Homeopathie in de puree

De voornaamste kritiek op de homeopathie is nog steeds dat totnogtoe niet kon worden aangetoond dat ze enig bewijsbaar nut heeft voor welke ziekte of klacht dan ook. Tot op heden draaiden alle pogingen van homeopaten om een objectieve klinische test een tweede keer te laten uitvoeren door onafhankelijke onderzoekers op een sisser uit. Een andere kritiek luidt dat homeopaten werken met oplossingen waarin geen enkel medicijn meer aanwezig is wegens de hoge verdunningen, of dat ze werken met suikerbolletjes waarop die oplossing werd gesproeid, waarna ze indroogde. Daarom zetten ze al heel wat pogingen op om aan te tonen dat die verdunningen waarin niets meer zit (een verdunning voorbij het getal van Avogadro) toch een effect kunnen hebben. Ze spreken van "het geheugen van water". De meeste van die "bewijzen" waren echter zo stuntelig dat ze gewoon werden weggelachen of dat de homeopaten zelfs verdacht werden van fraude. Het Benveniste-epos in Nature is daarvan een voorbeeld. Dat artikel werd zelfs officieel herroepen. Iets meer dan een jaar geleden schreven de homeopathische verenigingen de ministeries en heel wat politici aan met het bericht dat nu het onomstotelijke bewijs was geleverd van de werking van homeopathie, en dat niet langer mocht orden gedraald met de erkenning ervan.

Citaat uit de brief: Il y a peu de temps, je vous signalais que les travaux sur "la mémoire de l'eau", si longtemps décriés, ont été confirmés par une étude multicentrique conjointe dans 4 universités européennes : UCL Belgique / Queen's Univ. Belfast Irlande / Univ. Florence Italie / Univ. Utrecht Hollande / et 1 centre de recherche Cerba France. Il n'y a plus aucun doute, les hautes dilutions homéopathiques provoquent bien des réactions biologiques ! Vous trouverez en annexe les documents originaux… Il est INDISPENSABLE que le monde politique comprenne qu'il est grand temps de tourner la page. Puisqu'aucun scientifique honnête ne peut encore considérer l'effet des dilutions homéopathiques comme un simple effet placebo, le politique se doit de faire bénéficier à toute la population européenne des bienfaits de l'homéopathie ou pour le moins de permettre d'accélérer le processus de reconnaissance scientifique de cette méthode de soins. Nous attendons plus que des mots de sympathie.

Dit zogenaamde bewijs bestond uit drie studies over de werkzaamheid van die lege post-Avogadroverdunningen op celculturen:

1. Belon P., Cumps J., Ennis M., Mannaioni P. F., Sainte-Laudy J., Roberfroid M. and Wiegant F. A. C. Inhibition of human basophil degranulation by successive histamine dilutions: Results of a European multi-centre trial. Inflamm. Res. 48, Supplement 1 (1999) S17–S18.
2. Brown V., Ellis M. Flow cytometric analysis of basophil activation: Inhibition by histamine at conventional and homeopathic concentrations. Inflamm. Res. Supplement 2 (2001) S47-48.
3. Wayne J., Lin Y., Tortella F. Neuroprotection from glutamate toxicity with ultra low dose glutamate. NeuroReport Vol 12:335-339, february 2001.

In een artikel voor de SRAM (Scientific Review of Alterative Medicine) heb ik in 2002 deze studies ontleed en er brandhout van gemaakt wegens de vele fouten en onnauwkeurigheden die erinstonden. De stellige beweringen van de homeopaten en daartegenover de volledige afwijzing door de wetenschappers wekten de nieuwsgierigheid van een redacteur van het wetenschappelijke BBC-programma Horizon. Was er nu echt een internationale samenzwering van wetenschappers aan de gang om de bewijzen van de homeopaten niet te aanvaarden, of was er dan toch iets niet in de haak met hun "bewijzen"? Dat daarbij nog de uitdaging kwam van de Amerikaanse skepticus James Randi (dezelfde die ook Benveniste ontmaskerde) om een prijs van meer dan 1 miljoen dollar te geven aan wie het bewijs kon leveren van de werking van die hoge verdunningen, maakte het nog spannender. Dus besloot de wetenschappelijke staf van de BBC-Horizon om die proef nog eens uit te voeren, maar nu onder gecontroleerde omstandigheden die elke mogelijkheid van geknoei uitsloten. Een aantal flesjes werden klaargemaakt met ofwel water ofwel de homeopathische oplossing. De bedoeling was om door dezelfde test als in het eerste en tweede genoemde artikel aan te tonen dat er een verschil is tussen de werking van water en die van homeopathisch water. Als het lukte, zouden de homeopaten er 1 miljoen dollar mee verdienen. James Randi kwam speciaal overgevlogen vanuit de USA om toezicht te houden op het correcte verloop en leverde zijn bankgarantie voor 1 miljoen USD... De spanning steeg ten top toen de tv-uitzending met de resultaten werd aangekondigd op BBC2 voor de laatste week van november 2002. Velen hebben die uitzending gemist omdat ze wegens een voetbalwedstrijd plots twee dagen vroeger werd uitgezonden. Geen paniek echter, een wakker SKEPP-lid heeft ze op video vastgelegd. Je kan ook de ganse tekst van de uitzending evenals alle details van de voorbereidingen nog lezen op de website van de BBC Werd nu dan eindelijk het doorslaggevend bewijs geleverd dat lege homeoverdunningen toch een biologisch effect hebben? Wonder boven wonder was er echter geen enkel verschil tussen de werking van homeopathie en die van gewoon water. Wie had dat nu gedacht? Wij wel! We zijn wel benieuwd welke uitleg de homeopaten nu weer zullen vinden om dit goed te praten. Waarschijnlijk zullen ze zeggen wat de voorzitter van de acupunctadores vorige week op de VRT (TV1) vertelde na mijn uitspraak dat er geen bewijs was voor werking: "Het is juist dat er geen goede studies zijn die de werking aantonen, maar dat bewijst nog niet dat het niet werkt". En zo blijft dat circus maar draaien.

Merkwaardig is wel dat in de gewone pers met geen woord gerept werd over deze test die nu toch een definitieve streep trekt onder de beweringen van de schokschuddende waterkwaks. We kunnen natuurlijk betreuren dat enkel de valse zegeberichten van de kwaks grote aandacht krijgen in de pers, en hopen dat er ook eerlijke journalisten gevonden worden die deze totale afgang wat aandacht willen geven.

Willem Betz is docent huisartsgeneeskunde aan de medische Faculteit van de VUB