren van de persoonlijke kwaliteiten van de arts in wording, zoals zijn empathisch vermogen bv. Dit zou ook voor patiënten de aanzet kunnen zijn om zich te richten naar een "andere aanpak" waarbij zij zich als persoon meer aan bod voelen komen.

"Evidence based medicine" is één aspect dat we onderwijzen. Onze huisartsen krijgen consultatietraining om achter de vraag van de patiënt ook zijn angsten en zijn verwachtingen te horen. Het ene aspect sluit het andere niet uit. Om met mensen te kunnen omgaan, kun je dit voor een deel leren, voor een deel is het , zoals U het zegt:"artistiek", of noem het aanleg. Sommigen zeggen:" geneeskunde is een kunst". Ik griezel een beetje daarvan. Een kunstenaar moet zich niet verantwoorden. Een arts moet zich wel kunnen verantwoorden voor zijn diagnose en behandeling.

Hoe ziet U de toekomst van de klassieke geneeskunde en van de alternatieve geneeswijzen?

Er worden tegenwoordig enorme ontdekkingen gedaan in de klassieke geneeskunde. Bv. in de gentherapie. Een aantal ziekten die terug te brengen zijn tot defecten in het genetisch materiaal zullen binnenkort kunnen behandeld worden. Hopelijk worden de klassieke artsen wat zuiniger met antibiotica. Dit wordt een heel serieus probleem. Richtlijnen moeten steeds opnieuw kritisch bekeken worden. Wat vandaag de beste behandeling is, kan morgen verouderd zijn. Hopelijk zullen de alternatieven ook eens zo kritisch worden voor hun eigen systemen. Waar we nu en ook in de nabije toekomst nog nergens staan, is het feit dat hoe meer wij de mensen verhinderen van dood te gaan aan natuurlijke dingen, hoe meer ze oud én dement gaan worden. We kunnen ons verwachten aan nog meer nieuwe ouderdomsziekten

Als homeopaten kunnen we daar best inkomen. Door het behandelen op grote schaal van bepaalde aandoeningen en het onderdrukken van de aantasting van bepaalde organen, zullen de meest "edele" en beschermde organen, namelijk de hersenen, finaal ook aangetast worden.

Uw veronderstelling berust op een homeopathische filosofie van meer dan honderd jaar geleden. Mijn grootmoeder zei ook al :" Je mag geen eczema behandelen, want dan slaat het naar binnen". Dat zeggen de homeopaten nog altijd.

Hebt U dat nooit meegemaakt?

Dit is een niet correcte waarneming. Er bestaan artikels over dat dit niet klopt. De genetische afwijkingen voor astma en eczeem liggen vlak naast elkaar op hetzelfde chromosoom. Als er aan één van beide wat misgaat, dan ook met het andere. Dit is een prachtig voorbeeld van selectieve observatie. Als je verbanden wil zien, dan zie je ze. Als je vaststelt dat elke seriemoordenaar brood gegeten heeft de dag vooraleer hij een moord pleegde, moet je concluderen dat brood heel slecht moet zijn. Als je zegt dat autistische kinderen een vaccin tegen mazelen hebben gekregen twee maanden vooraleer het autisme werd vastgesteld, zeg je dat het aan het vaccin ligt. Misschien heb U geobserveerd dat een aantal kinderen die eczeem hadden nadien astma kregen. Misschien denkt U dat dit komt omdat het eczeem behandeld is. Wel, ik durf U zeggen dat dit geen juiste observatie is. Dat is het grote gevaar als je gelimiteerd gaat kijken naar individuele gevallen. Dit zijn redeneringsvalstrikken waar we allemaal kunnen intrappen als we niet opletten.

Stel nu, het bewijs dat homeopathie niet werkt, is geleverd. Wat moet er dan volgens U gebeuren? Moeten we onder het naambord van de homeopaat in kleine letters toevoegen: "deze dokter kan schadelijk zijn voor uw gezondheid". Moet homeopathie verboden worden? En riskeert men niet een vacuüm te creëren dat niet door de reguliere geneeskunde kan opgevangen worden en waarbij een groot aantal mensen de prooi worden van rasechte charlatans? Is het dus een goeie zaak dat homeopathie zou verdwijnen?

Ik blijf bij het standpunt dat een arts die zich echt als arts manifesteert, zich niet met onbewezen behandelingen mag inlaten. Je gaat op een niet verantwoorde manier vertrouwen scheppen in een niet bewezen behandeling. Ik kan dit verzachten door te stellen dat een aantal mensen behoefte hebben aan een placebo. Maar het placebo respectabel maken, dat is nog iets anders. Mijn ethisch standpunt is dan het volgende: een niet-bewezen behandeling krijgt de tijd om zich te bewijzen. Als die tijd voorbij is, en het is niet bewezen, dan hoort dit niet bij de geneeskunde. Dan hoort het bij de kwakzalverij of bij de alternatieven. Men aanvaardt niet meer in de beschaafde wereld dat er experimenten op mensen gebeuren, behalve onder zeer gecontroleerde omstandigheden, zoals voor nieuwe medicijnen. Ik vind het ook moeilijk met een soort dichotomie in de hersenen eerst wetenschappelijk te denken en dan homeopathisch of omgekeerd. Homeopaten zeggen dat ze ten minste drie kwartier nodig hebben om een serieuze homeopathische anamnese af te nemen; Wees eerlijk. Wie doet het altijd?

Ik bijvoorbeeld en nog heel wat andere homeopaten die ik ken. Maar de vraag is: moet homeopathie verdwijnen en waar komen de patiënten dan terecht?

Als de homeopathie wegvalt, staan er nog vijfhonderd andere alternatieven aan te schuiven. Homeopathie is trouwens vroeger al bijna een randverschijnsel geweest, en nu zit ze op een gunstige golf. Ik voorspel dat homeopathie een kort leven beschoren is. Hoe meer ze in de schijnwerper staat, hoe meer zal blijken dat de keizer geen kleren aan heeft.

U denkt dat wij niet in staat zullen zijn een overtuigend bewijs van werkzaamheid te leveren?

Tot hiertoe is dat niet gebeurd. Misschien wordt er een nieuwe ontdekking gedaan van een mechanisme waar we tot hiertoe geen vermoeden van hebben. Een nieuwe Nobelprijs. Als het bewijs er is, moeten we dat aanvaarden. Het is zeer onwaarschijnlijk maar niet onmogelijk dat dit bewijs geleverd wordt.

Tweede eventualiteit: het bewijs van de werkzaamheid van de homeopathie wordt geleverd. Bent U dan als arts een tevreden man omdat hiermee nieuwe wegen worden geopend?

Er zijn zogezegd proeven dat men met hoge verdunningen "iets" zou aangetoond hebben, maar die zijn weinig overtuigend. Het zou zeer interessant zijn indien iemand kon aantonen dat er in een post-Avogadro verdunning "iets" inzit of dat het "iets"doet. Ik zou het fascinerend vinden als het zo was. Het maakt mij gelukkig telkens ik zie dat de geneeskunde nieuwe mogelijkheden heeft. De argumenten die tot hiertoe zijn aangehaald overtuigen mij niet.

Denkt U dat sommige wetenschappers schrik hebben voor het wegvallen van bepaalde wetenschappelijke "zekerheden" indien zou blijken dat homeopathie toch zou werken volgens tot heden niet goed gekende of begrepen fysische wetmatigheden. Hierdoor zou de ontgoocheling groot zijn levenslang vastgehouden te hebben aan een te beperkt denkkader.

Dat is een soort propagandataal van vele "alternatieven", die van de wetenschap een strooien man of een monster maken die het niet is. De wetenschap aanvaardt zichzelf voortdurend in vraag te stellen. Er zijn geen heilige huisjes. Als er iets beters komt of een betere verklaring met voldoende argumenten, wordt dit aanvaard. Wat wel zou kunnen, maar dat is persoonlijk, is dat als iemand gedurende een gans leven aan een bepaalde theorie werkt, en er komt een betere theorie, is dat-ie zich persoonlijk ongelukkig voelt. Maar hier speelt weer het verschil tussen persoonlijke gevoelens en wetenschappelijke feiten. Dan is het pech, maar het is zo. Ikzelf ben gefascineerd door elke nieuwe ontdekking. Men gebruikt echter een bepaalde tactiek door van mij een beeld op te hangen: "Hij is tegen ons want hij is fanatiek".

Ik heb toch het gevoel dat U een deel van uw leven hebt gebruikt om te bewijzen dat homeopathie niet werkt. Hebt U ooit een bepaalde wrok tegenover homeopathie ontwikkeld? Als ik U voor het eerst hoorde in het reeds vermeld debat, sprak U van het verlies van dierbare personen, wat een sterke indruk op U naliet.

Ik heb geen wrok. Ik heb wel een weerzin tegenover mensen die gebakken lucht verkopen en zeggen dat ze bewijzen hebben die er niet zijn. Ik vecht bedrog aan, ook in de klassieke geneeskunde. Ik ga ook tekeer tegen artsen die onverantwoord antibiotica voorschrijven. Wij gaan ook tekeer tegen een onwetenschappelijke prostaatkankercampagne bv... Mijn overbuur is gestorven aan kanker. Die mensen hebben hun huis verkocht voor een pendelaar die "homeopatische kruiden" verkocht.. Eén van de grootste oplichters die ik ken, L. uit P.. Da's al bijna dertig jaar geleden. Maar zo ken ik ook een jonge vrouw die gestorven is omdat ze van een dermatoloog chloramphenicol kreeg voor een banale acné. In mijn buurt was er een huisarts die zelfs nog in de jaren zeventig en tachtig nog steeds chloramphenicol en tetracycline voorschreef aan kinderen. Daar was ik ook kwaad op. Ik ben kwaad op slechte geneeskunde.

Het eindrapport van de COSTB4 studie zegt dat er meer research nodig is voor de homeopathie. Er is een vermoeden dat er enige werkzaamheid is, hoewel ze niet is aangetoond voor enige aandoening. Kunt U dan akkoord gaan met de volgende redenering: Bij de huidige stand van onderzoek is het niet onmogelijk dat een homeopathisch middel in een hoge verdunning een bepaalde, nog niet achterhaalde of verklaarde werkzaamheid heeft. Het is mogelijk dat deze werkzaamheid een stimulerend effect zou hebben op de zelfhelende mogelijkheden van het organisme.

Denk eens goed na over wat U zegt. Alles is mogelijk. dat hier morgen een vliegende schotel landt is ook mogelijk. Ik ga niet zeggen dat het onmogelijk is.

Op basis van het bestaand onderzoek...

Dit is een heel diplomatische manier om te zeggen dat er eigenlijk niets is. Mogelijks een paar interessante aanduidingen dat er iets zou kunnen zijn. Alles is mogelijk. 't Is bijna onmogelijk om te zeggen dat iets niet bestaat.

Toch heb ik U ooit horen beweren "homeopathie werkt niet, acupunctuur werkt niet." U kunt dus niet met zekerheid beweren dat het niet werkt, wel dat het hoogstwaarschijnlijk niet werkt. En dan laat U ook een mogelijkheid open, hoe klein ook, dat er toch een werkzaamheid zou zijn. Wordt dan het accent verschoven van "het is zo goed als zeker dat het niet werkt" naar "mogelijks is er iets en laten we het verder onderzoeken."

De twee beweringen zijn juist. Stelt U zich op het standpunt van de logicus, dan kunt U zeggen "het is onmogelijk aan te tonen dat iets niet bestaat." Zoals God niet bestaat of kabouters niet bestaan of homeopathie niet werkt. Langs de andere kant, in de tweehonderd jaar dat homeopathie bestaat, is er nog steeds geen overtuigend bewijs gebracht dat het meer zou zijn dan placebo. Dat doet toch ergens twijfelen of er ooit één gaat komen. U mag die zin laten staan, maar als U mijn akkoord erover wil, zet er dan achter: niets is onmogelijk maar sommige dingen zijn weinig waarschijnlijk.

We kunnen eindigen op een ludieke noot met een dilemmavraag: U bevindt zich op een congres in gezelschap van een klinisch goed onderlegde homeopaat en van een reguliere dokter die wetenschappelijk zeer goed onderlegd is maar al twintig jaar geen patiënt meer heeft gezien. U valt ziek en hebt een dokter nodig. Dewelke gaat U nemen?

Ik zal het waarschijnlijk wel zelf kunnen oplossen.

U kunt niet. U moet kiezen.

Als ik in coma ben, zal ik wel niet veel meer te vertellen hebben.

U moet kiezen…

Misschien geen van beide. Een ziekenwagen bellen. U maakt ook een logische fout, hé, door te doen alsof er maar twee mogelijkheden zijn.

In dit geval zijn er helaas maar twee mogelijkheden.

Als ik zo ziek val, dat ik mezelf niet kan helpen, is elke burger die wat van reanimatie afweet, welkom.

U ontwijkt toch wel bijzonder handig om toch maar niet te moeten zeggen dat U de goede arts-homeopaat zou raadplegen.

Wel, als die man een goede dokter is, en ik zou kunnen zeggen:" goed, maar geen homeopathie, hé". Bahja, why not? Maar doen of er maar twee mogelijkheden zijn, is niet serieus.

Hebt U een boodschap voor de homeopaten?

Een woord van verwittiging. Dat de alarmsymptomen zoals beschreven in de klassieke geneeskunde niet uit het oog mogen verloren worden. Gevaarlijke dingen moeten herkend worden. Men mag niet vertrouwen op homeopathie alleen, zoals sommigen doen. Voor de rest reik ik de open hand, als jullie serieus onderzoek willen doen ,wil ik gerust meewerken aan het design van de studie.

En tegelijkertijd weet u dat de kans zeer klein is dat men er iets kan van bakken.

Ik weet het niet, ik vermoed het. Maar mag ik nu met U dezelfde oefening in de logica doen. U kunt me zeggen :"niets is zeker in deze wereld." Zelfs aan de zwaartekracht kunt U twijfelen, maar is uw twijfel aan de klassieke wetenschap groot genoeg om uit dit raam te stappen? Kunt U met zekerheid zeggen dat U niet op de grond te pletter gaat vallen? Er is misschien op dat moment de kans dat de zwaartekracht ophoudt te bestaan. Maar ' t is weinig waarschijnlijk. Gezien de voorhistorie, al de meta-analyses die reeds gebeurd zijn, is het zeer weinig waarschijnlijk dat er nog een konijn uit de toverhoed zal komen.

Dank U, collega Betz, voor dit interessant gesprek.