Ockham, scheermes van

Het scheermes van (William van) Ockham (of Occam) is een term die je vaak terugvindt bij wetenschappers. Het gaat erom dat wanneer een bepaald iets (bvb. een fenomeen, een verschijnsel) moet worden uitgelegd, men steeds moet trachten de meest economische of zuinige verklaring te vinden. Dit is meestal de verklaring die het dichts aansluit bij de reeds bestaande kennis, bijvoorbeeld uit de natuurkunde, de scheikunde, de evolutietheorie…
Het wordt ook wel het “spaarzaamheidsbeginsel” genoemd. Dit betekent echter niet dat een eenvoudige verklaring beter is dan een meer complexe. Dan zou je immers aanvaarden dat het jonge aarde creationisme een eenvoudiger en dus betere verklaring zou zijn dan de mechanismen zoals bekend uit de evolutietheorie.

 

Het gaat erom de meeste geloofwaardige (op basis van de kennis die we nu hebben) te verkiezen bovenop een buitenissige die vaak heel wat veronderstellingen vergt.
Een voorbeeld (bron: hoorcollege Kritisch Denken van prof. Dr. Johan Braeckman): Wanneer je een steen gooit valt die op de aarde. Je hebt twee mogelijke verklaringen: één luidt dat dit te maken heeft met de zwaartekracht van de aarde, de ander dat een steen op zoek gaat naar een geprefereerde rusttoestand die voor de steen het binnenste van de aarde zou zijn, maar die de steen niet kan bereiken door de hindernis van de aardkost. Het scheermes van Occam leert ons dat op basis van ons bekende natuurwetten de zwaartekracht de meest spaarzame verklaring is en dat die op basis van tal van experimenten ook aangeeft dat dit klopt.

 

De term is gebaseerd op de uitspraak “Pluralitas non est ponenda sine neccesitate” (“Men hoeft geen zaken toe te voegen zonder noodzaak”) van de Engelse filosoof (en Fransicaan) William of Ockham.