Enneagram

Met dank aan uitgeverij Academia Press te Gent. Met hun toestemming mogen we hier een samenvatting publiceren van de kernpunten uit het boek “De HR-ballon. 10 populaire praktijken doorprikt”. Zie ook: http://www.academiapress.be/de-hr-ballon.html

 

Wat is het enneagram?

“Het enneagram is een geometrische figuur in de vorm van een cirkel waarin lijnen zijn getrokken tussen negen punten die zich op gelijke afstanden van elkaar op de cirkelomtrek bevinden (het Griekse woord ennea betekent negen).”

 

Het enneagram deelt mensen in in 9 types:

  • de verbeteraar of perfectionist,
  • de ondersteuner of gever,
  • de scoorder of succesvolle werker,
  • de verdieper of de romanticus,
  • de waarnemer of de opmerker,
  • de vragensteller, loyalist of betwijfelaar (wat is het nu?),
  • de vernieuwer of avonturier,
  • de bepaler of de baas,
  • de bemiddelaar of vredestichter.

 

Maar evengoed vindt men andere benamingen.

 

Wat geloven mensen?

  • Dat mensen in te delen vallen in types (zie rubriek over types).
  • Dat de test een degelijke test is en ons iets kan leren over verschillen tussen mensen en hoe er mee om te gaan.

 

Waarom geloven mensen dit?

  • Wij zijn allen aangeboren lichtgelovig, dus als iemand zegt dat het om een degelijke test gaat, zijn we geneigd dit te geloven, vooral als het van een (zelfverklaarde) expert komt (autoriteitsargument) of wanneer veel mensen er blijken in te geloven (Bandwagon-effect).
  • De test wordt bovendien verspreid in de Human Resources middens, waarvan men dus vaak onterecht aanneemt dat deze met bewezen methodes of modellen werken.

 

Wat zijn de feiten en wat zegt de wetenschap?

  • Situering: Het enneagramsymbool is afkomstig van George Gurdjieff (1866? -1949), een mysterieuze en mystieke figuur uit Armenië. Een typisch citaat van Gurdjieff: “Vooral de maan heeft de mensheid in haar greep. Zij is een wezen dat zich voedt met de levensenergie die bij de dood van een organisme vrijkomt. Zielen van overledenen worden door de maan aangetrokken en stellen haar in staat zich te ontwikkelen tot een soort aarde, waarbij de temperatuur geleidelijk zal stijgen.”
  • Totaal onwetenschappelijk: De Nederlands emeritus hoogleraar in de psychologie Dr. Wim Hofstee (wereldwijd erkend expert in persoonlijkheidsleer) was in 2001 zo moedig te pogen de alarmklok te luiden. “Het enneagram is geen serieus wetenschappelijk model. Het behoort tot het onoverzichtelijke en snel wisselende domein van de lekenpsychologie: een bloeiende handel. Een psycholoog die is aangesloten bij het Nederlands Instituut van Psychologen en die met het enneagram werkt, loopt het risico een klacht aan broek of rok te krijgen volgens artikel III.3 van de Beroeps-code, dat over deskundigheid gaat. Voor niet-psychologen gelden zulke beperkingen natuurlijk niet. Maar aangezien de enneagram-industrie zich beweegt op het terrein van de persoonlijkheid – waar wij een wetenschap en een professie voor hebben – moeten we het beestje bij zijn naam noemen: beunhazerij.”
  • Totaal onwetenschappelijk: er is geen enkele A-publicatie te vinden over het enneagram, behalve één volkomen vernietigende!
  • De vragenlijst is op tal van vlakken problematisch – er wordt geen theoretisch uitgangspunt beschreven, er zijn geen normen en er zijn geen studies naar betrouwbaarheid en validiteit.
  • De Riso-Hudson Enneagram Type Indicator: De waarden zijn onderling kunstmatig afhankelijk gemaakt: als waarden bij de ene schaal hoog zijn, worden andere waarden bij de andere schaal noodgedwongen laag zijn. Danny Rouckhout, psychometricus verbonden aan de Universiteit van Antwerpen, deed de proef op de som en onderzocht de intercorrelatiematrix uit het onderzoeksartikel van Newgent et al. Van ipsatieve vragenlijsten kan je voorspellen (berekenen) dat je een gemiddelde intercorrelatie zal halen gelijk aan -0,125 . En inderdaad, bij berekening van de gemiddelde intercorrelatie van de schalen komt Danny op -0,12389 uit. Een geheel kunstmatig artefact dus. Van de 9 schalen, halen er 3 niet het “Olympisch minimum” van interne betrouwbaarheid dat algemeen nog wordt op .70[1] aanvaard: Achiever haalt slechts .56; individualist net .70; investigator .56 en loyalist .66. Het dient gezegd dat men momenteel meer en meer neigt om een strenger Olympisch minimum te hanteren, namelijk van .80. In dat geval halen slechts 4 van de 9 schalen dit…
  • Heel wat beschrijvingen zijn pathologisch van aard (en dus voorbehouden voor artsen en klinisch geschoolde psychologen!): Type 9 (de dromer) vermeldt dat het negende niveau een ongezond niveau is. Er komen beschrijvingen in voor als “catatoon” : dit is een biologische vorm van depressie waarbij de patiënt in een voortdurende kramp ligt; volgens Danny Rouckhout is dit een zeer uitzonderlijk beeld bij de allerzwaarste psychotische beelden, waarvan hij slechts één geval ervan zag in het Universitair Ziekenhuis te Antwerpen. Hij ontwaarde nog andere psychiatrische categorieën ( schizoïde, afhankelijke persoonlijkheidsstoornissen, meervoudige persoonlijkheidsstoornissen, dissociatie…) maar ook een nieuwigheid: het totaal nietzeggende “uiteengevallen omhulsels”…