Het ontstaan van het leven: door een godheid of spontaan?

13-06-2005

-

door
4 minuten
Leestijd:
U heeft misschien al eens bezoek gekregen van een getuigen van Jehovah of een bijbelvaste protestant , die u retorisch vraagt: "Vertel mij hoe 4 miljard jaar geleden de eerste cel is ontstaan!". Het ontstaan van het leven uit het niet-levende, zonder dat er sprake is van een ingreep door een hogere macht, noemt men in de wetenschap abiogenese of spontane biogenese. Christenen of moslims die de bijbel of de koran letterlijk interpreteren (de zogenaamde creationisten) verwerpen dit: zij zijn van mening dat het leven niet zonder een goddelijke ingreep kan zijn ontstaan. Er is één centraal criterium dat zij daarbij hanteren, namelijk het criterium "complexiteit". Zij zeggen: 'een cel is té complex om toevallig te zijn ontstaan, dus, er moet wel een godheid aan de basis van het ontstaan van het leven liggen'.

Het antwoord daarop is de volgende:

1. Een schepper moet minstens even complex zijn dan datgene wat ie heeft geschapen. Zéker als die de eigenschappen almacht, algoedheid en alwetendheid heeft. God is met andere woorden het grootste mirakel en dus het minst plausibel/waarschijnlijk.
Eigenlijk ondergraven creationisten in feite zelf hun hypothese "god" als oorzakelijkheid van alles.

2.De reactie daarop van creationisten is meestal de volgende: "Het ontstaansprobleem stelt zich niet voor God, want God is van allen tijden, en staat boven de natuurwetten."

Antwoorden daarop:

a) deze reactie is een schijnoplossing die de problemen niet oplost maar gewoon verschuift: "Waar komt die god dan vandaan", is namelijk een vraag die je kan blijven stellen. (Men noemt dit in de logica een regressus ad infinitum.)

b)Het antwoord "god" is geen wetenschappelijke verklaringspoging. God is immers niet meer dan een drieletterwoord g.o.d. Je kan het woord vervangen door om het even wat, als je het niet definieert. Het is zoals wetenschappers zeggen niet falisifieerbaar (weerlegbaar) en niet verifieerbaar.

c) Het antwoord van de creationist "god was er altijd al" betekent echter het einde van alle rationele denken. Je kan evengoed zeggen: "Haraboem was er altijd al.".

d) (aansluitend op c) je dwingt de creationist om het woord god in te vullen (te definiëren), en daar begint meestal de discussie. Want het christendom heeft eeuwenlang god uitdrukkelijk gezien als een persoon, die de volgende 3 eigenschappen heeft:

    - algoed
    - almachtig
    - alwetend of alwijs


De kans is namelijk groot dat de creationist met deze drie termen begint te zwalpen omdat die er de valkuilen van inziet. Ook een creationist weet namelijk hoe moeilijk het zinloze lijden van elke dag te rijmen is met een algoede en alwetende god. Als god het zinloze lijden laat begaan dan is hij niet algoed en zelfs overbodig. Uitstel van zijn ingreep tot het zogenaamde einde der tijden om aan het lijden een einde te maken doet daar niets aan af.

Voorbeelden van zinloos lijden die dringen tot de kern van het probleem is lijden dat niet van de mensen zelf komt, zoals zware genetische defecten bij pasgeborenen.
De creationist zal namelijk een poging ondernemen om de schuld bij de mensen te leggen en niet bij god. Heel wat lijden is inderdaad tot het gedrag van mensen terug te brengen. Maar het gaat om dat lijden waaraan niemand schuld heeft.
Opgelet: het lijden waaraan niemand schuld heeft, zal door de creationist tòch aan het gedrag van mensen worden toegeschreven. Een lijden van een kindje met genetische defecten zal uiteindelijk teruggebracht worden tot de zonden van Adam en Eva: zij hebben namelijk gegeten van de kennis van de boom van goed en kwaad (volgens de bijbel) en wij hebben hun zonden via de mensheid overgeërfd.
Helaas is ook dit een schijnoplossing: positief of negatief gedrag van mensen heeft geen invloed op het genetisch materiaal van mensen.

Let op: je kunt allerlei mist-creërende antwoorden verwachten, type: 'God verkoos in zijn almacht, niet alwetend te zijn'.
De kunst is om de logica te laten domineren over het escapisme van de creationist of getuigen van Jehovah. Er staat namelijk veel op het spel: een ticketje voor de hemel. Als god niet eens elementaire logische vragen kan doorstaan, waarom zouden we hem dan in overweging nemen als oorzakelijkheid der dingen, terwijl er veel plausibelere antwoorden zijn die ook nog eens feitelijk ondersteund kunnen worden (evolutietheorie en de stand van de totaliteit van de wetenschappelijke kennis)?

De essentie onder puntje d is dat naarmate men het woord god preciezer invult, deze meer weerlegbaar wordt. Je kan dan concrete vragen gaan stellen, type: "Hoe kan god dan zoiets voortbrengen als een Tay Sachs-kindje, dat drie weken na de geboorte progressief aftakelt - het horen wordt pijnlijk, het zien wordt pijnlijk, het voelen wordt pijnlijk - en na 5 jaar sterft het kind onverbiddellijk een gruwelijke dood, zonder minimale kans op redding.

Het Tay Sachs kind weerlegt het bestaan van een algoede en almachtige (want overbodige) god. Toch voelen sommigen de noodzaak om daar een antwoord op te bedenken, type: Het Tay Sachs-kindje zal ooit wel gelukkig zijn.
Ook dit is een vorm van escapisme op het werkelijke probleem: het kind lijdt nu zinloos, het kalf is reeds verdronken.

e) Het ontstaan van de 'eerste' cel (als daar als sprake van zou zijn) is een wording die zich spreidt over miljarden jaren. De tijdsfactor is dus essentieel: die 'eerste cel' is dat natuurlijk niet plots!
De scheidingslijn tussen het levende en het niet-levende is bovendien flinterndun: zijn virussen en bacteriën levende wezens?

f) De stand van de wetenschap:

De wetenschap gaat er al lang van uit dat het leven uit het niet-levende is ontstaan via materiële (chemisch-evolutionaire) processen. De vraag is alleen welke natuurlijke wegen er zijn afgelegd van chemische naar biologische evolutie om tot de eerste reproduceerbare cellen te komen. Daar is de wetenschap voorlopig nog niet uit maar dat maakt een bovennatuurlijke verklaring daarom niet meer aannemelijk! Een van de meest cruciale principes in de wetenschap is het plausibiliteitsdenken en het principe van het scheermes van Ockham, dat de meest logische en eenvoudige verklaring opteert boven nodeloos complexe verklaringen.

Een ander misverstand is dat mensen vaak twee dingen door elkaar halen: onverklaard is geen synoniem voor onverklaarbaar.
Buiten de grote lijnen is het precieze verloop van het ontstaan van het leven inderdaad nog onverklaard, maar daarom is het nog niet onverklaarbaar. Het is dus niet omdat we het exacte verloop van de abiogenese niet kennen dat het ontstaan van het leven geen natuurlijk proces geweest is!
Met andere woorden: vandaag komen enkel materialistische opties nog in aanmerking voor het ontstaan van het leven, omdat de optie of hypothese "godheid" na zovele eeuwen geen stand hield als verklaring. God is met andere woorden een overbodige hypothese geworden.

De kernvraag blijft staande: Als een onnoemlijk complexe god op zichzelf kan bestaan, waarom een minder complexe natuur dan niet?

Authors
Tom Schoepen
Publicatiedatum
13-06-2005
Opgenomen in
Creationisme